بانک
همشهری مسیر آینده سیاست‌های پولی و ارزی ایران را رصد کرد
فاصله‌گرفتن از لبه پرتگاه
آیا گفت‌وگوی 3ساعته رئیس‌کل بانک مرکزی در شبکه اجتماعی کلاب هاوس چشم‌انداز آینده اقتصاد را روشن‌تر کرد؟
چشم‌انداز آینده اقتصاد ایران به‌ویژه در سال 1400چگونه خواهد بود و آیا نخستین گفت‌وگوی صریح رئیس‌کل بانک مرکزی و پاسخ به ابهام‌ها، انتقادها و پرسش‌ها در شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس توانسته فضای آینده کسب‌وکارها،شاخص‌ها و متغیرهای اقتصادی را از وضعیت خاکستری خارج کند و مسیر آینده سیاست‌های پولی و ارزی ایران را شفاف سازد؟ گفت‌وگوی 3ساعته عبدالناصر همتی و پاسخ به پرسش‌های مطرح‌شده از سوی اقتصاددانان، فعالان بخش خصوصی، فعالان بازار سرمایه، خبرنگاران داخلی و خارجی و البته تحلیل‌گران سیاسی و اجتماعی را می‌توان یک اسکن از درون ساختار تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری درباره اقتصاد ایران قلمداد کرد؛ به‌ویژه اینکه نشان می‌دهد همه تصمیم‌های اقتصادی به برداشتن مانع‌ها منجر نمی‌شود و چه بسا پشت‌پرده بسیاری از چالش‌ها و اختلاف‌نظرها می‌توان نشانه‌هایی از رانت و غلبه انگیزه‌های سیاسی و ذی‌نفعان اقتصادی جریان‌های سیاسی در تصمیم‌های مهم اقتصادی را جست‌وجو کرد.
هرچند به‌نظر می‌رسد که با نزدیک‌شدن به فضای انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده و درنظر گرفتن چالش‌های جدی اقتصادی، همچنان بانک مرکزی در تیررس انتقادها قرار گیرد اما روایت رئیس‌کل بانک مرکزی نشان داد که او دست‌کم پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال شدیدترین فشارهای اقتصادی تلاش کرده تا اقتصاد ایران را از لبه پرتگاه دور سازد و نگذارد تا دچار فروپاشی شود. با این حال هنوز پتانسیل‌های تهدیدکننده اقتصاد ایران ازجمله نرخ تورم بالا، شکننده‌بودن منابع بودجه‌ای دولت و فشارهای سیاسی بر نهادهای تخصصی در ارتباط با مهم‌ترین اولویت‌های خروج از وضعیت بحران به قوت خود باقی است. به گزارش همشهری، نقطه عطف موضع‌گیری همتی را می‌توان در اعلام رسمی موافقت بانک مرکزی با تصویب لوایح 2قلوی مرتبط با خروج ایران از فهرست سیاست گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF دانست و افزون بر این به‌نظر می‌رسد همچنان مسئله دلار 4200تومانی و تصمیم‌گیری درباره نرخ بهره بانکی در شرایطی نرخ تورم بالای 36درصد، از نظر برخی نیاز به ابهام‌زدایی و شفافیت بیشتر دارد.
