برنج هندی و پاکستانی در مرز 30هزار تومان

کاهش واردات برنج، قیمت انواع خارجی این محصول را در بازار به‌شدت افزایش داده و اکنون با شرایطی مواجهیم که قیمت برنج هندی و پاکستانی و تایلندی از برخی ارقام برنج ایرانی بیشتر شده است.
به گزارش همشهری، بیماری مزمن بازار برنج از ابتدای سال گذشته با شوک توقف واردات وارد فاز حاد خود شد و هر روز بر وسعت دامنه آن افزوده می‌شود. سال‌هاست که برنج ایرانی با قیمت بالا به‌دست مصرف‌کنندگان می‌رسد و طبق آمار دست‌کم 7دهک جامعه ایران از دسترسی به آن محروم شده‌اند. آنچه باعث شد برنج خارجی از سال‌ها پیش مهمان سفره‌های ایرانی شود، وجود اختلاف به نسبت زیاد بین میزان تولید و حجم مصرف برنج در داخل بوده است. سال‌هاست که یک‌سوم از 3میلیون تن نیاز سالانه کشور به برنج با واردات تامین می‌شود تا علاوه بر تامین، به تنظیم بازار هم کمک کند اما این روال مرسوم، سال گذشته به‌دلیل تغییر ارز واردات از 4.200تومانی به نیمایی و مشکلات تامین ارز نیمایی در بانک مرکزی، به هم خورد و باعث شد واردات برنج در سال99 به کمی بیش از نصف هرسال کاهش یابد. براساس آمارهای موجود در سال گذشته مجموعا ۸۵۷هزار تن برنج وارد کشور شد که این افت واردات، افزایش قیمت برنج خارجی را در بازار به همراه داشت. البته مشکل تنها به کاهش میزان واردات محدود نمی‌شد، بلکه تغییر نوع ارز تخصیصی مشکل بزرگ‌تری بود که با بالابردن هزینه واردات، قیمت محصول را در خرده‌فروشی‌ها 3برابر کرد. قیمت هر کیلو برنج هندی که در فروردین پارسال 8 تا 10هزار تومان بود در اسفندماه به 26هزار تومان رسید. مشاهدات خبرنگاران همشهری نشان می‌دهد این روزها قیمت برنج هندی و پاکستانی از 30هزار تومان هم فراتر رفته است. این در حالی است که بعضی از انواع برنج ایرانی را هنوز می‌توان از عمده‌فروشی‌ها با قیمت زیر 30هزار تومان خرید.

بی‌توجهی به رفع موانع واردات
هزینه بالای واردات برنج هندی و پاکستانی و رشد قیمت این کالا در بازار داخلی، واردکنندگان را بر آن داشت که با پیشنهاد جایگزین‌کردن کشورهای آمریکای جنوبی ازجمله اروگوئه و آرژانتین و همچنین تایلند با کشورهای هند و پاکستان، ارقام پرمحصول و به‌نسبت ارزان‌تری از برنج وارد کشور شود. دبیر انجمن واردکنندگان برنج در گفت‌وگو با همشهری ضمن ابراز نگرانی از حذف برنج از سفره دهک‌هایی که به‌دلیل قیمت پایین‌تر، مصرف‌کننده برنج خارجی بودند، گفت: درصورتی که دولت موانع قانونی واردات برنج از کشورهای مقصد جدید را برطرف می‌کرد در زمانی کمتر از یک‌ماه قیمت برنج وارداتی در بازار به زیر 20هزار تومان می‌رسید اما این مشکلات برطرف نشد و شاهد این هستیم که با توجه به برابری قیمت برنج وارداتی با برنج داخلی، این محصول از سبد خانوار‌ها حذف شده است. به‌روزرسانی استانداردهای فیزیکی برنج‌های وارداتی، یکی از موانع واردات برنج‌های جدید در سال گذشته بود که به‌رغم پیگیری‌های انجمن واردکنندگان در مؤسسه استاندارد انجام نشد. به‌گفته مسیح کشاورز، موانع واردات همچنان باقی است و ادامه این شرایط فشار مضاعفی بر قشر ضعیف جامعه خواهد بود. او می‌افزاید: وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و صنعت باید هرچه زودتر برای تعیین تکلیف و نهایی‌کردن نوع برنج‌های وارداتی جلسات بگذارند تا فاجعه کمبود برنج به‌ویژه برای کم‌درآمدها اتفاق نیفتد.

