باغ‌های محله قدیمی شمال تهران چشم‌انتظار اجرای یک پروژه کوچک مقیاس
ریه‌های تنفسی آرارات جان می‌گیرند
حسن حسن‌زاده
در گذشته نهرها و قنات‌ها نقش مهمی در آبیاری باغ‌ها و کشتزارهای شمیران داشتند. گسترش شهر و توسعه ساخت‌وسازها اما مسیر بسیاری از قنات‌های قدیمی را تغییر داد و برخی باغ‌ها از آب زلال قنات محروم شدند. در سال‌های اخیر خشکسالی و کم‌آبی هم عامل دیگری شد تا آبیاری فضاهای سبز و درختان قد برافراشته باغ‌ها با مشکلات بسیار روبه‌رو شد. محله آرارات در همسایگی آبادی کهن ده‌ونک هم یکی از همان محله‌هایی است که خشکسالی و کم‌آبی و تغییر مسیر قنات‌های قدیمی، مشکلاتی برای آبیاری باغ‌های آن ایجاد کرد. این میان، آبیاری فضای سبز مجموعه ورزشی آرارات که در حکم ریه‌های تنفسی محله آرارات است، بیش از هر گستره سبز دیگری در این محله با مشکلات جدی بسیاری مواجه بود. این روزها به بهانه کلنگ‌زنی ساخت منبع آب بتنی در این مجموعه ورزشی به‌عنوان یکی از پروژه‌های کوچک مقیاس منطقه 3 سری به این محله زدیم و در گفت‌وگو با مسئولان باشگاه آرارات، شورایاران و مسئولان شهری ابعاد مشکل و راهکارها را بررسی کردیم.
داود میرصراف/ عضو شورایاری محله آرارات
باغ قلمستان و بوستان‌های آرارات و آفتاب آخرین یادگاری‌های روزگار گذشته محله آرارات برای ساکنان امروز این محله‌اند. روزگاری که اراضی آرارات در جوار‌آبادی کهن ونک، پر بود از زمین‌های کشاورزی و باغ‌های سرسبز. اگرچه بوستان‌های آرارات و آفتاب و باغ قلمستان خاطرات آن‌آبادی سرسبز را زنده نگه داشته‌اند ولی طی چند دهه اخیر بسیاری از باغ‌ها و فضاهای سبز محله آرارات در روند توسعه محله و گسترش ساخت‌وسازها جای خود را به آپارتمان‌های و برج‌ها داده‌اند. در روزگار حکمرانی باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی، آرارات به دلیل وجود قنات‌های فراوان‌آبادی پرآبی بود که کشاورزان و باغدارانش دغدغه‌ای برای تأمین آب و کشت و زرع نداشتند. اما توسعه ساخت‌وسازها در چند دهه اخیر مسیر بسیاری از قنات‌ها را تغییر داد تا با هم‌دستی خشکسالی و کم‌آبی تیشه به ریشه بسیاری از باغ‌های آرارات بزند. «داود میرصراف» عضو شورایاری محله آرارات می‌گوید: «در اطراف قلعه ارامنه که محل سکونت کشاورزان بود، تا چشم کار می‌کرد زمین زراعی و باغ‌های سرسبز دیده می‌شد. از آن همه باغ اما حالا در محله ما باغ قلمستان، بوستان آرارات و آفتاب باقی مانده است. کشاورزان و باغداران آرارات از آب قنات‌های فراوان محله حق‌آبه داشتند. به‌عنوان مثال، آب قنات‌ها به استخر ونک می‌ریخت و از آنجا راهی باغ‌ها و مزارع می‌شد. چند دهه پیش اما با توسعه ساخت‌وسازها مسیر بسیاری از قنات‌ها تغییر کرد و باغ‌ها و مزارع هم جای خود را به آپارتمان‌ها دادند.» در سال‌های اخیر هم خشکسالی و کم‌آبی به عامل دیگری برای مشکلات آبیاری فضای سبز محله تبدیل شد. با وجود این، میرصراف از تلاش شهرداری برای حفظ فضای سبز این محله می‌گوید: «حفر چاه آب در میدان شیخ‌بهایی یکی از اقدامات مثبت شهرداری برای آبیاری فضای سبز محله بود. خوشبختانه برای آبیاری بوستان‌ها و باغ‌های باقیمانده محله مشکل خاصی وجود ندارد و برای آبیاری فضای سبز خیابان شیراز جنوبی با محدودیت‌هایی مواجهیم.»