هرچند رئیس‌کل بانک مرکزی نسبت به روندهای آتی اقتصادی ایران ازجمله مثبت‌شدن نرخ رشد اقتصادی و کنترل نرخ تورم امیدوار است اما در سوی دیگر، مسیر تحولات آینده سیاست‌های ارزی و پولی ایران بستگی زیادی به تحولات در عرصه روابط خارجی به‌ویژه برداشته‌شدن تحریم‌ها دارد؛ چرا که در تنگنای شدید مشکلات ساختاری و چالش‌هایی چون تحریم و بسته‌ماندن مسیر نقل و انتقال ارز از کانال بانکی، رسیدن به نرخ تورم پایین‌تر و بهبود معیشت مردم سخت و پیچیده خواهد بود و به همین دلیل به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی به‌زودی نرخ تورم هدف‌گذاری 22درصدی خود را مورد بازنگری جدی قرار دهد. کسری بودجه شدید دولت و پاندمی کرونا درصورت باقی‌ماندن تحریم‌ها، می‌تواند سال 1400را سال سخت برای مردم رقم بزند، آیا سال 1400سال حرکت به سمت رفع موانع پیش پای اقتصاد ایران خواهد بود یا فرصت‌سوزی و تهدید‌آفرینی به‌دلیل رقابت‌های سیاسی فضای کلی اقتصاد کشور را تیره‌تر می‌سازد؟
چرا نرخ ارز پرید؟
سکاندار بانک مرکزی با بیان اینکه مشکلات بازار ارز از آزادسازی قیمت بنزین در آبان 98استارت خورد، روند اتفاقات سال 99را وحشتناک توصیف و تأکید کرد: ورود ایران به فهرست سیاه FATF، شیوع کرونا و کاهش شدید قیمت جهانی نفت حتی به کمتر از 10دلار، قطع صادرات غیرنفتی ایران با بسته‌شدن مرزها به‌دلیل کرونا، کاهش شدید قیمت بنزین و افت تقاضا برای محصولات پتروشیمی و فولاد در بازار جهانی، کاهش صادرات نفت ایران در اردیبهشت و خرداد سال گذشته به حداقل ممکن، کاهش تعهدات جمهوری اسلامی در رابطه با برجام، تصویب قطعنامه ضد‌ایرانی در شورای حکام، درخواست فعال‌شدن مکانیسم ماشه و مهم‌تر از همه تحریم ثانویه ۱۸بانک‌کشور باعث وارد‌شدن شوک‌های شدید به بازار ارز شد. این روایت همتی نشان می‌دهد که پیش‌بینی ورود قیمت دلار به کانال‌های 45تا 60هزار تومانی در سال گذشته محقق نشود اما باید منتظر ماند و دید آیا ثبات نسبی قیمت ارز ماه‌های اخیر تا پایان سال 1400به قوت خود باقی می‌ماند؟
راز شکست هدف‌گذاری تورم!
یکی از انتقادهای جدی از رئیس‌کل بانک مرکزی به اعلام سیاست هدف‌گذاری تورمی معطوف شد و آن هم در پاسخ پذیرفت که باید در فصل‌های بعد از اعلام این سیاست، نرخ تورم هدف 22درصد به روزرسانی شود. او گفت: هدف‌گذاری تورمی به این معنا نیست که حتما به آن برسیم بلکه باید به آن نزدیک شویم که نزدیک هم شدیم و بانک مرکزی با فروش بالغ بر 125هزار میلیارد تومان اوراق جهت پوشش کسری بودجه دولت، توانست جلوی شدت نرخ تورم را بگیرد و اگر این اقدام صورت نمی‌گرفت به تنهایی 32واحد درصد به نقدینگی کشور اضافه می‌شد. همتی البته هنوز امیدوار است که در سال 1400جلوی قیام تورم را بگیرد وافزود: امسال امیدوارم هم تورم را کنترل کنیم و هم رشد اقتصادی را افزایش دهیم.
سرکوب نرخ ارز، هرگز!
نقطه امیدوار‌کننده در صحبت‌های رئیس‌کل بانک مرکزی را می‌توان در این جمله او رصد کرد که اعلام کرد: اعتقادی به سرکوب نرخ ارز ندارم اما آیا همتی می‌تواند ارز را دوباره تک‌نرخی کند؟ به گزارش همشهری یکسان‌سازی نرخ ارز مشروط به بهبود سطح روابط کارگزاری بانک‌های ایران با بانک‌های دنیا و استحکام و استمرار دسترسی به ارزهای بلوکه‌شده، دور از دسترس نخواهد بود اما تا آن زمان که بستگی به مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5دارد، رفتار بانک مرکزی به‌عنوان بازارساز تعیین‌کننده است. همتی همچنان از سامانه نیما دفاع کرد و گفت: اگر سامانه نیما نبود نمی‌شد کشور را اداره کرد و بانک مرکزی در آن دخالتی ندارد و اقدامات بانک مرکزی صرفا برای ثبات و جلوگیری از نوسانات است.
او در عین حال افزود: در سیاست‌های ارزی بانک مرکزی، ارزپاشی جایی ندارد و نرخ ارزی که سرکوب بشود و باعث خروج سرمایه شود از نظر من مردود است و اگر بخواهیم خالص دارایی‌های ارزی بانک مرکزی را خرج کنیم براساس سیاست‌های ارزی این کار را انجام می‌دهیم و اجازه خروج سرمایه نمی‌دهیم.
دفاع چندباره از FATF
رئیس‌کل بانک مرکزی در گفت‌وگوی آنلاین خود بارها در ارتباط با لوایح دوقلوی مرتبط با FATF مورد پرسش قرار گرفت، هرچند او اصرار داشت تا این چالش بین دولت و منتقدان در یک فضای کارشناسی و نه رسانه‌ای باید حل شود، با این حال به صراحت آب پاکی روی دست منتقدان ریخت و اعلام کرد: رعایت استانداردهای FATF جز ضرورت‌های فعالیت بانکی است که اگر تصویب نشود به‌خصوص در زمانی که تحریم‌ها برداشته شود، در مبادلات بانکی دچار مشکل می‌شویم و خروج از فهرست سیاه مالی دنیا منوط به تصویب لوایح FATF است.
