قانون‌شکنی به‌وقت کووید

هدا عربشاهی ـ روزنامه‌نگار

سازمان جهانی بهداشت از مارس   2020 شیوع ویروس جدید کرونا را رسما به‌عنوان عالم‌گیری معرفی کرد و با این اعلان جهانی، بسیاری از دولت‌ها بسته‌های NPI (مداخلات غیردارویی) بسیار محدودکننده و بعضا شتاب‌زده‌ای را اجرا کردند. تاکنون بیشترین مداخله غیردارویی که کشورها برای کاهش آسیب‌های عالم‌گیری عرضه کرده‌اند، الزام برای محافظت‌های شخصی ازجمله استفاده جمعی از ماسک و ضدعفونی‌کردن دست‌ها، اعمال محدودیت‌های سفر، فاصله‌گذاری اجتماعی، مقررات محدودیت‌ تردد شبانه و در موارد شدیدتر تعطیلی‌های سراسری از چندروز تا چندماه را شامل می‌شود. اما درطول بیش‌از یک‌سال، این اقدامات علاوه ‌بر اینکه هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی ایجاد کرده بر رفتار، سلامت روان و امنیت اجتماعی مردم هم تأثیر گذاشته و سبب شده بسیاری از مردم مقررات اعمال‌شده را زیر پا بگذارند و جان خود و دیگران درمعرض خطر قرار دهند.

جریمه‌های سنگین قانون‌شکنی در عصر کرونا
تایوان کشوری با جمعیت ‌ 23میلیون‌و569هزار نفر 1050مورد ابتلا و 10فوتی (براساس اطلاعات پایگاه داده‌های JHU CSSE COVID-19Data در بازه زمانی 11اسفند 1398تا 19فروردین 1400)، یکی از کشورهای بسیار موفق در عرصه کنترل و مدیریت کووید-19 به‌شمار می‌رود. پیش ‌ازآنکه رادارهای سایر دولت‌ها ویروس کرونا را ثبت کنند، تایوان آزمایش و قرنطینه مسافران ورودی از ووهان را آغاز کرده بود. شبکه‌های ارتباطی میان این جزیره و چین چشم‌انداز واضحی از مرکز اصلی شیوع ویروس به‌دست آوردند و اجازه دادند که این کشور بسیار زودهنگام وارد عمل شود و سازکارهایی را برای مهار بیماری ارائه دهد. این جزیره از همان ابتدا تاکنون از فناوری برای ردیابی موارد مشکوک استفاده کرده و درصورت مثبت‌بودن آزمایش هر شهروند، هتل قرنطینه برای بیمار فراهم می‌کند. تایوان همچنین پیش‌از شیوع کووید- 19 ظرفیت‌های آزمایشگاهی را ارتقا داده بود و مقادیر بالایی ماسک را ذخیره کرده و کادر درمان را به‌حالت آماده‌باش نگه داشته بود. ازآنجا که بیماری سارس در سال 2003 به‌شدت بر تایوان تأثیر گذاشته بود و آن را در رده سوم شیوع در جهان قرار داده بود، این کشور از آن‌زمان باایجاد شبکه پیشگیری از بیماری‌های عفونی و برگزاری تمرینات سالانه در بیمارستان‌ها مقدمات مقابله برای همه‌گیری بعدی را چیده بود و خودش را برای چنین روزهایی آماده کرده بود. تاجایی‌که در اکتبر 2020 این کشور کوچک موفق شد 200روز بدون کووید-19 را ثبت کند. اما در 30نوامبر 24مورد ابتلا در مدت یک‌روز گزارش شد که بیشتر آنها مسافرانی بودند که از اندونزی بازگشته بودند، ازاین‌رو، تایوان مقررات سخت آزمایش و قرنطینه تمام کارگران مهاجر اندونزیایی را وضع کرد.
این کشور برای اجرای مناسب مقررات، قوانین سختی درنظر گرفت. برای مثال، از اواسط مارس  2020 درصورت سرپیچی مسافران از قانون 14روز قرنطینه، این افراد با خطر جریمه 33هزار دلاری مواجه می‌شوند. همچنین، دسامبر 2020 وزارت حمل‌ونقل تایوان، ایوا ایرویز را به‌دلیل‌اینکه یکی از خلبان‌های این شرکت هواپیمایی از قوانین پیشگیری از کووید پیروی نکرده بود و درمورد نادری این بیماری را منتقل کرده بود، معادل 35هزار دلار آمریکا جریمه کرد.
نیوزلند هم با جمعیت 5میلیون‌و124هزار نفر، 2هزارو561مورد ابتلا و 26فوتی یکی از دیگر از کشورهایی است که در مدیریت ویروس کرونا پیشگام بوده است. این کشور هم برای پیشگیری از شیوع کووید-19 زمان را هدر نداد و در 28ژانویه 2020وزارت بهداشت، مرکز ملی هماهنگی بهداشت را در پاسخ برای مقابله با عالم‌گیری تاسیس کرد و محدودیت‌های ورود و خروج با کشورهای دیگر را از فوریه 2020 در دستور کار قرار داد و از 26مارس 2020 تعطیلی سراسری را آغاز کرد. این کشور هم از ابتدا بر اجرای دقیق مقررات تأکید کرده و از این‌رو، برای کسانی‌ که از قوانین پیشگیرانه پیروی نمی‌کنند، جریمه حداکثر 4هزار دلار نیوزلند یا 6‌ماه زندان درنظر گرفته است.

