دانش
ترکیب واکسن‌ها برای نجات از کرونا
وزارت بهداشت اعلام کرده افرادی که دوز اول واکسن اسپوتنیک را دریافت کرده‌اند به‌دلیل کمبود واکسن روسی می‌توانند برای دوز دوم آسترازنیکا بزنند، اما ترکیب واکسن‌ها در جهان چقدر مرسوم است؟
زهرا خلجی- خبر‌نگار
براساس گزارش‌های منتشر شده به تازگی وزارت بهداشت ایران با توجه به عدم تأمین دوز دوم واکسن اسپوتنیک‌وی، براساس مصوبه کمیته فنی کشوری واکسیناسیون کرونا مجوز تزریق واکسن آسترازنیکا را به‌عنوان دوز دوم برای دریافت‌کنندگان واکسن روسی صادر کرده است.
ترکیب دو دوز از واکسن‌های مختلف کووید-19حتی با پلتفرم‌های غیرهمسان، به‌عنوان یک راه ایمن و اثربخش در برابر کرونا ویروس و گونه‌های مختلف آن شناخته شده است. با شدت‌گرفتن برنامه‌های واکسیناسیون در دنیا، کمبود در تولید و دور ماندن دست بسیاری از کشورها از واکسن‌های مجاز و همچنین پیدایش گونه‌های جدید از ویروس باعث شد تا محققان به سمت ایده ترکیب دوزهای واکسن بروند تا خلأ موجود در روند واکسینه کردن جمعیت جهانی برطرف شود. این ایده طبق مطالعات انجام شده در انگلیس، کره‌جنوبی، اسپانیا، آلمان و روسیه جواب داده است و حتی در مواردی باعث جهش در پاسخ ایمنی در برابر ویروس و سویه‌های جدید آن شده است.
دوزهای متفاوت
ایده ترکیب واکسن البته اتفاق جدیدی نیست. در دهه 90میلادی، برای آزمایش‌های واکسن HIV موضوع ترکیب واکسن مطرح و انجام شد و به‌گفته دکتر پیر مولین از نظر علمی این کار چیز جدیدی نیست. رودولف تیبو، استاد بهداشت عمومی در دانشگاه بوردو فرانسه می‌گوید: ایده اختلاط واکسن‌ها این است که آنتی ژن (بخش قابل تشخیص عامل بیماری زا) به شیوه‌ای متفاوت به سیستم ایمنی ارائه شود تا به ایمنی بدن کمک کند. به این ترتیب سیستم ایمنی، مرور بهتری بر آنتی ژن داشته و پاسخ آن را تنظیم می‌کند.
مطالعات جدید برای اثربخشی بیشتر واکسن‌های کووید-19نشان می‌دهد که ترکیب واکسن‌های تأیید شده به این ترتیب که دوز اول با یک نوع واکسن و دوز دوم با واکسن دیگری باشد، باعث جهش قابل توجهی در سطح ایمنی می‌شود.
نتایج اعلام شده توسط یک گروه تحقیقاتی بریتانیایی نشان می‌دهد که این ترکیب گاهی از 2 واکسن یکسان بهتر عمل می‌کند. نتیجه مشابه از یک مطالعه آلمانی نیز مهر تأییدی بر این ادعاست.
اریک ساندر، ایمونولوژیست دانشگاه چاریته در برلین می‌گوید: با تأیید ایده ترکیب واکسن‌ها برای بیماری کووید-19، مردم حالا می‌توانند بیشتر احساس راحتی داشته باشند. نتایج مطالعات اخیر به محققان اعتماد به نفس بیشتری داده و ترکیب واکسن‌های دیگری به جز آسترازنیکا و فایزر را در برنامه قرار داده‌اند.
