تلاش تازه برای خروج از اغماء

محمد باریکانی- دبیر گروه زیست بوم

 عزت‌الله ضرغامی با رأی قاطع نمایندگان مجلس، دومین وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شد. او توانست با جذب آرای موافق 262نماینده مجلس و تنها 13رأی مخالف و 6رأی ممتنع و 5رأی سفید، به‌عنوان دومین وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در دولت سیزدهم به ریاست سیدابراهیم رئیسی، سکان هدایت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور را در دست بگیرد.
پیش از او علی‌اصغر مونسان، نخستین وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور بود که با رأی پایین‌تر از ضرغامی توانست سکانداری وزارت میراث‌فرهنگی در دولت روحانی را عهده‌دار شود.
او تنها 163رأی موافق از مجلس برای در دست گرفتن سکان وزارت میراث‌فرهنگی داشت و 87نماینده مجلس نیز مخالف حضور او به‌عنوان وزیر در کابینه دوازدهم بودند.

مونسان که بود و چه کرد؟
علی‌اصغر مونسان متولد 1349در تهران است و کارشناسی خود را در رشته عمران از دانشگاه صنعتی‌شریف گرفت. کارشناسی ارشد را نیز در رشته مدیریت ساخت در دانشگاه امیرکبیر گذراند و دکتری عمران خود را از دانشگاه صنعتی‌شریف اخذ کرد. او سال 72در اسکله شهیدرجایی و پس از آن در بنیاد مستضعفان و بعدتر در پارس‌جنوبی مشغول به‌کار شد. مدیرعامل سازمان مهندسی و عمران شهر تهران و سپس معاونت امور اجتماعی – فرهنگی شهرداری تهران را نیز عهده‌دار شد. سپس مدیرعامل منطقه آزاد کیش شد و عضویت هیأت‌مدیره یکی از شرکت‌های زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام را نیز برعهده گرفت. در تمام این فعالیت‌ها رویکرد مونسان ساخت‌وساز و مهندسی بود. برهمین اساس سال 1395چهره سال صنعت ساختمان شد. 30مردادماه 1398هم با حکم روحانی، رئیس سازمان میراث‌فرهنگی و پس از تبدیل این سازمان به وزارتخانه با رأی شکننده در مجلس نخستین وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور شد.
علی‌اصغر مونسان در دوران وزارت خود در وزارتخانه‌ای که پاسدار فرهنگ و تاریخ ایران و صیانت‌کننده از هنرهای بومی و سنتی کشور و همچنین معرف جاذبه‌های طبیعی – تاریخی کشور به جهان است، بخش گردشگری را مورد توجه ویژه و جدی خود قرار داد. او 3برنامه جدی را از همان آغاز به‌کار در دستور کار خود قرار داد.
برنامه نخست او، طراحی برند ملی گردشگری ایران بود. نشان سیمرغ، یک پرونده افسانه‌ای در دوران او بود که برند ملی ایران برای معرفی کشور به گردشگران جهان شد. برنامه دوم او تدوین سند ملی گردشگری ایران و سومین برنامه تدوین حساب‌های اقماری صنعت گردشگری بود تا استراتژی راهبردی گردشگری کشور و همچنین سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی و درآمدزایی این صنعت برای کشور مشخص شود. مونسان می‌گوید: این 3 طرح با موفقیت به انجام رسیده است. ایجاد 2هزار اقامتگاه بومگردی در کشور نیز در دوره او مطرح شد و به انجام رسید.

