محرمانه‌های میراث مکتوب

در قلب حافظه تاریخی ایران، مرکزی وجود دارد که گنجینه‌ای از صدها میلیون سند ارزشمند تاریخی و معاصر را در خود جای داده است. مرکز اسناد و کتابخانه ملی، میراث مکتوب و آرشیو ملی و نگهبان میراث مکتوب کشور است. این مجموعه عظیم، با دسترسی عمومی به بیش از ۹۹ درصد اسناد نقش بزرگی در شناخت هویت ملی، پژوهش‌های تاریخی و تصمیم‌سازی‌ها ایفا می‌کند.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در گفت‌وگو با همشهری جزئیات بیشتری از ماهیت سندهای تاریخی و معاصر را تشریح کرد و گفت: «قدیمی‌ترین سند تاریخی که در آرشیو ملی نگهداری می‌شود، مربوط به قرن هشتم است و بیش از 750سال قدمت دارد. این سند مربوط به وقفنامه زیارتگاهی در کازرون فارس در زمان حکومت ایلخانیان است.»
غلامرضا امیرخانی با اشاره به اینکه سندهای محرمانه کمتر از یک درصد اسناد موجود در آرشیو ملی را تشکیل می‌دهند، تصریح کرد: «اسناد محرمانه در همه کشورهای دنیا وجود دارد و شامل اسنادی هستند که از یک‌سری حساسیت‌های سیاسی، اجتماعی و امنیتی برخوردارند. در کشور ما نیز اسناد محرمانه شامل سندهایی است که می‌تواند تحریک‌کننده مسائل قومی و مذهبی ‌یا مناقشات مرزی باشد. اسناد محرمانه ممکن است بعد از گذشت زمان و دوره تاریخی محرمانگی خود را از دست بدهند. برخی دیگر از اسناد هم ممکن است به آبرو، حیثیت و موقعیت یک شخص ، فرزندان یا نوادگان او لطمه بزند و به همین دلیل محرمانه می‌شود.»
رئیس آرشیو ملی ایران درباره نحوه تشخیص محرمانگی اسناد به همشهری گفت: «برای برخی اسناد محرمانه قید زمان مطرح می‌شود. برای مثال سند محرمانه‌ای می‌تواند پس از گذشت 10، 20یا 60سال عمومی شود. این رعایت محرمانگی اسناد در همه کشورها وجود دارد. برای مثال آرشیو ملی بریتانیا بعد از گذشت 60سال اسناد محرمانه کودتای 28مرداد را عمومی اعلام و منتشر کرد.» امیرخانی درباره مهم‌ترین اسناد موجود در آرشیو ملی که با گذشت زمان عمومی شده است، گفت: «مهم‌ترین این اسناد، سندهای مرتبط با جنگ تحمیلی است. اسنادی که به مسائل جنگی مربوط می‌شود در همه جای جهان فوق‌العاده اهمیت دارد. بنابراین برخی از اسنادی که مربوط به سال 1364و قبل از آن است و انتشار آن به امنیت ملی لطمه وارد نمی‌کند، عمومی می‌شود. اسناد محرمانه نیز مطلقا محرمانه نیستند و ممکن است برخی از آنها دراختیار پژوهشگران و محققان قرار بگیرند.»