شهر مکتوب/ این راه بسته نمی‌شود

میثم قاسمی

نسل ما که از کوران حوادث پرسرعت دهه ۷۰ بیرون آمد، علاقه خاصی به رسانه‌های مکتوب داشت. روزنامه‌ها، هفته‌نامه و ماهنامه‌ها همچون ورق زر به فروش می‌رفتند. کافی بود اندکی دیرتر به کیوسک مطبوعاتی برسی تا با جمله کوتاه «تمام شد» روبه‌رو شوی. بله تمام می‌شد. روزنامه‌ها تمام می‌شدند. هرچقدر هم تیراژشان زیاد بود، به سرعت تمام می‌شدند و دیگر راهی نبود برای دانستن آنچه در صفحاتشان چاپ شده. هر روز صبح، مردم جلوی دکه‌های روزنامه‌فروشی جمع می‌شدند و تیترها را می‌خواندند، روزنامه مورد علاقه‌شان را می‌خریدند و بقیه روز را با آن سرگرم بودند.
چند سال بعد از آن و زمانی که مطبوعات به علل و دلایل مختلف جایگاه خود را نزد مردم از دست داد، عصر تلویزیون‌ها بود. شبکه‌های مختلف ماهواره‌ای هر روز آنچه امکان نداشت در فضای رسمی داخلی گفت و شنید را به سمع و نظر مردم می‌رساندند و قانون ممنوعیت استفاده از تجهیزات ماهواره و همه بگیر و ببندها هم تأثیری نداشت. همینطور که اقبال مردم به تلویزیون‌های ماهواره‌ای بیشتر می‌شد، اینترنت آرام آرام جای خود را باز می‌کرد. اول سایت‌ها آمدند، بعد وبلاگ‌ها و بعدتر شبکه‌های اجتماعی.
حالا زمانه اینترنت است. حتی آنچه در تلویزیون‌ها پخش می‌شود، اگر راهی به اینترنت باز نکند، چندان موجی ایجاد نخواهد کرد. بی‌خود نیست که همه رسانه‌ها صفحات رسمی در شبکه‌های اجتماعی دارند و جدا از آن، هر فعال رسانه‌ای خودش نوشته و گزارش و خبری که تهیه کرده است را در صفحه شخصی‌اش بازنشر می‌کند. این وضعیت در آستانه تحولات سیاسی، شکل جدی‌تری به‌خود می‌گیرد. زمانی بود که در آستانه انتخابات، اشخاص و گروه‌ها به‌دنبال انتشار روزنامه بودند؛ بعدتر سایت می‌زدند و حالا شبانه روز- خودشان یا ارتش سایبری‌شان- در شبکه‌های اجتماعی هستند.
قدیمی‌ها می‌گفتند: «آب راهش را پیدا می‌کند.» هدف من هم از مرور سریع تحول رسانه‌ای در ۲۰ سال اخیر، این است که بگویم «خبر» مانند آب، راهش را پیدا می‌کند. این روزها برخی از سیاسیون حرف‌های زیبایی درباره به پایان رسیدن دوران مسدود کردن پلتفرم‌های اینترنتی می‌زنند. ما مردم عادی به این حرف‌ها در آستانه انتخابات عادت کرده‌ایم و به تجربه می‌دانیم نباید آنها را جدی بگیریم اما نکته مهم این است که می‌دانیم حتی اگر راه‌های اندک باقی مانده نیز مسدود شوند، باز حرف‌ها زده خواهد شد و به گوش مخاطبان می‌رسد. زمانی که جوان بودیم، می‌ترسیدیم در نبود روزنامه‌ها، مردم بی‌خبر بمانند؛ اما به تجربه دریافتیم که راه خبر، بسته نمی‌شود. سکوهای انتشار اخبار، شاید تغییر کنند اما این جریان متوقف نمی‌شود. سیاسیون هم بهتر است به جای وعده باز کردن راه‌های ارتباطات یا قول نبستن آنها، به موضوعات دیگر بپردازند.