مقابله با فساد و توسعه متوازن از ارگ آزادی
اما برنامه‌های عزت‌الله ضرغامی برای احیای وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چیست و او تا چه اندازه موفق به اجرای آنها خواهد شد؟ عزت‌الله ضرغامی براساس آنچه سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس، به‌عنوان کمیسیون اصلی بررسی برنامه‌های وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اعلام کرده است، یکی از مهم‌ترین اقدامات خود در وزارت میراث‌فرهنگی را مقابله با فساد دانسته و البته دیگر برنامه‌های او در حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز او را واجد صلاحیت برای احراز سمت وزیر میراث‌فرهنگی کرده است.
برنامه 22صفحه‌ای ضرغامی که به مجلس ارائه و او را با رأی قاطع نمایندگان به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی رساند، در همان ابتدا نقاط ضعف وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را پیش روی نمایندگان مجلس و رسانه‌ها قرار داد. ارسال نشدن لایحه اهداف و وظایف این وزارتخانه به مجلس پس از گذشت بیش از یک‌سال از تبدیل سازمان میراث‌فرهنگی به وزارتخانه، نداشتن قانون و اهداف و وظایف مشخص، وجود چالش‌های درونی و بیرونی در این وزارتخانه و بازماندن از دستیابی به اهداف گام دوم انقلاب به‌رغم برخورداری از ظرفیت‌های قانونی فراوان از مهم‌ترین ضعف‌های وزارت میراث فرهنگی اعلام شده است.
ضرغامی برنامه گردشگری خود را بر گردشگری خانواده‌محور قرار داده و با برشمردن تهدیدها در این بخش اعلام کرده که برنامه‌اش تحول‌گرایانه است.

چیدمان گردشگری
مقابله با ایران‌هراسی، مقابله با رکود صنعت گردشگری در بحران کرونا، تبلیغات و بازاریابی به جهت مقابله با موج رقابت کشورهای رقیب برای جذب گردشگران خارجی، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت گردشگری ایران، جلوگیری از خروج متخصصان صنعت گردشگری از این صنعت، جلوگیری از گردشگری تخریب‌گرایانه در مواجهه با آثار تاریخی و طبیعی ایران، جایگزینی مقاصد گردشگری کشور، تقسیم زمان پیک سفر در کشور، ترویج فرهنگ سفر برای کاستن از تبعات اخلاقی و محیط‌زیستی سفر، به پایان رساندن تدوین نظام جامع حساب‌های اقماری گردشگری و از همه مهم‌تر همراه کردن تمامی دستگاه‌های کشور با وزارت میراث‌فرهنگی برای اتخاذ تصمیم هماهنگ در توسعه گردشگری کشور برنامه‌های ضرغامی برای راهبری بخش گردشگری است.

حفاظت از میراث
در بخش میراث فرهنگی او وعده داده است که با «قاچاق روزانه» آثار تاریخی- فرهنگی به کشورهای همسایه مقابله کند و تعیین حریم تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی را به پایان ببرد. سازوکار کافی برای بیمه آثار و بناهای تاریخی و فرهنگی فراهم و سکوت قانونگذار در قبال آثار ثبت‌نشده تاریخی ـ فرهنگی واجد ارزش کشور را بشکند. ضرغامی در برنامه خود تلاش دارد رشد غیرقابل کنترل حفاری‌های غیرمجاز در کشور را متوقف کند و دستگاه‌های دخیل در حفاظت از میراث‌فرهنگی و بناهای ثبت‌ ملی و جهانی شده کشور را یک‌صدا کند تا بدین‌ترتیب بتواند مقابل جریان خروج آثار تاریخی از فهرست ثبت ملی بایستد. او تأکید دارد که باید سازوکار مناسب و کارآمد برای حمایت و حفاظت از میراث فرهنگی ملی کشور تدوین شود تا با بهانه به صرفه نبودن قرار گرفتن آثار تاریخی ـ فرهنگی در فهرست ثبت آثار ملی از تلاش مالکان برای خروج آثار از فهرست ملی و تخریب بناها جلوگیری شود. ضرغامی همچنین بر تدوین قوانین و مقررات کارآمد که تمام ابعاد و زوایای مسائل میراث‌فرهنگی را پوشش دهد، تأکید کرده است. او به یک موضوع مهم دیگر نیز در ماجرای واگذاری بناهای تاریخی نظر دارد. ضرغامی معتقد است، دسته‌بندی یکپارچه‌ای از آثار تاریخی-فرهنگی کشور وجود ندارد و سازوکارهای واگذاری بناهای تاریخی و فرهنگی توسط صندوق توسعه و احیای صنایع‌دستی و فرش دستباف شفاف نیست و باید به نبود شفافیت در واگذاری بناهای تاریخی پایان داد.

