دست واسطه‌ها را کوتاه کنید

صدرالدین نیاورانی ـ نایب‌رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی

ایران از منظر موقعیت سوق‌الجیشی دارای موقعیت مناسبی جهت تولید محصولات کشاورزی است. با نگاهی به وضعیت کشاورزی در اطراف ایران درمی‌یابیم، همسایه‌های جنوبی کشور به‌علت گرمای بیش از حد هوا و نداشتن خاک مناسب نمی‌توانند بسیاری از محصولات مانند گیلاس، زردآلو، هلو، سیب، خرمالو، ازگیل و کیوی را زیرکشت ببرند.
از سویی کشورهایی که در شمال ایران قراردارند به‌علت سرمای زیاد و یخبندانی زمستانی و میزان برودتی که ایجاد می‌شود امکان کاشت بسیاری ازمحصولات کشاورزی را ندارند و فقط در فصل تابستان می‌توانند بعضی محصولات مانند کلم، کاهو و انواع سبزیجات برگی را تولید کنند.
 از سوی دیگر به‌علت مسئله گران‌بودن سوخت و انرژی در این کشورها، نمی‌توانند امکانات گلخانه‌ای که در کشور ما موجود است را داشته باشند.
در شرق ایران نیز کشور افغانستان به‌علت کوهستانی بودن باغات زیادی ندارد. در غرب، عراق نیز به‌علت مساعد نبودن آب وهوا توان تولید بسیاری از محصولات کشاورزی را ندارد. فقط ترکیه می‌تواند برخی از محصولات را کاشت کرده و با ما در این زمینه در رقابت باشد.
به همین دلیل ما از نظر صادراتی می‌توانیم مزیت بیشتری را در بازار کشاورزی داشته باشیم و اگر برنامه‌ریزی درستی صورت بگیرد و سیستم‌های دولتی در این زمینه گام‌های اصولی بردارند ما می‌توانیم به راحتی در سطح منطقه میزان صادرات خود را افزایش داده و مشکلی از بابت عرضه کالا نداشته‌باشیم.
متأسفانه به‌دلیل نبود برنامه‌ریزی درست اغلب با وجود افزایش تولید برخی از محصولات، کشاورزان همچنان متضرر می‌شوند.
بدون برنامه‌ریزی و زیرساخت‌های مناسب در تولید محصولات باغی و کشاورزی، محصول با قیمت نامناسب به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد  یا اینکه محصولاتی مانند پیاز، گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی روی دست کشاورز می‌ماند که این موضوع بارها در فضای مجازی با انتشار ویدئوهایی نشان داده شده است. درحالی‌که اگر برنامه‌ریزی درستی وجود داشته باشد چنین مشکلاتی به‌وجود نمی‌آید.
در دنیا خاک به تنهایی ارزش و خریداران زیادی داشته و دارد، چطور امکان دارد سیب‌زمینی، پیاز، گوجه‌فرنگی خریدار نداشته باشد؟ این مسئله نشان‌دهنده این است که فقط برنامه‌ریزی و زیرساخت‌ها در ایران آماده نیست و نیاز به مدیریت صحیح دارد.
 متأسفانه درکشور90درصد از آب در بخش زراعت مصرف می‌شود. اگر سیستم‌های آبیاری به روز شود نیازی به این نوع کشاورزی پرمصرف آب نخواهیم داشت و مصرف آن بهینه شده و ذخایر زیرزمینی نگهداری می‌شود.
هم‌اکنون در خیلی از کشورهای دنیا حتی جاهایی که کشت دیم دارند با صرف هزینه‌هایی، از سیستم‌های آبیاری بارانی استفاده می‌کنند. در روزهای کم بارش با استفاده از حوضچه‌های بزرگ دریاچه مانند که در زمستان در آن آب جمع شده و ازطریق پمپاژ، به صورت آبیاری بارانی مزارع و باغ‌ها را آبیاری می‌کنند. با این اقدام تولید و بهره‌وری خود را بالا برده و میزان تولید در سطح هکتارخود را افزایش می‌دهند.
درکشور ما که 60تا 70درصد گندم به‌صورت دیم تولید می‌شود اگر این سیستم‌ها را ترویج و سرمایه‌گذاری کنیم ظرف چندسال می‌توانیم صد‌درصد تولید خود را افزایش دهیم.