ترامپ: بزرگ‌ترین قانون‌شکن کووید در آمریکا
آمریکا با جمعیتی حدود 329میلیون نفر، 31میلیون نفر مبتلا و 560هزار نفر فوتی را در کارنامه دارد و عامل اصلی این وضعیت، سرپیچی‌های رئیس دولت سابق این کشور از مقررات پیشگیرانه است.
درحقیقت، بی‌توجهی دونالد ترامپ در مبارزه با کووید-19 و امتناع از اقدام سریع، این کشور را از همان نخستین‌ روزهای عالم‌گیری در سراشیبی بسیار لغزنده‌ای قرار داد. دولت ترامپ چشمش را بر بسیاری از توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت- ازجمله پیاده‌سازی سامانه رهگیری و ردیابی- بست. اما اقدامات او به اینجا ختم نشد؛ تبلیغ مداوم داروی هیدروکسی‌کلروکین برای درمان ویروس، باوجود پژوهش‌های دانشمندان مبنی‌بر بی‌اثربودن این دارو بر کووید-19، مقصر جلوه‌دادن مقیاس‌های آزمایش‌ها در نشان‌دادن آمار بالای مبتلایان و به‌خصوص خودداری اولیه او در استفاده از ماسک سبب شد این بیماری از سوی بسیاری از آمریکایی‌ها کمتر جدی گرفته شود و حتی در فوریه 2020، در جلسه توجیهی کاخ سفید، ترامپ در اظهارات عجیبی گفت: «این بیماری سرانجام روزی مثل یک معجزه ناپدید خواهد شد». 