صیانت از هنرهای سنتی
وزیر جدید میراث‌فرهنگی برنامه جامعی در بخش صنایع‌دستی ارائه کرده است. ضرغامی می‌داند که 370رشته از 460رشته صنایع‌دستی جهان در ایران وجود دارد و به‌دلیل همین تنوع و تعدد محصولات صنایع‌دستی و همچنین عجین بودن تولیدات هنرهای سنتی ایران با فرهنگ عامه، نقطه قوت صنایع‌دستی ایران برای ارزآوری به کشور و ایجاد اشتغال است؛ به همین دلیل او معرفی نکردن صنایع‌دستی ایران به گردشگران از طریق بازاریابی و روش‌های نوین تبلیغات، ناکافی بودن نمایشگاه‌های ثابت برای ارائه صنایع‌دستی در مراکز استان‌ها و شهرها، استقلال فرش دستباف از صنایع‌دستی ایران، بی‌توجهی به برندسازی در حوزه صنایع‌دستی، عدم‌حمایت از سرمایه‌گذاران صنایع‌دستی با هدف حفظ هنرهای سنتی ایران، فقدان اشتغال پایدار در یکی از عرصه‌های بروز اقتصاد مقاومتی و عدم‌همکاری مناسب بانک‌ها در اعطای تسهیلات مناسب به فعالان صنایع‌دستی را ازجمله تهدیداتی دانسته است که باید در جهت برطرف کردن آنها کوشید. تلاش برای کاربردی کردن صنایع‌دستی ایرانی، رفع برخی مشکلات قانونی در مسیر کارگاه‌های سنگ‌های قیمتی، صنعت گوهرتراشی و طلاوجواهر، جلوگیری از ورود صنایع‌دستی خارجی بی‌کیفیت، اعطای درجه هنری به هنرمندان صنایع‌دستی، برچیدن پراکندگی رسیدگی به وضعیت هنرمندان در وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت میراث‌فرهنگی، گنجاندن برخی رشته‌ها در رشته‌های دانشگاهی مرتبط با صنایع‌دستی، حمایت از صادرکنندگان، برچیدن تأخیر در اعطای جوایز صادراتی و جلوگیری از بسته‌بندی ضعیف و نامناسب در صنایع‌دستی نیز از جمله رویکردهای عزت‌الله ضرغامی برای ایجاد توسعه متوازن در 3شاخه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور در دوران حضور وی در ارگ آزادی تهران اعلام شده است.

