باشکوه و بی‌دفاع
حسین آخانی، کنشگر محیط‌زیست می‌گوید آفرودبازی، معضل حل نشده و جدید دماوند است
سمیرا مصطفی‌نژاد ـ روزنامه‌نگار
پرشکوه‌ترین و باعظمت‌ترین نماد ایران زمین، امروز به یکی از بی‌دفاع‌ترین نقاط در برابر آسیب‌های انسانی تبدیل شده است. طبیعت دماوند و زیستگاه‌های متنوع آن از هر سو در تیررس بلایایی غیرطبیعی و سودجویانه قرار گرفته‌اند. سیاهه معضلات دماوند در این سال‌ها بارها و بارها مطرح شده است: معدن‌کاوی، جاده‌سازی و ساخت‌وساز غیرقانونی، حضور فراتر از ظرفیت کوهنوردان و دامداران، فرسایش و زباله اصلی‌ترین‌ها هستند. اما به‌گفته حسین آخانی، کنشگر محیط‌زیست دماوند این روزها با پدیده‌ای جدید و بسیار آسیب‌زننده دست به گریبان است که برای مهار آن تا به امروز در هیچ نقطه‌ای از ایران سیاستی اتخاذ نشده است. آفرودبازان به اعتقاد آخانی این روزها بدون توجه به آسیب‌های جبران‌ناپذیری که به زیستگاه‌ها و طبیعت دماوند وارد می‌کنند، این منطقه را به محلی برای وقت‌گذرانی و ماجراجویی‌های خود تبدیل کرده‌اند.
آیا در این سال‌ها بهبودی در مدیریت وضعیت استخراج معادن در دماوند ایجاد شده است؟
اطراف معادن بسیار فعالیت دارند و به مرور درحال تخریب و فرسایش محیط این منطقه هستند. بسیاری از شیب‌های بسیار تند کوهستان توسط فرایند معدن‌کاوی تخریب شده است و این روند سرعت فرسایش را تشدید می‌کند. در کنار این آسیب، نباید آلودگی‌های زیست‌محیطی معادن، به‌ویژه آلوده شدن منابع آبی منطقه را هم از یاد برد. با این‌همه خوشبختانه در سال‌های اخیر جلوی فعالیت چندین معدن آسیب‌زا و بزرگ در این منطقه گرفته شده است و تعدادی از معادنی که در ارتفاع بالاتر از 2200متر بودند اکنون دیگر فعالیت ندارند. اما مشکلات دماوند بسیار گسترده‌تر از فعالیت معادن و با تعطیلی چند معدن برطرف نمی‌شود. معدن‌کاوی نه‌تنها در دماوند در همه جای ایران درحال خرابی به بار آوردن است. گاه ساخت مواد معدنی استخراج شده 300یا 400میلیون سال زمان صرف شده است اما این مواد به راحتی از دل خاک کشور بیرون کشیده شده و به کشورهای دیگر فروخته می‌شود تا در آنجا به ساختمان و آسمانخراش تبدیل شوند. این خیانت به طبیعت و محیط‌زیست است. درصورتی که در همه جای دنیا کشورها زیبایی‌های طبیعت خود را حفظ می‌کنند تا توریست جذب کنند و ورود توریست یعنی جاری شدن پول به داخل کشور.
