کم‌آبی به سدها رسید

ورودی آب به سدها از ابتدای سال آبی جاری تاکنون (از اول مهر 1399تا شامگاه 4اردیبهشت 1400) نسبت به دوره مشابه سال قبل ۴۰درصد کاهش نشان می‌دهد و همزمان میزان ذخایر آب در مخازن سدها نیز ۱۹درصد کمتر از سال قبل است.
به گزارش همشهری، با توجه به اینکه بارندگی‌های سال آبی جاری 54درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است، همچنان احتمال کمتر شدن ورود آب به مخازن سدها و کم آب‌تر شدن آنها وجود دارد؛ مگر اینکه به‌واسطه گرم شدن هوا، بخش بیشتری از ذخایر برفی ارتفاعات مشرف به سدها آب شود که در این صورت باید منتظر بحرانی به‌مراتب شدیدتر در سال‌های بعد بود.

پایان سراب پرآبی
در 3 سال اخیر که شرایط بارندگی  به یکباره مساعد شد و رکورد‌های میان‌مدت میزان بارش‌های جوی شکست، بسیاری از کارشناسان نسبت به پایدار نبودن این شرایط در اقلیم خشک و کم‌باران ایران هشدار دادند. همزمان متولیان و کارشناسان حوزه آب نیز استفاده از تعبیر ترسالی برای بارش‌های مساعد 3-2سال اخیر را نادرست و حتی خطرناک می‌دانستند که می‌تواند با تغییر نگاه به بحران آب، مدیریت مصرف مشترکان را به سمت ولنگاری و بی‌خیالی سوق دهد. حالا بیش از 7‌ماه است که آمارهای مربوط به وضعیت بارندگی از وقوع کم‌بارانی گسترده در کشور حکایت می‌کند و به‌تدریج آثار این کم‌بارانی نیز در حال آشکارشدن است. به گزارش همشهری، آخرین آمارهای وزارت نیرو، نشان می‌دهد  که از ابتدای سال آبی 1400-1399تاکنون (از اول مهر 1399تا شامگاه 4اردیبهشت 1400) میانگین ارتفاع ریزش‌های جوی در ایران به 127میلی متر رسیده که نسبت به 278میلی متر سال آبی قبل 54درصد و نسبت به 207میلی‌متر میانگین 53سال اخیر 39درصد کمتر است؛ به‌عبارت‌دیگر؛ آمارها از وقوع خشکسالی شدید در سال آبی جاری حکایت دارند و به‌واسطه اینکه مجموع بارش‌های بهار و تابستان در بهترین حالت معادل 15درصد از کل بارش‌های یک سالی آبی است، دورنمای جبران بارش‌ها در 5‌ماه باقیمانده تا پایان سال نیز وجود ندارد.

سدهای تشنه
آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد؛ در 7‌ماه سپری شده از سال آبی‌ ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به‌دنبال افول بارش‌های جوی، حجم ورودی آب به مخازن سدهای کشور معادل ۲۲ میلیارد و ۳۲۰ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به‌مدت مشابه سال آبی قبل از آن حدود 15میلیارد مترمکعب معادل ۴۰درصد کمتر است. در این شرایط، سدهای کشور درحالی به استقبال فصل گرما می‌روند که به‌طور میانگین از مجموع ظرفیت ۵۰.۵ میلیارد مترمکعبی مخازن سدها، حدود ۲۹ میلیارد و ۶۷۰میلیون مترمکعب معادل ۵۹درصد پُر شده و 41درصد مخازن همچنان خالی است. البته آمارهای رسمی نشان می‌دهد که همزمان با افت ورودی آب به مخازن سدها، خروجی آب از مخازن نیز مدیریت شده و با کاهش 32درصدی مواجه بوده که بخش عمده آن ناشی از کاهش رهاسازی آب برای بخش کشاورزی است.

پایتخت همسایه کم‌آبی
همزمان با عقبگرد بارندگی در سال آبی جاری، افزایش دمای هوا نیز به عامل تشدید‌کننده کم‌آبی تبدیل شده، اما در یک مورد نیز به مخفی‌ماندن اثرات کم‌بارانی کمک کرده است. در حقیقت افزایش دما در ماه‌های اخیر نسبت به دوره‌های مشابه گذشته، به ذوب‌شدن یخ و برف انباشته در ارتفاعات منجر شده و این مسئله در ظاهر، بخشی از کاهش ورودی آب به مخازن سدها را جبران کرده است؛ اما در عمل فقط احساس بحران را برای مدتی به تعویق می‌اندازد. بحرانی که درصورت تداوم کم ‌بارشی در سال‌های آتی می‌تواند به‌مراتب شدیدتر احساس شود. این موضوع تا حد زیادی در مورد سدهای تهران مصداق دارد؛ به‌گونه‌ای که باعث شده با وجود افت محسوس بارندگی، ذخیره آب سدهای پنج‌گانه پایتخت از 782میلیون مترمکعب در سال گذشته به 748میلیون مترمکعب در سال‌جاری برسد که بیانگر کاهش 34میلیون مترمکعبی است. این مسئله می‌تواند به‌ غفلت عمدی یا سهوی از مدیریت بحران آب در پایتخت دامن بزند و مقدمات عمیق‌تر شدن بحران را فراهم آورد؛ آن ‌هم در شرایطی که براساس آمارهای مرکز کنترل آب تهران، سرانه مصرف آب شرب در پایتخت ۲۴۰لیتر بر ثانیه در شبانه‌روز به ازای هر نفر است که 70لیتر بالاتر از میانگین سرانه ۱۷۰لیتر بر ثانیه کشوری است. نکته مهم‌تر اینکه براساس همین الگوی مصرف، سرانه مصرف آب شرب شهر تهران در تابستان به 310لیتر بر ثانیه در شبانه‌روز افزایش پیدا می‌کند و عملا تراز آبی سدهای گرفتار خشکسالی را به چالش می‌کشد.
مدیر مرکز کنترل آب تهران می‌گوید: در شرایط فعلی، شهر تهران روزانه 37هزار لیتر بر ثانیه آب مصرف می‌کند و این رقم در تابستان به بیش از 44هزار لیتر بر ثانیه خواهد رسید که با توجه به کاهش چشمگیر بارندگی‌ها بر لزوم مدیریت مصرف در این کلانشهر تأکید می‌شود. طبق اظهارات حسین سرایی، مصارف فعلی آب در شهر تهران در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 10درصد بیشتر است و با توجه به گزارش‌های سازمان هواشناسی و بارش‌های انجام‌شده، شرایط آبی مساعدی نخواهیم داشت. او با اشاره به کاهش ذخایر آب سد‌ها می‌گوید: اگر در بهار و تابستان امسال با صرفه‌جویی 10درصدی مصرف آب، ذخایر موجود را حفظ کنیم، در ابتدای پاییز و پیش از شروع بارش‌های سال آبی جدید با محدودیت‌های کمتری مواجه خواهیم شد؛ به‌خصوص که آب شرب تهران 70درصد از منابع آب سطحی و 30درصد از منابع آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود و در شرایطی که با کاهش بارش‌ها، سهم آب‌های سطحی کاهش پیدا کرده، هرگونه بدمصرفی به افزایش بیش ‌از حد سهم منابع آب زیرزمینی منجر خواهد شد که به‌معنای استفاده از ذخایر آب نسل آینده است.