تمدید توافق ایران و آژانس روی میز

  اگرچه توافق ایران و آژانس انرژی اتمی دو روزی است که پایان یافته اما احتمال تمدید این توافق مشروط به‌مدت یک‌ماه دیگر دیروز پیش از حصول آن خبر‌ساز شد. فضای مثبت مذاکرات وین و امیدواری به حصول دست یافتن به توافقی جدید برای لغو تحریم‌های آمریکا ازجمله عوامل مؤثری است که باعث شد تا زمزمه‌های احتمال تمدید مهلت توافق بلندتر از احتمال منتفی‌شدن آن باشد.
 چنان که پیش از نشست خبری دیروز رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، یک منبع آگاه در شورای‌عالی امنیت ملی خبر داد که  ایران در حال بررسی تمدید یک‌ماهه توافق با آژانس است. این منبع به نور‌ نیوز رسانه نزدیک به شورای امنیت گفت که بررسی این موضوع ناشی از حسن‌نیت ایران برای فرصت دادن به روند مذاکرات جاری در وین است. به‌گفته او درصورت قطعی شدن این تصمیم انتظار می‌رود طرف‌های مذاکره‌کننده از فرصت مجددی که ایران در اختیارشان قرار خواهد داد استفاده و با پذیرش مطالبات قانونی ایران روند دستیابی به توافق را تسهیل کنند. میخائیل اولیانوف، دیپلمات روس نیز قبل از اعلام تمدید مهلت توافق ایران با آژانس از این اتفاق حمایت کرد. او نوشت: «درصورتی که (این خبر) حقیقت داشته باشد، گامی مثبت و ضروری است. مشتاق شنیدن اعلام رسمی آن هستیم.» 3 کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه نیز در بیانیه‌ای از ایران خواسته بودند تا اجازه دهد که نظارت آژانس بر تاسیسات هسته‌ای ادامه پیدا کند. در این بیانیه تأکید شده بود که این اتفاق ضروری است و موفقیت مذاکرات احیای برجام هنوز تضمین‌شده نیست. اما عباس عراقچی، رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران با نزدیک شدن به پایان مهلت گفته بود که تهران بعدا در این‌باره تصمیم می‌گیرد.
اسفند‌ماه سال گذشته در پی سفر گروسی به تهران، ایران و آژانس از دستیابی به یک تفاهمنامه جدید برای ادامه فعالیت‌های نظارتی ضروری آژانس در این کشور به‌مدت 3‌ماه خبر دادند.
 چرا ایران مهلت توافق را تأیید کرد؟
به‌نظر می‌رسد احتمال موافقت ایران با تمدید یک ماهه این توافق به‌دلیل نزدیک شدن به توافق نهایی برای احیای برجام باشد. هرچند تا اواسط اردیبهشت برخی گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال توافق تا پایان‌ماه مطرح شده بود. چرا که بر اساس توافق آژانس و سازمان انرژی اتمی ایران در اسفند سال گذشته دوربین‌هایی که نظارت‌های فراپادمانی را پشتیبانی می‌کنند تا اول خرداد ۱۴۰۰ روشن می‌مانند،  اما فیلم‌ دوربین‌ها در داخل کشور حفظ شود.  درصورت احیای برجام و لغو تحریم‌ها این فیلم‌ها در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار می‌گیرد و در غیراین صورت تصاویر برای همیشه پاک خواهد شد. درصورت تمدید مهلت توافق بسیاری از تحلیلگران معتقد هستند که دسترسی به توافق در نیمه اول خردادماه ممکن است. در غیراین صورت با پایان مهلت قانونی و انتخابات ریاست‌جمهوری پیچیدگی‌ها و موانع بسیاری به مذاکرات احیای برجام تحمیل می‌شود.

 ‌  واکنش بهارستان به پایان توافق ایران با آژانس
 دیروز قبل از هر نهاد دیگری، مجلس برای اعلام پایان توافق ایران با آژانس پیشقدم شد. نمایندگان در نخستین جلسه علنی به رئیس مجلس تذکر دادند که با پایان موعد 3ماهه ایران باید تمام دسترسی‌های نظارتی به مراکز هسته‌ای را قطع کند و فیلم‌های ذخیره‌شده نیز پاک شود. آن هم در شرایطی که هنوز سازمان انرژی اتمی موضعی دراین‌باره نگرفته بود و اخباری غیررسمی از شورای‌عالی امنیت ملی شنیده می‌شد. برخی نمایندگان مجلس اما تأکید داشتند که توافق پایان یافته و روزنه‌های دیپلماسی باید بسته شود. نماینده محلات در تذکری دراین‌باره به رئیس مجلس پس از اشاره به پایان موعد توافق ایران با آژانس گفت: «شما به صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی دستور دهید زیرا آنها تأخیر داشته‌اند و باید دیشب به آژانس اعلام می‌کردند که ذخایر فیلم‌ها را پاک کنند. این موضوع نص صریح قانون است و‌ شان مجلس رعایت همین موارد است.» در مقابل این تذکر محمدباقر قالیباف توضیح داد که مجلس برای اجرای قانون راهبردی مصمم است و بعد از 3‌ماه آژانس اجازه دسترسی به تصاویر تاسیسات هسته‌ای ایران را ندارد. قالیباف گفت که این موضوع روشن است و درباره آن بحث و تصمیم‌گیری شده است. رئیس مجلس البته توضیح بیشتری نداد و مشخص نشد که این موضوع در شورای‌عالی امنیت ملی، هیأت رئیسه مجلس و یا  نهاد دیگری بررسی و درباره آن تصمیم‌گیری شده است.

