داستان گرانی و کمبود هویج

چند هفته‌ای از کمبود هویج در بازار می‌گذرد‎؛ انتشار کلیپ‌هایی از توزیع هویج با کارت ملی در فضای مجازی، کمبود این محصول در غرفه‌های تره‌بار و گرانی یکباره آن‌به بحثی داغ در بین خانواده‌ها به‌خصوص آنهایی که بیمار کرونایی دارند، تبدیل شده است. قیمت هویج در حالی این روزها در بازار آزاد سقف 40هزارتومان را هم رد کرده که به اعتقاد اسدالله کارگر، مدیرعامل اتحادیه میوه و تره‌بار تهران، باید ۹هزار تومان باشد. به گزارش گروه ایرانشهر، دلایل مختلفی برای گرانی هویج مطرح شد‎؛ ورود دلالان، افزایش مصرف و صادرات. اما گفت‌وگو با تولیدکنندگان و مسئولان جهادکشاورزی فارس، لرستان، خوزستان و آذربایجان‌ شرقی به‌عنوان مهم‌ترین قطب‌های تولید هویج نشان می‌دهد کمبود تولید در تابستان و افزایش ناگهانی مصرف عوامل اصلی رشد قیمت‌ هستند و تا چند هفته دیگر، بازار آرام خواهد شد.

کاهش تولید و افزایش مصرف 
سطح زیرکشت هویج در کشور 12هزار هکتار است و پیش‌بینی می‌شود امسال از این سطح 550هزار تن محصول تولید و به بازار عرضه شود. استان خوزستان به‌عنوان سومین تولیدکننده سبزی و صیفی در کشور، بالاترین سطح زیرکشت هویج را با 4900هکتار در اختیار دارد و سالانه 4-3هزار نفر بهره‌بردار حدود 240هزار تن از این سطح، محصول برداشت می‌کنند. معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی خوزستان با بیان اینکه عمده کشت هویج در حوزه رود دز و شهرستان‌های شوش، اندیمشک، دزفول، گتوند و شوشتر انجام می‌شود به همشهری می‌گوید: اوایل مهر تا اواخر آبان فصل کاشت و اواخر بهمن تا نیمه خرداد فصل برداشت محصول هویج است و عملا هم‌اکنون خوزستان تولیدکننده هویج نیست و مصرف‌کننده است. تورج نوروزی با اشاره به تولید برابر امسال با سال گذشته در خوزستان توضیح می‌دهد: کمبود و گرانی هویج در بازار ربطی به تولید ندارد و مسائل دیگری در این ماجرا دخیل هستند. مدتی پیش درباره لیموترش هم شاهد چنین تنشی بودیم و چون اعلام شد برای درمان یا پیشگیری از کرونا مفید است، با هجوم مصرف‌کنندگان قیمت‌ها به‌طور سرسام‌آوری افزایش یافت. او تأکید می‌کند هویج تره‌بار است و قابل ذخیره‌سازی در انبار یا احتکار نیست و افزایش قیمت نتیجه پایان فصل برداشت و همزمان،  افزایش مصرف است. با وجود صحبت‌های نوروزی‌ اما محمد نبوتی از تولیدکنندگان هویج در دزفول معتقد است نداشتن برنامه‌ریزی و الگوی کشت مناسب با نیاز هر منطقه مهم‌ترین عامل بروز تنش در بازار این محصول است. او با بیان اینکه هویج هم مانند سایر محصولات باغی و زراعی یک سیستم یکپارچه و منسجم الگوی کشت ندارد، به همشهری می‌گوید: طی سال‌های گذشته افزایش هزینه‌های تولید منجر شد هزینه نهایی محصول به‌طور قابل‌توجهی بالا برود و از آنجایی که توجیه اقتصادی مناسبی برای عرضه محصول وجود نداشت بسیاری از کشاورزان امسال انگیزه و رغبت کشت نداشتند. فصل تولید هویج در خوزستان به پایان رسیده است و به همین دلیل در این استان بیشتر شاهد تنش بودیم. نبوتی خشکسالی را هم مزید بر علت می‌داند و می‌افزاید: موضوعی که درباره تعلل دلالان مطرح می‌شود اشتباه است زیرا حداکثر تعلل فروش هویج 24ساعت است وگرنه باید دور ریخته شود و اگر چنین اتفاقی بیفتد، مقطعی است. یکی دیگر از تولیدکنندگان هویج در دزفول هم نظر مشابهی دارد و به همشهری می‌گوید: گرانی بذر، کود، سموم و اجاره زمین برای کشت هویج باعث شده کشاورزانی که سال‌های قبل ضرر کردند، توان کاشت این محصول را نداشته باشند و امسال محصول کمتری کشت شود. او گرانی مغازه و غرفه‌های تره‌بار که منجر به افزایش 15-10هزار تومانی هویج از زمین تا زمان عرضه به مصرف‌کننده می‌شود و افزایش تقاضا را دو عامل مهم دیگر گرانی و کمبود این محصول توصیف می‌کند.

