40کیلومتر رانندگی زیر‌آب
نکته‌هایی درباره مشهورترین تونل‌های جهان
سمیرا رحیمی ـ روزنامه‌نگار
ساخت‌و‌ساز روی زمین، کاری پیچیده و نیازمند حساب و کتاب دقیق است. تصور اینکه منتقل‌ساختن این فرایند به زیر‌زمین تا چه اندازه تمامی معادلات را بر هم خواهد زد، اصلا دشوار نیست. از این‌روست که ساخت تونل همواره برای مهندسان و معماران چالشی پرمسئولیت بوده است. برای ساخت مسیری در دل زمین باید عوامل زیادی را درنظر گرفت که تعدد آنها نسبت به چالش‌های روی زمین، بسیار بیشتر است. دم دست‌‌ترینشان، چالش سفره‌های آب زیرزمینی است که به‌راحتی می‌توانند همه حساب و کتاب‌های چند‌ساله را برهم بزنند و کل پروژه‌ای پرهزینه را با ریزشی ساده، به نابودی بکشانند. شاید به همین دلیل باشد که ساخت طولانی‌ترین یا عمیق‌ترین یا عجیب‌ترین تونل‌ها درجهان همیشه خبرساز می‌شود. برای مثال وقتی برخورددهنده بزرگ هادرون در روز دهم سپتامبر 2008آغاز به‌کار کرد، تنها نکته عجیب درباره آن کارایی‌اش نبود. این برخورددهنده ذره‌ای غول‌پیکر، درون تونلی به طول 27کیلومتر زیر‌مرز میان سوئیس و فرانسه واقع شده است. تونل به شکلی مدور در عمق 50تا 175متری از سطح زمین بنا شده است و بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین مرکز پژوهشی جهان به‌شمار می‌رود. برخلاف تونل‌های معمول، تونل برخورددهنده بزرگ برای تردد خودروها یا مهندسان این مرکز مطالعاتی ساخته نشده است. این تونل با هدف حرکت‌دادن ذرات پروتون با سرعت 99.99درصد از سرعت نور ساخته شده است تا با برخورد داده‌شدن این ذرات به یکدیگر، وضعیتی مشابه ابتدایی‌ترین لحظات شکل‌گیری جهان هستی به‌وجود آید تا محققان بتوانند روی ذرات ناشناخته فیزیکی، مانند بوزون هیگز که به کمک همین برخورددهنده کشف شد، مطالعه کنند. این قابلیت، از دیگر ویژگی‌های خبرساز این تونل بزرگ بود.
با این همه، شاید فرایند احداث تونل‌هایی که با هدف کوتاه‌کردن یا همواره‌کردن مسیرهای جاده‌ای بنا می‌شوند، به نسبت تونل‌هایی که با اهداف و کارایی‌های دیگری طراحی و ساخته می‌شوند با چالش‌های بیشتری مواجه باشند زیرا این سازه‌ها با جان تعداد زیادی از مردم سر و کار دارند و باید برای مدت زمانی طولانی از مقاومت و ایمنی کافی برخوردار باشند و در برابر حوادث طبیعی مانند زمین‌‌لرزه یا رانش زمین مقاوم‌سازی شوند. درحال حاضر طولانی‌ترین تونل جهان در سوئیس واقع شده است. اما علاوه بر سوئیس، تونل‌های مشهور جهان را در کشورهای دیگری هم می‌توان یافت. در ادامه به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم.
