بازبینی تربیت‌معلم برای جلوگیری از ورود نیروی انسانی کم‌مایه

محمود مهرمحمدی- عضو شورای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی

 تربیت معلم یکی از ارکان مهم نظام آموزشی کشور است. هنر پاسخگویی همزمان به کمیت و کیفیت در فرایند‌ها و سازوکارهای بدو خدمت معلمی باید به‌درستی در آموزش و پرورش دیده شود؛ چراکه سیاست‌های این بخش بیشترین نقش را در پاسخگویی به وضعیت منابع انسانی موردنیاز آموزش و پرورش دارد. به باور من محوریت و اهمیت تربیت معلم بدو خدمت به‌دلیل ویژگی‌های خاص و منحصر‌به‌فردی که این زیرنظام در ایران دارد، بارزتر بوده و لذا شایسته عطف توجه است. با نگاه به صحنه جهانی تربیت معلم درمی‌یابیم که هیچ کشوری آموزش معلمان را به‌صورت تمام و کمال به یک دانشگاه نسپرده است؛ آن‌هم دانشگاهی که با استانداردهای دانشگاهی و زیرساخت‌های موردانتظار فاصله غیرقابل تصوری دارد. عقل سلیم و خرد جهانی می‌گوید باید از ظرفیت‌های مستقر و معتبر ملی برای تحقق ماموریت تربیت‌معلم سود جست و آنها را مغتنم شمرد. اگر در گذشته دانشگاه‌های کشور در این زمینه قصور یا تقصیر داشته‌اند، نباید از آن واقعیتی محتوم و شکست‌خورده ساخت و مشارکت فعال نهادهای دانشگاهی را غیرواقعی ارزیابی کرد. هندسه تربیت معلم در کشور ما در پاسخ به منافع ملی نیاز به بازبینی و احیای عنصر مشارکت دارد و از قضا در سناریوهای مربوطه برای دانشگاه فرهنگیان نقش کلیدی می‌توان درنظر گرفت، اما این نقش‌ها از جنس دیگری خواهد بود. سناریوهای محتمل به باور نگارنده از این‌ قرار هستند: اول اینکه دانشگاه فرهنگیان در قامت یک دانشگاه ستادی مدیریت کمی و کیفی تامین نیروی انسانی آموزش و پرورش را برعهده گیرد و نقش سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و نظارت فرایندی و برایندی بر عملکرد نهادهای مجری تربیت‌معلم را ایفا کند، دوم اینکه دانشگاه فرهنگیان دامنه فعالیت‌های تربیت‌معلمی خود را به تربیت معلم ابتدایی محدود کند و تربیت معلم متوسطه در چارچوب سناریوی اول پیگیری شود. پیشنهاد سوم من این است که دانشگاه فرهنگیان به یک دانشگاه تربیت حرفه‌ای در سطح کارشناسی یا تحصیلات تکمیلی تغییر ماهیت دهد. دوره‌های کارشناسی، با تعریف مدرک مشترک با نهادهای ذیصلاح دانشگاهی اجرا می‌شود که وظیفه دانشگاه فرهنگیان بخش تربیت حرفه‌ای است. دوره‌های تحصیلات تکمیلی نیز با انتخاب ورودی‌ها از میان دانش‌‌آموختگان سایر دانشگاه‌ها هدف تربیت حرفه‌ای در دانشگاه فرهنگیان را تعقیب می‌کند. اگر به‌هر دلیل از بازبینی روال کنونی تربیت معلم طفره برویم و هرچه سریع‌تر گفت‌وگوهای جدی در این زمینه را سامان ندهیم، تاوان آن را با گسیل داشتن نیروهای کم‌مایه و میان‌مایه از حیث شایستگی‌های معلمی به مدارس کشور خواهیم پرداخت؛ تاوانی بس سنگین که تبلور آن در نیروی انسانی کم‌مایه و میان‌مایه و جامعه‌ای محروم از پشتوانه سرمایه انسانی هموار‌کننده مسیر توسعه است.