صادرات به 2کشور روسیه و عراق
 فارس هم یکی دیگر از استان‌هایی است که بخش قابل‌توجهی از محصول هویج مورد نیاز کشور را تولید می‎کند. 5شهرستان اقلید، شیراز، مرودشت، بیضا و سرچهان، تولیدکنندگان اصلی این محصول در استان هستند. مدیر امور زراعت سازمان جهادکشاورزی فارس به همشهری می‌گوید: هر سال در استان ما 1700هکتار زمین به کشت هویج اختصاص پیدا می‎کند و از این مزارع نیز 102هزار تن محصول برداشت می‌شود. دوره رشد محصول هویج 4ماه تا 130روز است. خرداد هر سال نخستین برداشت این محصول در استان ما انجام می‌شود اما پیک برداشت مهر است و از این‌ ماه به بعد هویج تولیدی ما به‌تدریج به بازار عرضه می‌شود.
مهدی صادقی با بیان اینکه متوسط تولید هویج در فارس از دیگر نقاط کشور بالاتر است، می‌افزاید: تا پایان مرداد فقط 10درصد از هویج کاشته‌شده در استان راهی بازار می‌شود و بیش از 50درصد از تولید در مهر آماده ارسال به بازار است. او میزان تولید سالانه هویج در فارس را ثابت می‌داند و اظهار می‌کند: ما سطح زیرکشت و رقم تولیدی ثابتی داریم و به همین دلیل تولید هویج امسال نسبت به سال‌ قبل کاهش یا افزایش نداشته است. مدیر امور زراعت سازمان جهادکشاورزی فارس درباره دلایل افزایش قیمت نجومی هویج در بازار توضیح می‎دهد: اگر از کشاورز بپرسید ممکن است دلیل این موضوع را افزایش قیمت نهاده‌های زراعی عنوان کند، درحالی‌که این موضوع تأثیر چندانی در قیمت نهایی هویج ندارد. طبق اعلام وزارت جهادکشاورزی افزایش صادرات سبزیجات ایران به 2کشور روسیه و عراق موجب افزایش قیمت شده است.
صادقی با اشاره به تأکید پزشکان بر مصرف سبزیجات رنگی برای داشتن سیستم ایمنی قوی‎تر، می‌گوید: یک خانواده یک کیلوگرم هویج را در طول یک هفته استفاده می‌کند اما همین خانواده برای خوردن روزی یک لیوان آب هویج باید مقادیر زیادی هویج تهیه کند. توصیه به مصرف بیشتر آب هویج در دوران کرونا، تقاضا و در نتیجه قیمت این محصول را به‌شدت افزایش داده، آن‌هم زمانی که هنوز فصل اصلی برداشت هویج فرا نرسیده است. وی ادامه می‌دهد: از هویج تولیدی فارس 11هزار تن در خرداد و تیر و مرداد، 15هزار تن در شهریور، 54هزار تن در مهر و 22هزار تن هم در آبان به بازار عرضه می‎شود. برآورد من این است که از نیمه دوم شهریور، به‌ویژه مهر با افزایش عرضه این محصول قیمت‌ها هم تعدیل خواهد شد. مدیر امور زراعت سازمان جهادکشاورزی فارس در پاسخ به این سؤال که آیا دخالت دلالان در بازار این محصول حتی پس از عرضه بیشتر، می‎تواند موجب افزایش قیمت شود یا خیر، می‌گوید: این موضوعی است که به مسئولان تنظیم بازار برمی‎گردد. واسطه‎ها و دلالان محصول را از کشاورز خریداری و به بازار هدایت می‌کنند. احتمال اینکه افرادی بخواهند با احتکار محصول در سردخانه‌ها منتظر افزایش بیشتر قیمت هویج شوند وجود دارد اما نکته این است که سردخانه‌ها کاملا مشخص و قابل بازرسی و سرکشی هستند و با کنترل آنها می‌توان از بروز چنین وضعیتی جلوگیری کرد.

