مدیریت بحران با آموزش

محمد سرابی ـ خبرنگار

در شانزدهمین سالگرد تاسیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، دستاورد‌ها‌ و ظرفیت‌های مدیریت بحران‌ مورد بررسی قرارگرفت. در نشستی که در محل این سازمان با حضور شهردار پایتخت، رئیس سازمان مدیریت بحران تهران، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور و مسئولانی از سازمان هلال احمر برگزار شد، حاضران به تبادل نظر درباره چشم‌انداز مدیریت بحران و اقداماتی که باید در این زمینه انجام شود، پرداختند.
پیروز حناچی، شهردار تهران در این نشست با بیان اینکه مدت‌ها از تهیه نخستین گزارش خطر‌پذیری شهری تهران با همکاری گروه جایکا از کشور ژاپن می‌گذرد، گفت: امروز در تجهیزات و هماهنگی‌ها وضعیت متفاوتی داریم ولی به وضوح باز هم خطرپذیر هستیم و باید پیگیر آموزش و آماده‌سازی باشیم. او افزود: شرایط تاب‌آوری موضوع مهمی است که نه در ایران بلکه در تمام جهان به‌صورت یک موضوع محوری مطرح شده است. هیچ‌کس فکر نمی‌کرد در اوج تابستان در کشور آلمان چنین سیلی رخ دهد که مسئولان این کشور را هم متعجب کرده است و می‌گویند که این اتفاق ناشی از تغییرات آب و هوایی است.
شهردار گفت: اگر تغییرات آب و هوایی کنترل نشود، احتمال وقوع این بحران‌ها در کشور ما هم زیاد است. از زمانی که در 500سال قبل از میلاد در کتیبه‌ بیستون نوشته شد که خداوند این کشور را از خشکسالی و دشمن و دروغ حفظ کند تا‌کنون مسئله کم‌آبی در ایران وجود داشته است. اکنون وقتی طرح‌های عظیم انتقال آب را می‌بینیم به این فکر می‌کنیم که چرا قبل از اصلاح شیوه‌های زندگی به فکر استفاده بیشتر از منابع قابل دسترس هستیم. باید یاد بگیریم که چگونه با طبیعت زندگی کنیم. تنها انطباق با طبیعت و آشتی با طبیعت راهگشا خواهد بود. او با اشاره به اینکه خطر زلزله همیشه در کشور ما وجود دارد، افزود: اگر به نقشه خطرپذیری زلزله که مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن منتشر کرده بود نگاه کنیم، می‌بینیم که شهر بم یا خارج از محدوده زلزله است یا در مرز آن قرار دارد؛ به این معنی که احتمال وقوع زلزله در آن خیلی کم است اما زلزله رخ داد. شهردار گفت: در این دوره شهرداری تهران با همکاری شورای شهر تجهیزات خوبی برای کاهش خطر‌پذیری زلزله تامین کرد مانند شیر‌های هیدران که 2هزار عدد بود و الان به 8هزار عدد رسیده است یا خرید 800میلیارد تومان تجهیزات برای آتش‌نشانی که در کنار آموزش‌های لازم نتایج خوبی داشت و در خاموش‌کردن آتش پالایشگاه تهران نشان داد که با آمادگی‌های قبل از حادثه پلاسکو فاصله زیادی دارد. حناچی تأکید کرد: همانطور که آموزش‌های آتش‌نشانی به کلانشهر‌های دیگر انتقال پیدا می‌کند، باید مدیریت بحران هم به همین شیوه منتقل شود. یکی از این نمونه‌ها ایجاد رسته‌ای از آموزش‌ها در آتش‌نشانی است که برای اطفای حریق در بنا‌‌های تاریخی انجام می‌شود. در برخی از بنا‌های تاریخی اگر این شیوه اطفای حریق در پیش‌گرفته نشود، بنا در جریان خاموش‌کردن آتش تخریب خواهد شد.
شهردار با اشاره به همکاری با اورژانس، گفت: همیشه صحبت از نیاز به مرکز امداد بالگرد بود ولی امکانات کافی نداشتیم اما با همکاری مرکز اورژانس تهران تا الان 70پد بالگرد به بهره‌برداری رسیده است که باعث شد تعدادی از هموطنان از مرگ حتمی نجات پیدا کنند.
حناچی افزود: بخشی از مدیریت بحران اطلاع‌رسانی است. در زلزله پردیس کسی مستقیما از زلزله آسیب ندید اما در اثرتلاش برای فرار یا خروج از شهر حوادثی رخ داد که باعث خسارت‌هایی شد. همانطور که آموزش رفتار‌های ترافیکی از مدارس شروع شد، برای مدیریت بحران هم باید به آموزش در مدارس پرداخت تا به جای ترس، به آمادگی برسیم.
او گفت: اجرای امور کیفی معمولا سخت‌تر از امور کمی است و در آن باید مانیتورینگ دائمی انجام شود تا حتما آنچه تصویب شده است، اجرا شود. امیدواریم مدیریت شهری آینده نیز توجه به روند بهبود مدیریت بحران را ادامه دهد.

