لزوم توجه به دروس سبز در دانشگاه‌های ایران

شهناز کرمی، دانشجوی دکترای برنامه‌ریزی درسی
کورش فتحی واجارگاه، استاد دانشگاه شهید بهشتی

کره زمین هر روز گرم‌تر می‌شود و آلودگی شهرها روزبه‌روز بیشتر خود را نشان می‌دهد. منابع آبی زیرزمینی هر روز بیشتر از قبل خالی‌تر می‌شود و کاهش بارش و افزایش تبخیر خشکسالی را به ارمغان آورده است.
چنین شرایط زیست‌محیطی، متخصصان علوم مختلف را بر آن داشت تا در زمینه مقابله و کاهش خطرات زیست‌محیطی و حفاظت از زمین اقدام کنند. از این‌رو گرایش به سبز شدن در سال‌های اخیر در نهادها، ارگان‌ها، سازمان‌های دولتی و مردم‌نهاد به‌عنوان یک جریان عمومی و مردم‌پسند آغاز شده است و به‌نوعی همه در تلاش هستند تا با ایجاد محصولات سبز یا فرایند سبز، خود را با این جنبش همسو کنند. در این میان، نقش دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با داشتن بیش از 3میلیون‌و300هزار دانشجو (طبق آمار مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی) قابل تأمل است که این دانشجویان می‌توانند بعد از اتمام تحصیلات دانشگاهی همزمان با فعالیت‌های شغلی خود به‌عنوان سفیران محیط‌زیست در ادارات، سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها در پست‌های مختلف قرار گیرند.
در چند سال اخیر فعالیت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در این خصوص محدود به فعالیت چند دانشگاه به‌صورت پایلوت در رسیدن به دانشگاه سبز بوده و بیشتر جنبه سخت‌افزاری داشته و در جنبه نرم‌افزاری مسئله، یعنی ایجاد و گسترش برنامه درسی سبز به‌عنوان یک درس اصلی، کمتر کار برجسته‌ای شده است. این در حالی است که برنامه‌های درسی سبز در آموزش عالی ابزار مهمی هستند که می‌توانند به دانشجو در جهت کسب دانش سبز، خلق مهارت سبز و ایجاد نگرش سبز کمک کنند و از سوی دیگر وی را در جهت خلق تعهد اجتماعی، رفتار مسئولیت‌پذیری و مدنی در مواجهه با بحران جهانی محیط‌زیست همانند خشکسالی، سیل، گرمایش جهانی و... رهنمون سازند.
دانشجویان در طول تحصیل کارشناسی با توجه به رشته‌های تحصیلی 130تا140واحد درسی را می‌گذرانند که به استثنای گروه آموزشی علوم محیط‌زیست، به ندرت می‌توان واحد درسی‌  را یافت که بتواند آمادگی دانشجو در زمینه حفاظت از محیط‌زیست و رسیدن به توسعه پایدار، صرفه‌جویی در استفاده از منابع طبیعی و کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای را افزایش دهد. مقاطع تحصیلات تکمیلی نیز چندان فرقی با کارشناسی ندارند و تنها در رشته‌هایی همچون معماری، به‌صورت محدود آن هم به میزان 2واحد دروس وابسته درسی به محیط‌زیست، در اکثر رشته‌ها برنامه درسی محیط‌زیست گنجانده نشده است. درحالی‌که براساس نقشه‌های منتشر شده توسط مرکز اقلیم‌شناسی، درسال‌آبی۱۴۰۰-۱۳۹۹ بیشتر مناطق کشور با خشکسالی شدید روبه‌روست. این گزارش یک پیام مهم دارد و آن پیام هم موضوع آموزش است. آموزش برای حرکت به سمت صرفه‌جویی، مصرف صحیح و اصولی منابع طبیعی و... که به واسطه برنامه درسی سبز امکان‌پذیر می‌شود. برنامه درسی سبز، دانش نرم علوم و تکنولوژی است که می‌تواند به علوم سخت جهت دهد و علوم و تکنولوژی سخت را در جهت سبزتر شدن معرفی کند. دانشجویان امروز کشور، مدیران آینده ایران هستند و آشنایی آنها با برنامه درسی سبز نیز در جهت رشد و توسعه این تفکر اهمیت دارد.