همتی تأکید کرد: اگر FATF همین فردا تصویب شود نظام بانکی ما به سرعت خود را تطبیق خواهد داد و مشکلی نداریم. او حتی فاش کرد که تعطیل‌شدن نشست مجمع در چهارشنبه گذشته به درخواست دولت نبوده و این تصمیم دبیرخانه مجمع بوده؛ با این حال همتی گفت: ایران خنثی‌سازی تحریم‌ها را با کشورهایی که عضو FATF هستند، انجام می‌دهد و اگر از من پرسیده بودند حتما FATF را تأیید می‌کردم ولی من صاحب‌نظر نیستم و جای دیگر باید تصمیم بگیرند.
خطر در کمین پول‌های سیاه
رئیس شورای پول و اعتبار همچنین خبر داد که در آینده نزدیک خبرهای خیلی خوبی درباره کنترل‌ها در زمینه پولشویی ارائه خواهم کرد. او می‌گوید: بانک مرکزی هم‌اکنون از طریق سیستم فاش شبکه‌ها و افرادی راکه جا‌به‌جایی پول در راستای پولشویی و قمار انجام می‌دهند کنترل می‌کند و کنترل‌ها در زمینه پولشویی نسبت به سال گذشته پنج برابر بیشتر شده است.
دلار 4200؛ آری یا نه؟
گفت‌وگوی کلاب هاوسی رئیس‌کل بانک مرکزی البته به چالش جدی بین او و منتقدان دلار 4200تومانی تبدیل شده و او باید انتخاب می‌کرد که موافق حذف دلار 4200است یا نه؟ پاسخ‌های همتی البته معنادار بود و دوپهلو تا جایی که تأکید کرد: از ابتدا با ارز ۴٢٠٠ موافق نبودم؛ چرا که مشخص بود در توزیع رانت‌زا خواهد بود، لذا منکر مشکلات ارز ۴٢٠٠ نیستم اما برحسب شرایط تابع سیاست دولت هستیم. این موضع‌گیری شائبه تضعیف استقلال بانک مرکزی در برابر دخالت‌های دولت را تقویت می‌کند؛ هرچند همتی می‌گوید که این استقلال نسبی است و باید شرایط حاکم بر کشور به‌ویژه در تنگناهای تحریم و کرونا را درنظر گرفت به همین دلیل او در پاسخ به اینکه چرا در روزهای بررسی لایحه بودجه 1400و تصمیم مجلس به حذف دلار 4200مخالفت کرد، توضیح می‌دهد: در نامه به رئیس مجلس نوشتم که ارز ۴۲۰۰ را حفظ کنید و تأکید کردم هر زمان می‌خواهید ارز ۴۲۰۰ تومانی را حذف کنید همان روز اعلام کنید، نه اینکه 3ماه قبل از اعمال حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی آن را اعلام کنید که اثر منفی در بازار نگذارد. وی افزود: نگرانیم با پرداخت ارز ۴۲۰۰تومانی شوک دیگری در قیمت‌ها ایجاد شود که باید مدیریت شود. این سیاست در قانون بودجه هم آمده که اگر ارز ۴۲۰۰ برداشته شد، در قالب معیشتی به مردم یارانه داده شود.