تحقیقات چه می‌گویند
دوز اول واکسن، سیستم ایمنی را برای ارائه پاسخ تحریک می‌کند و دوز دوم این پاسخ را تقویت می‌کند. بیشتر تحقیقات انجام شده در زمینه ترکیب واکسن‌ها همچنان در اول راه است، اما یک مطالعه مقدماتی از سوی محققان دانشگاه آکسفورد نشان می‌دهد ترکیب آسترازنیکا و فایزر یک پاسخ ایمنی قوی در مقابل ویروس ایجاد می‌کند که از میزان آنتی بادی ایجاد شده با 2 دوز آکسفورد هم بیشتر بود. آسترازنیکا مبتنی بر پلتفرم ویروس وکتور ساخته شده؛ درحالی‌که فایزر طبق پلتفرم جدید پیامرسان RNA تولید شده است، اما تحقیقات ثابت کرده است ترکیب 2 پلتفرم متفاوت، یعنی آنتی‌بادی بیشتر.
پروفسور ماتیو اسنپ، مدیر تحقیقات این کارآزمایی می‌گوید: مطالعه ترکیب واکسن‌های کووید-19 با هدف گسترش این ایده در انگلیس و دنیا انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که با یک فاصله 4هفته‌ای، 2 دوز ترکیبی باعث ایجاد پاسخ ایمنی می‌شوند که بالاتر از آستانه تعیین شده توسط برنامه استاندارد واکسن آکسفورد-آسترازنیکا است.
کارآزمایی بالینی اخیر در کره‌جنوبی نیز نشان داد که ترکیب دوز اول آسترازنیکا با دوز دوم فایزر منجر به افزایش 6برابری در میزان آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده به نسبت 2 دوز آسترازنیکا شد.
در این مطالعه همچنین تأثیر این دوزهای ترکیبی بر سویه‌های جدید کرونا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. طبق گفته آژانس پیشگیری و کنترل بیماری‌های کره‌جنوبی، هیچ‌کدام از گروه‌های تحت نظر، دچار کاهش فعالیت آنتی بادی‌های خنثی‌کننده در برابر واریانت آلفا که نخستین بار در انگلیس مشاهده شد، نشده، اما خنثی‌سازی در برابر انواع بتا، گاما و دلتا دچار کاهش شده است.
مطالعات در اسپانیا و آلمان نیز مشخص کرد که ترکیب واکسن‌ها باعث افزایش سطح ایمنی می‌شود. طبق مطالعات انجام شده، هیچ واکنش یا عارضه جانبی خاصی در شرکت‌کنندگان مشاهده نشد.
ترکیب آسترازنیکا با اسپوتنیک
در مسکو کارآزمایی برای ترکیب واکسن‌های آسترازنیکا و اسپوتنیک انجام شد که به مقامات بهداشتی چراغ سبز برای استفاده از این ترکیب نشان داد. در فیلیپین نیز تحقیقات برای ترکیب واکسن چینی سینوواک با 6واکسن دیگر در حال انجام است.
در آرژانتین هم مقامات بهداشتی به افرادی که دوز اول واکسن روسی اسپوتنیک را دریافت کرده‌اند، دوز دوم آسترازنیکا یا مدرنا را پیشنهاد کرده‌اند. این اتفاق به‌دلیل تأخیر در ارسال دوز دوم اسپوتنیک رخ داده است.
با وجود فاصله 3ماهه بین 2 دوز واکسن روسی، بوینس آیرس آنقدر در انتظار رسیدن محموله دوز دوم ماند که ناچار به ترکیب واکسن شد. اما کارلا ویزوتی، وزیر بهداشت آرژانتین می‌گوید که انعطاف پذیری واکسن‌های مجاز باعث افزایش شانس آرژانتین در برابر گونه خطرناک‌تر دلتا می‌شود. به‌گفته ویزوتی طبق مشاهداتی که در انگلیس انجام شده است، ترکیب اسپوتنیک با آسترازنیکا با مدرنا یک امکان دیگر برای افزایش ایمنی و سرعت بخشیدن به واکسیناسیون است.
صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه نیز ادعا می‌کند ترکیب دوز اول اسپوتنیک با دوز دوم آسترازنیکا هیچ عوارض جانبی خاصی نداشته است. آنها در یک کارآزمایی بالینی روی 50نفر که از ماه فوریه در آذربایجان آغاز شده است نتایج خوبی گرفته‌اند.