آبیاری فضای سبز، دغدغه روزانه باشگاه
نام محله آرارات یادآور ورزشگاه قدیمی این محله است؛ باشگاه خاطره‌انگیزی که در آغاز دهه 50 در این محله، بنا و به گستره‌ای سبز در دل محله آرارات تبدیل شد. اکنون بخش زیادی از مساحت 74هزار‌مترمربعی باشگاه آرارات را فضای سبز، درختان تنومند و انواع‌گونه‌های گیاهی تشکیل داده و به ریه‌های تنفسی این محله تبدیل شده است. تغییر مسیر قنات‌های قدیمی، خشکسالی و کم‌آبی بیش از هر چیز آبیاری درختان و فضای سبز این باشگاه را با مشکل روبه‌رو کرده است. «آلکس کاراپتیان» نایب رئیس هیئت‌مدیره مجموعه فرهنگی ورزشی آرارات از موانع و مشکلات فراوانی می‌گوید که برای آبیاری فضای سبز و درختان محوطه این باشگاه وجود دارد: «تغییر مسیر قنات‌های بالادست، کم‌آبی و خشکسالی سال‌های اخیر مشکلات فراوانی برای آبیاری فضای سبز باشگاه پیش روی ما قرار داده است. اگرچه با وجود همه این مشکلات، فضای سبز باشگاه را که مثل ریه‌های تنفسی محله است حفظ کرده‌ایم، اما آبیاری درختان و فضای سبز محوطه بسیار هزینه‌بر است. اکنون آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز باشگاه به سختی از منابع مختلف تأمین می‌شود. بخشی از آب مورد نیاز با کمک شهرداری و با تانکرهای آب از خارج مجموعه تأمین می‌شود که با توجه به وسعت فضای سبز باشگاه پاسخگو نیست. از آنجایی که در باشگاه هیچ منبع جاری یا مستمر برای تأمین آب وجود ندارد، با شروع فصل گرما تأمین آب مورد نیاز فضای سبز به دغدغه روزانه ما تبدیل می‌شود؛ آنقدر که حتی در دوره‌ای مجبور شدیم از آبیاری بخشی از محوطه چمن‌کاری چشمپوشی کنیم. هرچند مدتی بعد با تأمین آب مورد نیاز دوباره آن بخش را احیا کردیم.»
آرش ثمری نیک/ رابط و عضو هیئت‌رئیسه شورایاری منطقه 3
ریه تنفسی آرارات اینجاست
فضای سبز باشگاه آرارات به‌عنوان ریه‌های تنفسی محله آرارات‌گونه‌های متنوع و انبوهی از درختان و گیاهان مختلف را در خود جا داده است؛ از چنارهای قدبرافراشته تا درختان توت کهنسالی که از باغ‌های قدیمی اراضی ده‌ونک و آرارات باقی مانده‌اند. اما با وجود همه مشکلات و موانعی که بر سر راه آبیاری فضای سبز باشگاه آرارات وجود داشته است، خبر کلنگ‌زنی ساخت منبع آب در این مجموعه ورزشی خبر خوشحال‌کننده‌ای برای حفظ ریه‌های تنفسی آرارات بود. کاراپتیان می‌گوید: «مدتی پیش با حضور مسئولان شهرداری مراسم کلنگ‌زنی ساخت منبع آب در محوطه باشگاه برگزار شد که گام بلندی برای تأمین آب مورد نیاز است. اما ساخت منبع آب یک موضوع است و تأمین آب مورد نیاز این منبع هم موضوعی دیگر. امیدواریم شهرداری منطقه که در سال‌های اخیر برای آبیاری فضای سبز کمک‌حال باشگاه بوده است، تأمین آب مورد نیاز این منبع را هم در دستور کار قرار دهد. هرچند برای آبیاری مناسب‌تر فضای سبز به لوله‌کشی داخلی در محوطه باشگاه نیاز داریم که امیدواریم در گام‌های بعدی اقداماتی در این زمینه انجام شود.»
از آبیاری فضای سبز باشگاه آرارات تا شهرک والفجر
تأمین آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز و درختان باشگاه آرارات دغدغه جدی مسئولان این باشگاه است. خرداد ماه امسال در حضور مسئولان شهرداری منطقه 3 کلنگ ساخت یک منبع آب بتنی به‌عنوان یکی از پروژه‌های کوچک مقیاس منطقه 3 در مجموعه فرهنگی ـ ورزشی آرارات به زمین زده شد تا نخستین قدم برای حل مشکل آبیاری فضای سبز این مجموعه برداشته شود. «آرش ثمری نیک» رابط و عضو هیئت‌رئیسه شورایاری منطقه 3 از جزئیات این پروژه کوچک مقیاس می‌گوید: «طی چند دهه اخیر، توسعه ساخت‌وسازها به‌ویژه ساختمان‌های بلند‌مرتبه با کاربری اداری که نیاز به حفاری و گودبرداری عمیق داشتند، مسیر بسیاری از قنات‌های محله آرارات را تغییر داد. در نتیجه این تغییرات و نیز مشکل کم‌آبی و خشکسالی، تأمین آب فضای سبز این محله به‌ویژه تأمین آب فضای سبز باشگاه آرارات با مشکل روبه‌رو شد. از طرفی آبیاری با تانکر و مخازن فلزی کوچکی که در این مجموعه وجود داشت هم پاسخگوی نیاز فضای سبز باشگاه نبود. در نتیجه یکی از پروژه‌های کوچک مقیاس منطقه به ساخت منبع آب بتنی با ظرفیت حدود 500 تا 700 مترمکعب آب در بالادست محوطه باشگاه اختصاص پیدا کرد تا مشکلات آبیاری فضای سبز باشگاه آرارات به‌عنوان ریه تنفسی این محله برطرف شود.» ثمری نیک از تأمین آب این منبع می‌گوید: «آب مورد نیاز برای ذخیره در این منبع با تانکر تأمین می‌شود. اما اصولی‌ترین راه برای تأمین آب این منبع بتنی، احیای قنات قدیمی غرب خیابان آرارات و هدایت آن به منبع آب باشگاه آرارات است. با توجه به ظرفیت این منبع آب و تکمیل شبکه آب‌رسانی توسط شهرداری از این منبع آب می‌توان برای آب‌رسانی به فضای سبز شهرک والفجر، سوم خرداد و... هم استفاده کرد.»
در همینه زمینه :