چرا مردم از مقررات ضد‌کووید سرپیچی می‌کنند؟
اوایل سال 2020، در‌حالی‌که ویروس کرونا در اروپا و آمریکای شمالی درحال پیشروی بود، مطالعه‌ای بین‌المللی باعنوان «روانشناسی کرونا» با مشارکت بیش‌از 100محقق، برای درک این نکته که چرا بعضی از افراد از قوانین دولتی ضد‌کووید پیروی و بعضی دیگر از آنها سرپیچی می‌کنند، بررسی نحوه واکنش مردم را نسبت به این عالم‌گیری آغاز کرد. دسامبر 2020 نتایج اولیه این پژوهش با 60هزار پاسخ از بیش‌از 30کشور منتشر شد و تصویری پیچیده از انگیزه‌های فردی و جمعی را برای مهار ویروس کرونا ترسیم کرد. به‌عنوان‌مثال، این مطالعه دریافت که ترس از خسارت مالی ناشی از سازکارهای مهار ویروس- به‌جای خطرات بهداشتی- اغلب انگیزه قوی‌تری برای نادیده‌گرفتن مقررات دولتی است و به‌نظر می‌رسد مردم نگرانی‌های ضروری مهم‌تر دیگری دارند که موجب می‌شود عالم‌گیری کووید را کم‌اهمیت لحاظ کنند. به‌دیگرسخن، این یافته نشان می‌دهد که ایجاد حس اطمینان ازسوی دولت‌ها برای کاهش خسارت‌های ناشی‌از کرونا راه‌حلی مهم برای به‌وجودآوردن انگیزه در مردم برای پیروی بیشتر از شیوه‌نامه‌های بهداشتی است. ازسوی‌دیگر، نتایج مطالعه روانشناسی کرونا، این تصور را که جوانان نسبت به شیوع ویروس مقصر هستند رد کرد و درحالی‌که بسیاری از دولت‌ها، به‌ویژه در اروپا، دلیل اصلی بروز موارد جدید ابتلا را دورهمی‌های بی‌پروای جوانان می‌دانند، این پژوهش نشان داد که موارد ابتلا از این‌ راه در اقلیت است و به‌طورمتوسط، سن شاخص قابل‌اعتمادی در سرپیچی از مقررات نیست.
پس علت سرپیچی شهروندان از قوانینی که صرفا برای حفظ جان خودشان وضع شده چیست؟ دانشمندان علوم رفتاری، این سرپیچی را «واکنش روان‌شناختی» می‌نامند که بیشتر به‌عنوان روانشناسی معکوس شناخته می‌شود. سال1966، جک بِرِهم، روانشناس آمریکایی، نظریه‌ای کلاسیک را منتشر کرد و اظهار داشت که مردم بر این باورند که آزادی‌های رفتاری خاصی دارند و وقتی این آزادی‌ها تهدید یا نابود می‌شود، انگیزه می‌یابند که دوباره آنها را به‌دست آورند. به‌بیانی دیگر، وقتی کسی به شما می‌گوید کاری انجام دهید، برعکس آن عمل می‌کنید. این تمایل بشر برای مقاومت دربرابر محدودیت‌های آزادی‌های فردی به‌قدری قوی است که در دهه 1970، محققانی که در فلوریدا که نظریه بِرِهم را آزمایش می‌کردند دریافتند وقتی مقامات یک ماده شوینده لباس را به‌دلیل سطح بالای فسفات و خطراتی که برای سلامت انسان داشت از فروشگاه‌های شهرستانی جمع‌آوری کردند، مردم شروع به قاچاق این ماده شوینده فسفات‌دار از شهرستان‌های همسایه کردند یا محصول را به‌مقدار زیاد خریدند و انبار کردند. همان نیروی روان‌شناختی که کسی را ترغیب می‌کند صدها کیلومتر برای خریدن پودر لباسشویی ممنوعه رانندگی کند، می‌تواند عامل سرپیچی از مقررات در عالم‌گیری کنونی هم باشد.
البته، برای اجرای درست سیاستگذاری‌های ضدکرونا، دولت‌ها باید درجه بالایی از اعتماد عمومی را به‌دست آورند. زیرا نتایج این پژوهش نشان داد مردمی که به دولت خود در مبارزه با کووید اعتماد بیشتری می‌کنند به‌طور قابل توجهی تمایل بیشتری به فداکاری‌های شخصی برای محافظت از گروه‌های آسیب‌پذیر دربرابر ویروس کرونا و پیامدهای اقتصادی آن دارند و برعکس افرادی که از دولت‌شان ناراضی‌اند بیشتر تمایل به سرپیچی از مقررات پیشگیرانه دارند.