یکی از مشکلاتی که ما با آن مواجه هستیم و هنوز راه‌حل درستی پیدا‌نشده، کاشت میوه‌های مختلف در باغ‌های همجوار است. در یک باغ گیلاس کشت می‌شود و در باغ کناری آن هلو؛ بدون درنظر گرفتن آب و هوای مناسب کشت میوه. کارشناسی نمی‌شود و به موارد مختلف مثل نوع محصول از نظر باز‌شدن شکوفه و یا میزان تحمل سرما در چه منطقه‌ای باید زیرکشت رود. سرمادیدگی محصولات باغی حاصل چنین اقداماتی است که هر سال با این مسئله روبه‌رو می‌شویم. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما در کشاورزی کمبود سموم کشاورزی است که با برنامه درست حتی شاید با توزیع مقدار اندکی سموم کشاورزی مورد‌نیاز مشکلات کاشت در یک منطقه حل شود اما متأسفانه هیچ فکری برای تولید و کشت محصولات باغی صورت نمی‌گیرد.
در زمینه صادرات موقعیت خوبی داریم. صادارت میوه از ایران به کشورهای آلمان، فرانسه، انگلیس، هلند، دانمارک و سوئد انجام می‌گیرد. میوه‌هایی نظیر انار، لیموشیرین، نارنج و انواع دیگری از محصولات به‌صورت خشکبار صادر می‌شود. در حال حاضر برای کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس مثل دبی، بحرین، قطر و عمان صادرات محصولات کشاورزی داریم. صیفی، سبزی و میوه مثل سیب، کیوی، انار، گیلاس، زردآلو، آلو، هلو، شلیل و انواع سبزیجات مثل کلم‌بروکلی، بروکسل انواع کلم سبز و انواع فلفل‌دلمه‌ای رنگی به کشور روسیه و کشورهای سی‌ای‌اس صادرات داریم. انواع میوه و سبزیجات در فصول مختلف برای ترکیه متأسفانه مانند کیوی و انار صادر می‌شود و حتی از ترکیه به اروپا صادر می‌شود. به افغانستان و هندوستان کیوی و سیب به مقدار زیاد صادر می‌شود. از بندرچابهار ‌و بندرعباس به تایلند، مالزی، سنگاپور و هنگ‌کنگ صادرات انجام می‌گیرد.
در بحث گرانی میوه نیز باید گفت با توجه به گران‌شدن اکثر کالاها و مواد‌غذایی در ایران این طبیعی است که میوه نیز گران شود اما این افزایش قیمت حد و مرزی باید داشته باشد که متأسفانه درسال‌های اخیر بی‌برنامگی در این زمینه و البته در همه‌‌چیز بیداد می‌کند.
افزایش قیمت میوه در یک روند طبیعی عادی است. وقتی دست واسطه‌ها و دلالان به میان بیاید متأسفانه دچار توزیع ناسالم می‌شویم. باغدار محصول خود را به نازل‌ترین قیمت به فروش می‌رساند و دلالان قیمت را تا سیصددرصد افزایش می‌دهند. مسئولان نیز اقدامات اساسی صورت نمی‌دهند. برای ارائه راهکار و راه‌حل مناسب وزارت جهادکشاورزی باید سامانه‌ای را ایجاد کند که تمام کشاورزان و تمام خریدارن محصولات کشاورزی در این سامانه عضو باشند و به راحتی با مراجعه به این سامانه محصولات باغی خود را برای عرضه معرفی کنند. خریداران نیز از طریق همان سامانه برای خرید اقدام کنند. خرید باید از کشاورز و باغدار صورت پذیرد و دست دلالان و واسطه‌ها کوتاه شود. در میدان‌های میوه‌و‌تره‌بار، بارها چندین بار خرید و فروش و دست به‌دست می‌شود تا به‌دست مصرف‌کننده برسد. بنابراین با ازبین بردن واسطه در توزیع و فروش و با ایجاد بسترهای مناسب و برنامه‌ریزی‌های دقیق و درست در تولید و کشت و ایجاد بازار جهانی می‌توان به اقتصاد میوه‌ای کشور کمک کرد تا مشکلات تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان حل شود.