کاهش سرانه مصرف به یک‌چهارم
تعطیلی رستوران‌ها و تالارهای پذیرایی به‌دلیل محدودیت‌های کرونا در بیشتر ماه‌های سال گذشته باعث کاهش نسبی مصرف برنج نسبت به سال‌های قبل شد و تا حدودی قیمت برنج ایرانی را کنترل کرد. امروز اما شرایط تغییر کرده و بازار مصرف با تقاضای بیشتری مواجه شده است. مشاهدات خبرنگاران همشهری حاکی است: قیمت انواع مرغوب برنج ایرانی به بالای 42هزار تومان رسیده و بیشتر رقم‌های پرطرفدار و پرمحصول در بازه قیمت بین 30 تا 40هزار تومان هستند. این در حالی است که برنج خارجی هم در کورس رقابت با انواع ایرانی قرار گرفته و در شرایطی که مشکلات واردات هنوز لاینحل باقی مانده است، به‌نظر نمی‌رسد مانعی بر سر راه پیشروی قیمت آن وجود داشته باشد. نگاهی به مراکز عمده‌فروشی برنج نشان می‌دهد کمترین قیمت برنج در عمده‌فروشی‌ها 29هزار تومان است که این قیمت در خرده‌فروشی به 32 تا 33هزار تومان می‌رسد. هم‌اکنون در عمده‌فروشی‌ها هر کیلو برنج دم‌سیاه 37هزار تومان، هاشمی درجه یک 34هزار تومان، طارم محلی 33هزار تومان، هاشمی آستانه 29هزار تومان، هاشمی عطری 27.50 و طارم هاشمی 27هزار تومان قیمت خورده‌اند. حتی برنج نیم‌دانه هم از 18 تا 20هزار تومان پایین‌تر نیست. مقایسه قیمت‌ها نشان می‌دهد در مقایسه با مدت مشابه سال۹۹، برنج هندی ۱۰۸درصد، پاکستانی ۶۹درصد، هاشمی ۵۰درصد و طارم ۵۹درصد افزایش داشته است. مصرف سرانه برنج برای ۸۰میلیون ایرانی ۳میلیون و ۲۰۰هزارتن محاسبه می‌شود. هر ایرانی به‌طور متوسط ۴۰کیلوگرم برنج در سال مصرف می‌کند. مقایسه آمارهای وارداتی و کسری آن نسبت به سال قبل نشان می‌دهد سرانه مصرف برنج در کشور به یک‌چهارم کاهش یافته است. به‌گفته دبیر انجمن واردکنندگان برنج، یک‌میلیون و ۲۰۰هزار تن تا یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تن کسری در تولید برنج از طریق واردات تأمین می‌شود که با توجه به میزان واردات و تولیدات برنج در سال گذشته سرانه مصرف هر ایرانی کمتر از 10کیلوگرم بوده است.

   رسیدگی اورژانسی به بازار برنج 

کاهش سرانه مصرف برنج در کشور در کنار اوج‌گیری قیمت‌ها نشان می‌دهد بازار برنج نیازمند رسیدگی اورژانسی است. سیاست‌های دولت تاکنون به‌ گونه‌ای نبوده که بتواند قیمت برنج ایرانی را کنترل کند. اینکه توسعه مکانیزاسیون و به‌روز کردن ماشین‌آلات در اختیار شالیکاران چقدر می‌تواند در کاهش هزینه و افزایش تولید برنج ایرانی و به‌تبع آن تنظیم بازار مصرف و کاهش نیاز به واردات تأثیرگذار باشد موضوعی است که همچنان مغفول مانده، اما آنچه در شرایط کنونی حیاتی به‌نظر می‌رسد رفع موانع واردات برای جلوگیری از آسیب به اقشار ضعیف‌تر جامعه است. تأمین مالی وارد‌کنندگان برای حفظ وضعیت کالایی استراتژیک مانند برنج و همکاری بانک مرکزی برای تخصیص ارز شاید تنها راهکار حمایت از معیشت باشد.