یک‌ماه بدون هویج
با وجود اینکه مصطفی دارایی‌نژاد، رئیس اتحادیه بارفروشان‌میدان مرکزی میوه و تره‌بار، دلیل گرانی هویج در هفته‌های اخیر را 2عامل خرید عمده محصول هویج کشاورزان الیگودرز و ازنا از سوی دلالان به قصد احتکار و بالانگه‌داشتن قیمت و همین‌طور قاچاق هویج به کشورهای عراق و روسیه می‌داند اما به‌نظر مسئولان جهادکشاورزی لرستان مانند مسئولان خوزستان و دیگر استان‌ها، کرونا و خشکسالی دلیل اصلی این موضوع است. گرچه دارایی‌نژاد نیز کرونا را به‌عنوان یکی از عوامل فرعی افزایش قیمت بی‌سابقه هویج عنوان کرده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی لرستان به همشهری می‌گوید: مهم‌ترین و نخستین دلیل گرانی هویج کاهش سطح زیرکشت این محصول، خشکسالی و کاهش منابع آبی است. جواد صالحیان با بیان اینکه فاصله میان پایان برداشت این محصول در نقاط مختلف کشور ازجمله دلایل گرانی هویج است، ادامه می‌دهد: در مناطق گرم و جنوبی ازجمله خوزستان، هویج در خرداد و تیر برداشت می‌شود اما برداشت در مناطق معتدل از شهریور شروع می‌شود. همین موضوع موجب می‌شود در یک بازه زمانی حدود یک‌ماه به‌دلیل برداشت‌نشدن هویج، محصولی به بازار عرضه نشود و درنتیجه قیمت‌ها افزایش یابد. البته چون هویچ مانند گندم کالایی استراتژیک نیست و خرید تضمینی و دولتی ندارد، جولان دلالان و واسطه‌ها هم بیشتر است. شرایط کرونا هم بی‌تأثیر نبوده است. او با بیان اینکه سطح زیرکشت هویج در لرستان، امسال 2500هکتار است، می‌گوید: در این مساحت به‌صورت میانگین حدود 38 تا 40هزار تن محصول هویج زودرس تولید می‎شود و پیش‌بینی ما این است که امسال به‌طور کلی حدود 100هزار تن هویج در استان تولید شود. سطح زیرکشت هویج در استان در مقایسه با سال گذشته به‌دلیل مشکل کم‌آبی کاهش داشته است. البته این کاهش سطح زیرکشت فقط شامل لرستان نیست بلکه با توجه به اینکه هویج جزو محصولات بهاره و تابستانه با نیاز آبی بالاست به‌علت خشکسالی و محدودیت آب، کشت این محصول به‌صورت کنترل شده، انجام شد. او همچنین زمان برداشت این محصول در لرستان را از نیمه دوم شهریور اعلام می‌کند و توضیح می‌دهد: با توجه به وضعیت موجود و کمبود این محصول، کشاورزانی که هویج زودرس به‌صورت محدود در سطح زیرکشت حدود 100 یا 200هکتار کشت کرده‌اند، محصول خود را به‌دلیل بالابودن قیمت با تناژ پایین به بازار عرضه می‌کنند ولی کشت اصلی و غالب استان نیمه دوم شهریور به بازار عرضه می‌شود. صالحیان قیمت خرید هویج از مزارع را از کیلویی ۱۰ تا ۱۸هزار تومان اعلام می‌کند و می‌گوید: متأسفانه در حال حاضر هر کیلوگرم هویج 35هزار تومان نیز در بازار خود لرستان به فروش می‌رسد.

شروع برداشت جدید از چند هفته دیگر
آذربایجان شرقی هم جزو استان‌های برتر در تولید هویج کشور است و هر سال بیش از 40هزارتن هویج در این استان برداشت می‌شود. رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی به همشهری می‌گوید: با ورود هویج به بازار از اوایل پاییز، احتمال کاهش قیمت وجود دارد. اکبر فتحی می‌افزاید: برداشت محصول هویج به‌صورت پراکنده در برخی شهرهای شمالی که هوای گرم‌تری دارند انجام می‌شود اما بیشتر برداشت در منطقه کوهستانی و سردسیری بستان‌آباد از پاییز انجام خواهد شد.

شیب نزولی قیمت هویج
مدیرعامل اتحادیه میوه و تره‌بار تهران با بیان اینکه با خنک‌شدن هوا، فصل برداشت هویج در بسیاری شهرستان‌ها آغاز می‌شود و کمبود محصول در بازار نیز پایان خواهد یافت به همشهری می‌گوید: البته نمی‌توان از تأثیر خشکسالی بر کاهش محصول و درنتیجه افزایش قیمت هم چشم‌پوشی کرد. اما این تأثیر آن‌قدر نیست که چنین شرایط و قیمت‌هایی را رقم بزند. گزارش‌هایی شفاهی درباره صادرات هویج هم داشتیم که نشان می‌دهد صادرات نیز در پدیدآمدن این شرایط دخیل بوده است.  اسدالله کارگر با تأکید بر اینکه در 3-2هفته آینده قیمت هویج کاهش خواهد یافت، می‌افزاید: براساس گزارش کارشناسان، روز گذشته (دوشنبه 1شهریور) قیمت این محصول در میادین میوه‌ و تره‌بار نسبت به روزهای قبل کمی پایین آمد و این نشان از روند کاهشی قیمت هویج دارد.
  
هویج به اعتقاد کشاورزان، کالایی اساسی نیست اما کشاورزان چند سال است به‌دلیل افزایش هزینه‌های تولید برای کشت این محصول متحمل ضرر می‌شوند. ورود دلالان به بازار هویج هم کار را برای تنظیم قیمت، کاهش ضرر و زیان کشاورزان و همچنین مصرف‌کنندگان سخت کرده است و کارشناسان معتقدند برنامه‌ریزی برای تولید محصول و عرضه آن می‌تواند جلوی بروز چنین بحران‌هایی را بگیرد.‌