فعالان بورس به بانک مرکزی می‌روند
یکی از انتقادهای جدی به عملکرد بانک مرکزی، نقش و سهم این نهاد در نوسان شدید ارزش بازار سهام بود و برخی از فعالان بازار سرمایه از همتی گلایه کردند که چرا تصمیم‌گیری‌های این بانک به نفع بازار سرمایه نیست؟ همتی با بیان اینکه در قضیه بورس، بانک مرکزی مظلوم واقع شد، گفت که به بازار سرمایه (شامل بازار سهام و بازار اوراق) و رشد و توسعه آن اعتقاد دارد. او با این شرط پاسخ داد: از کسانی که می‌گویند بانک مرکزی نرخ بهره بین بانکی را کاهش و افزایش داد و موجب ریزش بازار سرمایه شد می‌پرسم یعنی واقعا رئیس بانک مرکزی این اندازه قدرت دارد که نرخ را از ۲۲ درصد به ۸ درصد برساند بعد مجددا این را افزایش بدهد؟ اصلا به چه دلیل رئیس بانک مرکزی باید چنین تصمیمی بگیرد؟ او توضیح داد: در فروردین و اردیبهشت سال گذشته اتقاقانی افتاد و فعالیت‌های اقتصادی به‌دلیل شیوع کرونا تعطیل شدند و طبیعتا تقاضای پول کم شد و بعد از اینکه عوارض کرونا کاهش یافت، تقاضای پول افزایش یافت و نرخ بهره بین بانکی هم افزایش یافت و به بیان روشن‌تر ذخایر اضافی بانک‌ها در ابتدای سال ۹۹ زیاد شد که موجب کاهش نرخ بین بانکی شد. رئیس‌کل بانک مرکزی تصریح کرد: آینده متعلق به بازار سرمایه است اما باید توجه کنیم که بازار سهام ممکن است نیازمند تعدیل باشد. البته اکنون هم بسیاری از سهم‌ها قیمت متعادل دارد. همچنان معتقدم باید ۵۰ درصد تامین منابع مالی از بازار سرمایه باشد. او اضافه کرد: رئیس بانک مرکزی نمی‌تواند تنها به بازار پول فکر کند و بازار سرمایه و کالا و سایر بازارها هم مهم است و بازدهی بازار سرمایه، با گشایش‌ها بهتر خواهد شد و حتما شرایط اقتصادی بهبود می‌یابد.
همتی با تأکید بر اینکه کمک به بازار سرمایه و بازار سهام دغدغه رئیس‌کل بانک مرکزی است، توضیح داد: در سال ۹۹ به‌دلیل انتظارات تورمی و اینکه همه انتظار رشد صد در صدی نقدینگی داشتند و رشد پول به ۸۸ درصد در مردادماه رسید، انتظارات در بازار سهام نیز بالا رفت. با این حال او قول داد: در مورد نرخ بهره اقدامی نمی‌کنم که بازار سرمایه لطمه ببیند و اگر بتوانیم تورم را کنترل کنیم حتما در مورد پایین‌آوردن نرخ بهره هم تصمیم می‌گیریم اما فعلا تصمیمی درباره نرخ بهره نداریم. رئیس‌کل بانک مرکزی در عین حال از فعالان بازار سرمایه دعوت کرد به بانک مرکزی بروند و از نزدیک گفت‌وگوهای خود را ادامه دهند.
تک مضراب‌های رئیس‌کل
در ادغام بانک‌های وابسته به نیروهای مسلح، خلق نقدینگی نداشتیم.
برخی افراد قدرت زیادی دارند و فشار زیادی هم وارد می‌کنند اما من مقاومت می‌کنم.
حل مشکلات ناترازی بانک‌ها حداقل 6سال وقت می‌برد.
به هدایت نقدینگی اعتقاد ندارم و هدایت نقدینگی در قالب پرداخت تسهیلات رانت ایجاد می‌کند.
با وزیر اقتصاد هماهنگ هستیم و در ستاد اقتصادی درباره مسائل مختلف اقتصادی بحث می‌کنیم.
۷میلیارد دلار منابع بلوکه شده در کره‌جنوبی باید هر چه زودتر آزاد شود و قطعا پیگیر دریافت جریمه آن هم خواهیم بود.
می‌گفتند صندوق بین‌المللی پول مستقل است اما ثابت شد که وقتی آمریکا دستور دهد، نهادهای بین‌المللی هیچ قدرتی ندارند.
رئیس بانک مرکزی در جهت نفی در جلسات دولت حضور دارد نه در جهت اثبات بلکه برای اینکه بار مضاعف مالی به بانک مرکزی و بانک‌ها تحمیل نشود.
سامانه‌های جدیدی که بانک مرکزی در راستای مبارزه با قمار طراحی کرده به‌زودی راه‌اندازی خواهند شد و تأثیر آن چشمگیر خواهد بود.
درباره فین تک‌ها فعالیت‌های خوبی داشتیم و خبرهای خوبی در این‌باره خواهیم داشتیم و از آنها در ۱۴۰۰ حمایت جدی می‌کنیم.
اعتقادی به صادرات ریالی ندارم، هیچ کشوری این موضوع را نمی‌پذیرد چون به معنی خروج سرمایه است.
عراقی‌ها قول‌هایی داده‌اند که بتوانیم به‌زودی از دارایی‌هایمان استفاده کنیم. اما در مجموع ما را زیاد معطل کردند که دلیل‌شان هم فشارهای اعمال‌شده از طرف آمریکایی‌ها بود.
تیمی هم که اکنون از طرف بانک مرکزی در محل مذاکرات حضور دارند، برای راستی‌آزمایی رفع تحریم‌هاست.