ضرغامی کیست و چگونه به وزارت رسید؟
سیدعزت‌الله ضرغامی اما براساس آنچه صدای میراث منتشر کرده است، ششم اسفندماه سال ۱۳۳۸ در میدان گمرک در جنوب تهران و در یک خانه استیجاری به دنیا آمد. تولد او درست مصادف با تصویب قانون اصلاحات اراضی در ایران بود. ضرغامی اصالت خوزستانی از شهر دزفول دارد. پدرش، سیدحسین ضرغامی، کارمند شرکت نفت بود که پس از مهاجرت به تهران در محله گمرک ساکن شد.
او هشتمین فرزند از یک خانواده ۱۱ نفره است. دوران ابتدایی را در دبستان برومند در خیابان انبار نفت گذراند. راهنمایی را در مدرسه پهلوی چهارراه گمرک خواند و مقطع متوسطه را در دبیرستان بزرگ تهران واقع در ضلع شمالی پارک شهر سپری کرد. شهیدحسن تهرانی‌مقدم از شهدای هسته‌ای کشور و حمیدرضا کاتوزیان، حقوقدان مشهور همشاگردی‌هایش در دبیرستان بودند.
سال ۵۷ همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران عزت‌الله ضرغامی در دانشگاه امیرکبیر پذیرفته شد. تحصیلات او در این دوره ۸ سال به طول انجامید.  به گفته او، دلیل آن ۳رویداد پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اشغال لانه جاسوسی و انقلاب فرهنگی بود. او سرانجام در سال ۶۵ موفق به فارغ‌التحصیلی در رشته مهندسی عمران از دانشگاه امیرکبیر شد. طولانی شدن دوران تحصیل ضرغامی در این مقطع البته به‌دلیل فعالیت‌های او در بحبوحه انقلاب و سهیم بودن در ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام بود که به ماجرای اشغال لانه جاسوسی شهرت یافت.
عزت‌الله ضرغامی یک دانشجوی انقلابی بود. فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی جنوب شهر تهران را در کنار آیت‌الله سیدعبدالمجید ایروانی، نماینده امام و رئیس کمیته انقلاب اسلامی وقت ادامه داد تا به مدیریت کانون اسلامی حر (کاخ جوانان سابق) در میدان راه‌آهن تهران رسید. همزمان در آموزش و پرورش منطقه ۱۶ تهران نیز فعال بود و مربی پرورشی شد. او سال ۱۳۶۱ به‌طور رسمی به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست و نخستین فعالیت خود را در سپاه با یک برنامه رادیویی آغاز کرد. سال ۷2-۷1 نیز معاونت پارلمانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را برعهده گرفت و در فاصله سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۶ معاونت امور سینمایی وزارت ارشاد را عهده‌دار شد.
با شروع دولت اصلاحات در ایران، عزت‌الله ضرغامی به وزارت دفاع رفت و از سال ۷۶ تا ۷۹ معاون پارلمانی آن وزارتخانه بود. سال ۱۳۷۹ و با آغاز به‌ کار علی لاریجانی در کسوت رئیس سازمان صداوسیما، او به معاونت امور مجلس و استان‌های این سازمان منصوب شد و تا سال ۱۳۸۳ رابط پارلمانی سازمان صداوسیما با مجلس بود تا آنکه در سال ۱۳۸۳ با تصمیم علی لاریجانی برای حضور در انتخابات مجلس، عزت‌الله ضرغامی سکان رسانه‌ دیداری و شنیداری ایران یعنی سازمان صداوسیما را در دست گرفت و تا سال ۱۳۸۹ در همین جایگاه ابقا شد. همین سال بود که در پایان مسئولیت خود در سازمان صداوسیما نشان جهادگر عرصه فرهنگ و هنر را نیز دریافت کرد.
در دوران ریاست او بر سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، شبکه‌های سراسری نسیم، پویا، نمایش، ‌آی‌فیلم فارسی و عربی، ورزش، تماشا، سلامت، قرآن، آموزش، مستند و… راه‌اندازی شد. ضرغامی همچنین با راه‌اندازی شبکه‌های بین‌المللی العالم، پرس‌تی‌وی، الکوثر، هیسپان تی‌وی، سحر و بسیاری از شبکه‌های رادیویی برون‌مرزی و ملاقات با ۶ رئیس‌جمهور و شخصیت‌ها و مقامات سیاسی و فرهنگی و رسانه‌ای و اندیشمندان از کشورهای مختلف، فصل جدیدی را در دیپلماسی فرهنگی – رسانه‌ای ایران در کسوت رئیس سازمان صداوسیما گشود.
زیست و زندگی عزت‌الله ضرغامی با سیاست و پس از آن فرهنگ درآمیخته است و او در سال ۱۴۰۰ تصمیم به نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری گرفت. عزت‌الله ضرغامی اگرچه از ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ بازماند، اما گزینه نهایی رئیس‌جمهور جدید برای تصدی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شد. وزارتخانه‌ای که باوجود تحریم و کرونا نیازمند بازسازی جدی و خروج از اغماست.