پیروزی فراموشی، شکست عاطفه
فلوریان زلر از فیلم «پدر» میگوید
آرش نهاوندی- مترجم
فلوریان زلر نمایشنامهنویس و کارگردان فرانسوی که شادی و شعف خود را از دریافت جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی اعلام کرده بود، خبر از ساخت فیلمی با عنوان «فرزند» داده. این فیلم بر اساس یکی از قسمتهای نمایشنامه 3قسمتی «پدر»، «مادر» و «فرزند» ساخته خواهد شد. تاکنون تنها از نمایشنامه «پدر» نسخه سینمایی ساخته شده. زلر پس از ساخت فیلم «پدر» و کسب اسکار بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر اکنون یکی از نامهای پرطرفدار است. او در یکی از نخستین واکنشهای خود پس از دریافت جایزه اسکار در گفتوگو با خبرگزاری فرانسه گفته بود: ما شب را با اسکار بهترین فیلمنامه شروع کردیم و با اسکار بهترین بازیگر مرد برای آنتونی هاپکینز پایان دادیم. او پس از دریافت جایزه اسکار در پاریس نیز گفت: من هم آرزوی ساخت فیلم «پدر» و آرزوی ساخت آن را به همراه آنتونی هاپکینز داشتم و این دو آرزو را هیچگاه از هم جدا نکردم. زلر 43ساله در ابتدا خود را بهعنوان یک نویسنده رمان مطرح کرد و سپس وارد عرصه تئاتر شد. نمایش «پدر» برای نخستینبار در سال2012 روی صحنه رفت. پیتر گری از «اوریویو» با «فلوریان زلر» گفتوگو کرده است.
شما نام شخصیت اصلی را در فیلم «پدر» از «آندره» به «آنتونی» به امید اینکه آنتونی هاپکینز در فیلم ایفای نقش کند، تغییر دادهاید. چطور این امیدواری در شما ایجاد شد که او در فیلم «پدر» بازی خواهد کرد؟
زمانی که من درباره فیلم شروع به رؤیاپردازی کردم، نام آنتونی هاپکینز را در ذهن خود داشتم. هم مشتاق بودم که او این نقش را بازی کنم و هم متقاعد شده بودم که او برای این نقش بهترین است. با در نظر گرفتن آنتونی هاپکینز برای این فیلم تصمیم گرفتم «پدر» را به زبان انگلیسی و نه زبان «فرانسه» بسازم. از نظر من آنتونی هاپکینز یکی از بهترین بازیگران در قید حیات حال حاضر دنیاست.
میدانستم که رؤیای ساخت این فیلم با آنتونی هاپکینز کار آسانی نخواهد بود، چراکه من هنوز در ابتدای راه قرار داشتم و تازه میخواستم نخستین فیلم خود را کارگردانی کنم. ترجیح دادم در این زمینه از غریزه خود استفاده کنم و تا زمانی که کسی به من نگفته امکان ندارد بتوانی فیلم «پدر» را با نقشآفرینی آنتونی هاپکینز بسازی، به راهم طوری ادامه دهم، گویی تحقق رؤیای ساخت فیلم «پدر» با بازی هاپکینز امکانپذیر است.
شاید الان همه دلیل اصرار شما بر بازی آنتونی هاپکینز در این فیلم را درک کنند.
من مشتاق بودم که او در فیلم من بازی کند، بازی آنتونی هاپکینز در فیلم «پدر» از این نظر برایم بسیار جذاب بود که ما همواره هاپکینز را در نقش شخصیتهای باهوش بهخاطر میآوریم. او در نقش شخصیتهایی که کاملا مهار زندگی خود را در دست دارند بسیار قدرتمندانه بازی میکرد و حالا باید میدیدیم که او چگونه در نقش شخصیتی بازی میکند که بهتدریج در حال ازدستدادن کنترل خود بر همهچیز است. «پدر» فیلمی است درباره کسی که در حال ازدستدادن تدریجی حافظه و بردباری خود است، از اینرو میخواستم تماشاگران که بازی آنتونی هاپکینز را در نقش افراد باهوش و هوشیار در ذهن داشتند و اکنون او را بهعنوان چهرهای آشنا در این فیلم در حال از دست دادن همهچیز خود میبینند، بتوانند بهطور کامل با دردناکبودن روند تدریجی از دست دادن یک چهره آشنا همذاتپنداری کنند.
