توسعه اقتصادی گلستان برپایه کشاورزی و گردشگری

ستاره حجتی-خبرنگار

گلستان پیش از استان شدن و آن زمان که هنوز شرق مازندران محسوب می شد همواره حضور معناداری در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی داشت. حضوری که پس از استقلال استان و جدایی از مازندران بنا بر نرخ مشارکت های اعلامی از سوی وزارت کشور در هر دوره از انتخابات، به شکل پررنگ‌تری دیده شد. با این همه توسعه گلستان به ویژه در بیست سال اخیر و با روی کار آمدن هیچ یک دولت‌ها یا نمایندگان مجلس به درستی صورت نگرفته است. 

اولویت نخست مردم، اقتصاد
همشهری در نظر سنجی از میان 2200 نفر از شهروندان گلستان به بررسی آنچه اصلی‌ترین مشکلات این جامعه از دیدگاه عمومی است، پرداخته. بیش از 65 درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی که از شهرها و روستاهای مختلف انجام شده است، بیکاری و مشکلات اقتصادی ناشی از آن و همچنین گرانی را مشکل اصلی خود طی سال‌های گذشته عنوان می‌کنند. 43 درصد از مجموع  پاسخ دهندگان به این پرسش، برداشته شدن تحریم ها را راه حل مشکلات اقتصادی و در نتیجه بهبود وضعیت شغلی مردم دانسته‌اند. 24 درصد از مجموع این پاسخ دهندگان نیز بر فساد تاکید داشتند و معتقد بودند که مبارزه با فساد باید سرلوحه اقدامات دولت آتی و همچنین سایر قوای کشور قرار بگیرد. با این همه 33 درصد از شهروندان گلستانی که بر مساله اقتصاد استان تمرکز داشتند نه تنها ریاست جمهوری آینده بلکه زمینه توسعه اقتصادی استان را در روی کارآمدن مدیران کارآمد محلی می‌دانستند تا با شناخت از ظرفیت‌های محلی استان بتوانند رایزنی مناسبی با سطح عالی دولت داشته باشند. این گروه یکی از دلایل مشکلات اقتصادی استان را در گرو بودجه‌های اندک تخصیص یافته ارزیابی کرده و معتقدند اگر اعتبارات کافی به استان برای اتمام طرح‌ها و پروژه های دولت تزریق شود، مشکل بیکاری نیز حل خواهد شد. 

آب، اولویت دوم
همچنین 35 درصد از شرکت‌کنندگان در این نظر سنجی، آب را به عنوان مهترین مشکل استان ارزیابی کرده اند. از مجموع پاسخ‌دهنگان بحران آب، 73 درصد رفع مشکلات آب آشامیدنی روستایی، 10 درصد رفع مشکل در آب آشامیدنی شهری، 5 درصد با زنده کردن و احیای سفره‌های آب زیرزمینی و 12 درصد تامین آب مورد نیاز برای کشاورزان را اولویت نخست مدیران و دولت آتی در استان انتخاب کرده‌اند. با این همه 52 درصد از شرکت‌کنندگان در این نظر سنجی، آب را به عنوان دومین مشکل استان که به سمت بحران می‌رود ارزیابی کرده‌اند. از مجموع این جامعه، بیش از  نیمی مشکل حل آب آشامیدنی روستایی گلستان را در اولویت نسبت به آب کشاورزی و آشامیدنی شهری قرار دادند. راه حل‌های پیشنهادی از سوی شهروندان برای حل بحران آب، نوسازی شبکه آبرسانی، جلوگیری از مهاجرت به استان و افزایش جمعیت ناشی از آن و تکمیل طرح‌های زهکشی اراضی بود. همچنین 35 درصد دیگر از شهروندان تکمیل طرح‌های بزرگ استان مانند توسعه محور ریلی اینچه‌برون، مسیرهای راه‌آهن داخلی، احداث بندر در استان گلستان، تکمیل زیرسازهای جاده‌ای و مانند آن را در رتبه دوم انتخاب کردند. این گروه به شکل عمده، راه حل را در افزایش اعتبارات عمرانی استان در بودجه‌های سالانه دانسته‌اند. 23 درصد دیگر از مجموع انتخاب‌های چالش دوم استان گلستان به توسعه گردشگری بود.  فعالان حوزه گردشگری استان اما مهمترین عامل رونق دوباره گردشگری را تلاش دولت آینده در تسریع روند واکسیناسیون می‌دانند. 

