نگاه
آتش‌سوزی، دردی دیگر بر پیکر تالاب انزلی
حسین آخانی- استاد دانشگاه تهران
تالاب انزلی به قدمت شهرتش در ادبیات محیط‌زیستی ایران دارای گنجینه‌ای از بحران‌ها و مسائل محیط‌زیستی است. نیزار از مهم‌ترین ویژگی‌های بوم‌شناختی تالاب است. از زمانی که ورود فاضلاب به تالاب در نیم قرن پیش، بوم‌شناسان را به‌دلیل ورود بیش از حد مواد مغذی به تالاب و رشد بی رویه نی‌ها نگران کرد، هرچند سال یکبار، معضل جدیدی به این تالاب مهم بین‌المللی افزوده شد. ورود گیاه مهاجم آزولا، ورود گیاه مهاجم سنبل آبی، ورود روزانه حدود 50میلیون مترمکعب فاضلاب به تالاب، اقدام سازمان حفاظت محیط‌زیست به ورود نانوذرات تیتانیوم به تالاب که خوشبختانه جلوی آن گرفته شد، عبور جاده کنار گذر از تالاب، ساخت سدهای متعدد که باعث کاهش ورودی آب به تالاب شده و افزایش رسوبات که تقریبا بخش عمده تالاب را از حالت تالابی خارج کرده است، دردهایی است که کم‌و‌بیش همه با آن آشنا هستند.
اما آتش‌سوزی آن هم در یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های کشور در مرطوب‌ترین استان این سرزمین، قصه جدیدی است که باید در کتاب گینس ثبت شود. آنطور که مدیرکل مدیریت بحران گیلان گفته است، این آتش‌سوزی‌ها عمدی است و به قصد تصاحب زمین و تغییر کاربری است. من هم با توجه به شناختی که از مشکلات محیط‌زیست ایران دارم، معتقدم بخش عمده آتش‌سوزی‌های ما از زاگرس گرفته تا گلستان و میانکاله عمدی است.
اما سؤالی که بارها مطرح کرده‌ام؛ چگونه است که دستگاه‌ها نمی‌توانند عوامل هزاران آتش‌سوزی کشور را که بخش عمده آنها نیز عمدی است شناسایی و به‌دست عدالت بسپارند؟ آتش‌سوزی چه در تالاب بین‌المللی انزلی باشد و چه در جنگل‌های منحصربه‌فرد زاگرس و یا جنگل‌های هیرکانی از هر عملی خطرناک‌تر و خسارت‌بارتر است.
مگر می‌توان نابودی هزاران هکتار جنگل‌های بلوط با همه زیستمندانش را دید و از آن به‌عنوان یک حادثه گذشت؟ بارها نوشته‌ام و این‌بار هم می‌نویسم که برای کنترل آتش‌سوزی‌هایی از این دست که در عرصه‌های طبیعی اتفاق می‌افتد باید چاره قانونی وضع کرد. راه‌حل نیز بسیار آسان است. ابتدا ایجاد آتش در زیستگاه‌های طبیعی باید ممنوع شود و برای خاطیان جریمه درنظر گرفت. اینجانب در کالیفرنیا شاهد بودم که حتی روشن کردن سیگار در رویشگاه‌های مستعد آتش‌سوزی جریمه‌های سنگین دارد. در استرالیا میزان جریمه از 2هزار و200دلار تا موارد بزرگ به 132هزار دلار می‌رسد. ما هم چاره‌ای نداریم که ضمن وضع قوانین بازدارنده و پیگیری جدی اطلاعاتی آتش‌سوزی‌های عمدی و کشاندن افراد خاطی به دادگاه، از تجربیات کشورهای موفق مثل فرانسه استفاده کنیم. ایجاد یک نهاد قوی و سریع اطفای حریق، نصب تابلوهای هشدار‌دهنده و آموزش از طریق رسانه‌ها نیز ازجمله روش‌هایی است که در کشورهای
موفق تجربه شده است.