اشاره به مشکلی مخرب‌تر از معدن‌کاوی دارید؟
نمی‌توان از نظر آسیب‌زنندگی برای مشکلات این کوه دسته‌بندی تعیین کرد. هریک به نوعی آسیب‌هایی جبران‌ناپذیر وارد کرده و خواهند کرد. برای مثال حضور بی‌شمار کوهنوردان خود برای دماوند به معضلی بزرگ تبدیل شده است. کوهنوردان در گروه‌های چند صد نفری صعود می‌کنند. در مسیر همه‌چیز را لگدمال می‌کنند. همراه خود زباله می‌برند. چه قرار باشد این زباله‌ها به پایین بازگردانده شوند و چه قرار باشد همانجا دفن یا رها شوند، آسیب و فرسایشی جبران‌ناپذیر ایجاد خواهند کرد. این حجم از صعود که امروز در دماوند رخ می‌دهد بسیار فراتر از ظرفیت منطقه است. باید برای مدیریت این وضعیت راهکاری اندیشیده شود. حتی شاید بهتر باشد برای صعود به دماوند هزینه‌ای دریافت شود تا از تعدد صعودها کاسته شود. موضوع جاده‌کشی و ویلاسازی در دماوند از دیگر معضلاتی است که این کوه را به معنی واقعی کلمه لت و پار کرده است. هرجا جاده کشیده شود، آدم‌ها می‌روند و با خود زباله، آتش‌سوزی و تخریب می‌برند. اما مهم‌تر از همه اینها، مشکل آفرودبازهاست که امروز بلای جان دماوند شده است. آفرود در اطراف دماوند به‌شدت زیادشده است و متأسفانه آفرودبازها همان مناطقی که بالاترین تنوع گیاهی را دارد، به محل خوشگذرانی خود تبدیل کرده‌اند. آفرودبازها علاوه بر تخریب بافت گیاهی، زباله و آتش‌سوزی را به دامان طبیعت می‌آورند و از همه مهم‌تر بسیاری از جانورانی که در منطقه زندگی می‌کنند، در مسیر آفرود از بین می‌روند. متأسفانه هیچ نظارتی بر این فعالیت در دماوند و در هیچ جای کشور وجود ندارد و هیچ سیاست واحدی برای مهار آن اتخاذ نشده است. موضوع زباله هم از مشکلات قدیمی دماوند و در کل محیط‌زیست ایران است که این روزها به واسطه اطلاع‌رسانی گسترده بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. امروز در روستاهای اطراف دماوند شاهد تلنبار شدن حجم ترسناکی از زباله هستیم و رسیدگی خاصی هم برای مدیریت آن انجام نمی‌گیرد.
چرای دام از چه زمان برای دماوند به معضل تبدیل شد؟
این یکی از قدیمی‌ترین مشکلات دماوند است. دام تا بالاترین مناطقی که گیاه می‌روید می‌رود. باید توجه داشت که زمان رویش گیاهان در ارتفاعات بالا بسیار کوتاه و در حدود سه تا چهار‌ماه است. این زمان برای بذردهی و تکمیل دوره زندگی بسیاری از گیاهان کوتاه است و متأسفانه دام اصلا به این گیاهان که اکثرا از گونه‌های نادر هستند، اجازه نمی‌دهد گل یا میوه بدهند یا حتی تکثیر شوند و به این ترتیب به مرور از بین می‌روند. علاوه بر این در ارتفاعات روند فرسایش به‌صورت طبیعی به‌دلیل وجود شیب‌های تند و واریزه‌ها و وزش شدید باد بسیار بالاست. زمانی که اکوسیستم یک منطقه تا این حد شکننده است نباید این همه دام به آن حمله‌ور شود. باید برای چرای دام در ارتفاع بالاتر از دو هزار متر در دماوند محدودیت و ممنوعیت ایجاد کرد.
انفعال در برابر مشکلات دماوند ریشه در چه دارد؟
در این سال‌ها بسیاری از فعالان محیط‌زیست و کوهنوردانی که نگاه محیط‌زیستی دارند بارها و بارها نسبت به معضلات موجود در دماوند اعتراض کرده‌اند. مشکل دماوند سکوت در برابر معضلاتش نیست، مشکل اصلی نبود توان و انگیزه کافی در دستگاه‌های مربوطه مانند سازمان جنگل‌ها و سازمان محیط‌زیست برای حفاظت از دماوند است. از سوی دیگر دولت توجه خود را به حفظ ظواهر در شهرها متمرکز کرده است و اصلا اهمیت نمی‌دهد مردم بیرون از شهرها چه آسیب‌هایی به بار می‌آورند، چقدر زباله ایجاد می‌کنند، آتش‌سوزی به راه می‌اندازند و تخریب می‌کنند. متأسفانه مسئولین ما در این مورد اصلا به‌دنبال وضع قانون یا ایجاد محدودیت نیستند و محیط‌زیست ما توسط همین رفتارهای مخرب درحال نابودی است.
در همینه زمینه :