ایجاد صنایع تبدیلی و پنجره سرمایه‌گذاری 
به نظر می رسد نگاه مردمی و کارشناسی در گلستان در زمینه بسیاری از چالش‌ها یکی است اما در زمینه راه‌حل‌ها اختلاف نظر فاحشی  وجود دارد.  زهره عبدالهی کارشناس مدیریت منابع و اقتصاد در برآوردی از وضعیت فعلی استان و چالش‌هایی که باید در مرحله نخست استقرار دولت جدید، به حل و فصل آن پرداخت، موضوع اقتصاد و بیکاری استان را دارای اهمیت ویژه‌ای می‌داند. او به همشهری می‌گوید: مساله بیکاری و مشکلات اقتصادی علاوه بر آنچه در کل کشور شمولیت دارد مانند اولویت قرار دادن رفع تحریم‌ها، ریشه‌ها و مسائل بومی خاص استان را نیز شامل می‌شود.  او ادامه می‌دهد: مشکلات در سرمایه‌گذاری و ایجاد پنجره سرمایه‌گذاری که از سال 1393 روی میز مدیران اقتصادی استان است، یکی از عمده‌ترین این مشکلات است. از سوی دیگر مدیر دولتی مستقر در استان گلستان به عنوان استاندار و سایر مدیران دست اندرکارش باید بر معرفی همه جانبه فرصت‌های سرمایه‌گذاری استان و همچنین امکان ایجاد زیرساخت‌های حیاتی اقدام کند.  عبدالهی می‌گوید: تدوین طرح‌ها به صورتی که امکان واگذاری بخشی با سرمایه‌های محلی باشد نیز باید فراهم شود. یکی دیگر از عمده‌ترین مواردی که باید در نظر گرفت، این است که در استانی مانند گلستان توسعه صنایع تبدیلی در دستور کار قرار بگیرد. استانی که بر مدار کشاورزی است نباید بر صنایع بزرگ تمرکز کند. بلکه باید به منظور ایجاد زنجیره ارزش در بخش کشاورزی و کارآفرینی در بخش‌های شهری و روستایی متناسب با الگوی کشت، صنایع تبدیلی ایجاد کند. 

اجتناب از شروع طرح جدید
مجید موسوی از دیگر کارشناسان اقتصادی استان و از مشاوران سابق در حوزه معاونت اقتصادی استانداری گلستان اما معتقد است علاوه بر همه آنچه گفته شد، دولت در این استان باید محور توسعه را به طرح‌های نیمه‌تمام اختصاص دهد و از ارائه طرح‌های جدید پیش از تکمیل طرح‌های اولویت‌دار پرهیز کند.  موسوی می‌گوید: اجرای طرح گردشگری آشوراده، اجرا و تکمیل راه‌آهن ریلی اینچه‌برون، به سرانجام رساندن موضوع منطقه آزاد و اجرایی شدن آن، احداث بندر سبز خزری، همچنین تلاش برای توسعه ناحیه صنعتی اترک و بارانداز چوب، با جذب سرمایه گذار خصوصی و تمرکز اعتبارات دولتی قابل انجام است. 

تثبیت محیط زیست در شورای تامین 
صابر معصومی کارشناس ارشد مدیریت آب است. او که کارشناسی‌اش را هم در حوزه محیط زیست گرفته و معاون اجرای طرح احیای جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران بوده است درباره بحران‌های آب و محیط زیستی استان می‌گوید: بی شک مدیریت آینده، نیاز به برخورد قاطع برای حفظ منابع حیاتی در استان دارد. بحران آب و ذخایر آب زیر زمینی و سطحی در گلستان یک موضوع جدی است. کاهش چشم‌گیر جنگل‌های هیرکانی در اثر برداشت‌های بی‌رویه، تعدی اراضی کشاورزی به محدوده جنگلی، آتش‌سوزی و مانند آن، مرگ خلیج گرگان، شکار و قاچاق ماهی، مواردی نیست که بتوان از آن به آسانی عبور کرد. همچنین بی‌اعتنایی به اجرای طرح بیابان‌زدایی در مناطق بیابانی استان از دیگر این موارد است. من فکر می‌کنم همه کارشناسان استان واقف به اصول کار هستند. قانون به حد کافی برای جلوگیری از این تخریب‌ها وجود دارد. پیشنهاد من به دولت آتی این است که نه فقط در محدوده گلستان بلکه همه استان‌های دارای تنش آبی و مشکلات محیط زیستی را به عنوان یک دستور واحد در شورای تامین استان تثبیت کند و هر دستگاه زیر نظر این شورا، وظایف ترویجی، نظارتی، قضایی از تطابق با الگوی کشت تا چاه مجاز، یا قاچاق ماهی و مانند آن را انجام دهد.