تجربه زلزله در کلانشهر‌ها را نداریم
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نیز در این جلسه با اشاره به بحران آب در کشور، گفت: امسال حدود 54درصد کمتر از سال قبل بارندگی داشتیم به همین دلیل از اول سال جلسات متعددی برگزار شد و برای کاهش تنش آب آشامیدنی 3320میلیارد تومان در اختیار وزارت نیرو قرار گرفت و 6500میلیارد تومان هم برای بخش کشاورزی در دولت تصویب شد.
 اسماعیل نجار با اشاره به اینکه در بعضی جاها بیش از 90درصد کاهش بارش داشتیم، افزود: در سال‌98 حدود 250سد پر آب شد و تراز آبی دریاچه ارومیه 55سانتی‌متر افزایش پیدا کرد، البته خسارت‌هایی هم وارد شد و خیلی از منازل مسکونی تخریب شدند اما باید بدانیم اگر در بعضی نقاط آب آشامیدنی داریم، مربوط به بارندگی سال98 است. او بیان کرد: با وجود زلزله‌های متعدد، تجربه زلزله در کلانشهر‌ها را نداریم و هر اندازه در این زمینه کار شود، کم بوده است. باید درست بسازیم و درست نظارت کنیم اما متولیان امر به این موضوع خیلی توجه نمی‌کنند. نمونه آن مراکز درمانی ما در سطح کشور است که باید تاب‌آور‌ترین محل‌ها باشد اما شاید نخستین جا‌یی است که در اثر زلزله از بین می‌رود حتی با وجود اینکه همه منابع را برای ساخت بیمارستان صرف می‌کنیم.
نجار با اشاره به 2 زلزله خفیف در تهران گفت: ‌هنگام زلزله ملارد، مردم از طبقات بالای ساختمان‌های بلند‌مرتبه به پارکینگ‌های عمیق رفتند و خودرو‌ها را برداشتند و به پمپ بنزین‌ها رفتند که باعث مشکلات زیادی شد. من در همان شب زلزله ملارد از منزل به سمت اینجا (ساختمان سازمان مدیریت بحران) حرکت کردم اما در میان ترافیک شدید خیابان‌های پایتخت، 2ساعت‌و‌نیم طول کشید تا به مقصد برسم.
او افزود: در زلزله فیروزکوه که در تهران و در مناطق شرقی احساس شد، بررسی‌های ما نشان داد که رفتار مثبت‌تر شده است. اقدامات آموزشی ستودنی است ولی برای شهری به اندازه تهران کفایت نمی‌کند.  در انتهای این مراسم از بسته ‌آموزش سازمان مدیریت بحران رونمایی شد.

تأثیر مقاوم‌سازی‌ در کاهش خسارت‌ها
   رضا کرمی محمدی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران  تهران
تاب‌آوری به این معنی است که بعد از زلزله عملکرد شهر به‌شدت افت می‌کند. هرچه این‌ کمتر اتفاق بیفتد، تاب‌آوری بیشتر خواهد بود. نکته دیگر این است که چقدر منبع برای برگشتن به وضعیت قبلی در اختیار داریم و با چه سرعتی می‌شود برگشت، اما در شهر تهران در این زمینه وضعیت خوبی نداریم. اگر 10میلیارد دلار برای بهسازی ساختمان‌های تهران صرف کنیم 40میلیارد دلار خسارت بعد از زلزله کاهش پیدا می‌کند. در یک تناسب دیگر می‌توان گفت با 6تا 16درصد بهسازی می‌توان 68تا 76درصد خسارات مستقیم و غیرمستقیم را کاهش داد. در پژوهشی که دانشگاه شریف انجام داده است مشخص شد که اگر تمام گسل‌ها و احتمال زلزله را درنظر بگیریم، مناطق 1 ،3 و4 تهران بیشترین احتمال خطر زلزله را دارند. همچنین یک مطالعه در دانشگاه تربیت مدرس نشان می‌دهد که میزان آسیب‌پذیری زلزله در تمام مناطق شهر تهران تا 60درصد است اما با مقاوم‌سازی‌ تا 40درصد کاهش پیدا می‌کند. تحقیقات دیگری نشان می‌دهد که احتمال ریزش 20درصد ساختمان‌ها در هنگام زلزله وجود دارد اما اگر مقاوم‌سازی‌ یا بهسازی لرزه‌ای انجام شود این نسبت به زیر  8-7درصد می‌رسد. اکنون تعداد حسگر‌های مرتبط با تغییرات زمین‌شناختی از 28 به 172 حسگر رسیده است و ما تجهیزاتی داریم که می‌توانیم درباره فروریزش و گود‌ها هم هشدار بدهیم. در تهران زمین‌لغزش نیز وجود دارد. نقاطی مانند اطراف بیمارستان محک، شهرک خلبانان شکاری، روستا‌های محدوده دره وردیج و مسیر پیاده‌روی شهرک محلاتی در معرض ریزش سنگ هستند.