این تنها دلیل بازیگرفتن آنتونی هاپکینز در این نقش بود؟
دلیل دیگر بازیگرفتن از وی در نقش پدر، این بود که میخواستم او را درگیر زمینه بازیگری کنم که بهخوبی با آن آشنا بود. میخواستم او را به چالش شناخت یک زمینه احساسی دیگر در عرصه بازیگری دعوت کنم. میخواستم که او این وضعیت شکننده و آسیبپذیر را تجربه کند. او بسیار شجاع است. برای یک آدم 83ساله سخت است که از بازی در نقشهایی که در طول زندگی پذیرفته، فاصله بگیرد و در نقش و فضایی کاملا متفاوت ظاهر شود. اما او با نقشآفرینی در فیلم پدر نشان داد که همچنان یک هنرمند ریسکپذیر است. او در «پدر» با بازی در نقش فردی که با مرگ فاصله چندانی ندارد، خود را در معرض ریسک بزرگی قرار داده است.
در این فیلم واقعا با احساسات تماشاگران بازی میشود. با دیدن این فیلم بیننده تا حد زیادی میتواند با شخصیت اصلی همذاتپنداری کند. آیا هدف شما از ساخت پدر نیز این بود؟
در ابتدا میخواستم به تماشاگران موقعیتی منحصربهفرد را نشان بدهم که این موقعیت باعث ایجاد پرسشهایی در ذهن تماشاگران درباره همه آنچه شاهد آن هستند، شود. «پدر» قرار نبود تنها روایت تصویری از یک داستان باشد، بلکه قرار بود یک تجربه را نیز به تصویر بکشد؛ تجربه ازدستدادن تدریجی صبر، حوصله، شکیبایی و حافظه. میخواستم موقعیتی ایجاد کنم که تماشاگران بتوانند بهراحتی در ذهن شخصیت اصلی حضور پیدا کنند و مانند شخصیت «پدر»، در ذهنشان حسی از عدماعتماد و اطمینان نسبت به آنچه در اطرافشان در حال رخدادن است، شکل بگیرد. این مسئله برای من مهم بود، چراکه نمیخواستم تماشاگران به تماشای داستانی بنشینند که قبلا برایشان گفته شده است. میخواستم تماشاگران با دیدن «پدر» داستان متفاوتی را بهصورت کاملا ملموس تجربه کنند.
چطور شد به این نتیجه رسیدید که برای نشاندادن اختلال حواس شخصیت «آنتونی» در نسخه سینمایی، باید از بازیگر متفاوتی نسبت به نسخه نمایشی استفاده کنید؟
پدر یک نمایشنامه بود و من ایده اولیه آن را تنها مختص یک نمایشنامه نوشته بودم. نمیخواستم دوباره روایت کاملا مشابهی از آنچه در نمایشنامه نشان داده شده بود، ارائه دهم. خیلی فیلمها درباره فراموشی ساخته شده که دارای روایات یکسانی هستند و همیشه تقریبا به یک صورت گفته شدهاند. شما تقریبا در همه این فیلمها میدانید کجا قرار دارید و به کجا قرار است بروید. البته یکسری از آن فیلمها را هم قطعا میتوان در زمره فیلمهای قوی و تکاندهنده محسوب کرد. اما من تصور میکنم در سینما شرایط برای نشاندادن تجربیات انسانی بهگونهای ملموس و منحصربهفرد، کاملا فراهم است. بنابراین نباید فیلمی میساختم که از وضعیت بیماری فراموشی درکی مشابه سایر فیلمها، در ذهن تماشاگر شکل بگیرد.