  مجلس دقیقا به چه چیزی معترض است؟
نمایندگان نزدیک به جریان پایداری در مجلس پس از توافق ایران با آژانس هم انتقادها و اعتراض‌های زیادی نسبت به آن داشتند. طیف پایداری حتی پس از این توافق در اسفند‌ماه در جایگاه هیأت رئیسه تحصن کرد و پیشقدم شکایت از رئیس‌جمهوری به‌دلیل استنکاف از اجرای قانون مجلس شد. یک‌ماه بعد نمایندگان به ارجاع پرونده روحانی به قوه قضاییه رأی دادند. بنابر اعتقاد مجلسی‌ها روحانی از سال94 تاکنون 13مورد استنکاف از قانون داشته است که دستگاه قضا باید به آن رسیدگی کند. این در حالی است که دولت می‌گوید حق داشته تا قانون مجلس را براساس آیین‌نامه‌ای اجرایی کند. براساس همین آیین‌نامه نیز ایران با آژانس بین‌المللی وارد مذاکره شد و در نهایت به توافقی 3ماهه دست یافت. براساس این توافق اگر از اسفند تا 3ماه بعد تحریم‌ها علیه ایران لغو شود فیلم دوربین‌های مداربسته مراکز هسته‌ای در اختیار آژانس قرار می‌گیرد و در غیراین صورت همه دسترسی‌ها قطع خواهد شد.

عراقچی مهمان کمیسیون امنیت ملی
در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد احتمال تمدید توافق ایران با آژانس تا توافق احیای برجام و لغو تحریم‌ها بار دیگر واکنش‌های بهارستانی‌ها و به‌ویژه طیف پایداری را در پی داشته باشد. هرچند که چنین تصمیمی در سطوح بالاتری از دولت و مجلس اتخاذ می‌شود و به همین دلیل نمایندگان امکانی برای مخالفت با آن   ندارند. از سوی دیگر دیروز سیدعباس عراقچی، رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران به کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌ خارجی رفته تا درباره آخرین تحولات و روند مذاکرات احیای برجام با نمایندگان صحبت کند. با این همه باید دید که تلاش نمایندگان مجلس یازدهم بر سنگ‌اندازی در مسیر دیپلماسی ادامه پیدا می‌کند یا در حد هجمه پشت تریبون‌های بهارستان باقی می‌ماند.

روحانی: به مذاکرات تا توافق نهایی ادامه می‌دهیم
رئیس‌جمهور و دولت، امیدوار به رفع تحریم‌ها در آینده نزدیک هستند. حسن روحانی بار دیگر در ستاد هماهنگی اقتصادی گفته که با توجه با مذاکرات اخیر انجام شده در وین، به صراحت آمادگی خود را برای رفع تحریم‌ها وفق برجام اعلام کرده‌اند و ایران تا توافق نهایی به مذاکرات ادامه می‌دهد. او با تأکید بر پیروزی ملت ایران در جنگ اقتصادی گفت: ارقام رشد تولید در بخش‌های مختلف صنعتی کشور، بهترین شاهد بر بی‌ثمربودن سیاست فشار حداکثری آمریکا است که خود آنها را به اعتراف به شکست این سیاست‌ها وادار کرده است و با توجه به مذاکرات اخیر انجام شده در وین، به صراحت آمادگی خود را برای رفع تحریم‌ها وفق برجام اعلام کرده‌اند. ما به مذاکرات تا توافق نهایی ادامه خواهیم داد.
روحانی پیش از این هم وعده داده بود که تحریم‌ها شکسته شده است و ادامه مذاکرات درباره مسائل جزئی است. به‌نظر می‌رسد که تیم مذاکره‌کننده ایران نیز امیدوار است تا در دور پنجم، اتفاقات ملموسی در روند گفت‌وگوها رخ دهد. سیدعباس عراقچی گفته که آمریکا باید تصمیم‌های سختی بگیرد که به‌گفته او بازگشت به برجام و لغو همه تحریم‌هاست. عراقچی پیش‌تر نیز گفته بود که آمریکایی‌ها با لغو بخش بزرگی از تحریم‌ها موافقت کرده‌اند، اما هنوز محورهای اختلافی وجود دارد که به‌گفته دیپلمات‌ها بعضی از آنها کلیدی هستند. معاون وزیرخارجه ایران ابراز امیدواری کرده که در مذاکرات دور پنجم، طرف‌ها درباره این اختلافات به جمع‌بندی برسند. چرا که انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات احیای برجام نیز پس از پایان دور چهارم تأکید کرده بود که ساختار توافق در حال شکل‌گیری است.