تونل گوتارد باس
طولانی‌ترین و عمیق‌ترین تونل جهان نام گرفته است و طولی برابر 75کیلومتر دارد. این تونل زیر‌رشته کوه آلپ بنا شده و در سوئیس به سازه قرن شهرت یافته است. ساخت آن 17سال زمان و 12میلیارد دلار هزینه برده است؛ یعنی هرسال 4.4کیلومتر از این تونل ساخته و 705میلیون دلار برای ساخت آن هزینه شده است. طول این تونل که از 11دسامبر سال 2016به بهره‌برداری رسید، با احتساب رمپ‌ها و شفت‌ها به 151.8کیلومتر می‌رسد. این تونل همچنین عناوینی مانند طولانی‌ترین تونل خط راه‌آهن در جهان و نخستین مسیر هموار در کوهستان آلپ یا هر مسیر کوهستانی دیگری در جهان را هم از آن خود ساخته است. بیشینه عمق تونل 2.4کیلومتر است و بدون وجود سیستم تهویه هوا، دمای داخل تونل به 46درجه سانتی‌گراد هم خواهد رسید. ساخت این تونل باعث شد زمان سفر میان زوریخ در سوئیس و میلان در ایتالیا یک ساعت کاهش پیدا کند. عبور قطار با سرعت 250کیلومتر بر ساعت از این تونل 20دقیقه طول می‌کشد. از دیگر نکات جالب توجه درباره این تونل، استفاده از 3هزار و 200کیلومتر کابل مسی در فرایند ساخت آن بوده است. این میزان کابل برابر مسافت میان مادرید تا مسکو است.
تونل کانال
طولانی‌ترین تونل زیرآبی جهان، انگلستان را به بدنه قاره اروپا متصل می‌سازد. این تونل از بلندترین قسمت زیرآبی در جهان، به طول 37.9کیلومتر برخوردار است. در زمانی که تونل کانال ساخته شد، ایده ساخت آن موضوع جدیدی به شمار نمی‌آمد. مهندسی فرانسوی به نام آلبر ماتیو در سال 1802ایده ساخت تونلی زیرآبی را مطرح کرد؛ اگرچه طرح او شامل ساخت جزیره‌ای مصنوعی در میانه مسیر تونل بود تا کالسکه‌ها و گاری‌ها بتوانند برای استراحت و تعمیرات احتمالی توقف کنند. به‌گفته مت سایکز، متخصص عمران و مدیر شرکت مهندسی آروپ، این پروژه مفهوم اَبَرپروژه را به واقعیت تبدیل کرد و توانست در جغرافیای اروپا تغییری بنیادین به‌وجود آورد. مجموع طول این تونل که بخشی 37متری از آن از زیر آب عبور می‌کند، 50کیلومتر است و بیشترین بخش آن در انگلستان قرار گرفته است.
تونل لاردال
طولانی‌ترین تونل جاده‌ای جهان در نروژ واقع شده است. هزینه ساخت این تونل در ازای هر متر، 6هزار و 250دلار برآورد شده است؛ برابر 153میلیون دلار. مسافت طولانی سفر از درون این تونل باعث شده تا مهندسان در زمان ساخت آن ویژگی‌هایی را درنظر بگیرند تا از عوارض خستگی یا ترس از فضاهای بسته بکاهند. عبور از داخل این تونل 20دقیقه زمان می‌برد، از این‌رو مهندسان برای طراحی آن از علوم رفتاری و روانشناسی کمک گرفته‌اند تا امنیت رانندگان را بالا ببرند. در نتیجه این مداخلات روانشناسانه، در نقاطی با فاصله 6کیلومتری از هم در تونل لاردال، محوطه‌هایی درخشان و نورانی و رنگارنگ طراحی شده‌اند. لاردال 24.5کیلومتر طول دارد و مهندسان درواقع برای کاهش خستگی رانندگان، آن را به بخش‌هایی کوچک‌تر تقسیم کرده‌اند تا راننده تصور کند به جای عبور از درون یک تونل بسیار طولانی، درحال عبور از چند تونل کوتاه است که حتی میان این تونل‌ها می‌تواند توقف کرده و استراحت کند.
تونل سیکان
این تونل خط راه‌آهن به طول 23کیلومتر در ژاپن بنا شده و نکته منحصربه‌فرد درباره آن قرار گرفتن 23کیلومتر از آن در عمق 140متر پایین‌تر از سطح دریاست. تا پیش از ساخته‌شدن تونل گوتارد باس در سوئیس، تونل سیکان طولانی‌ترین و عمیق‌ترین تونل راه‌آهن در جهان محسوب می‌شد. این تونل استان آموری در جزیره هونشو را به جزیره هوکایدو متصل می‌کند. ساخت این تونل 53کیلومتر در سال 1964آغاز شد و 24سال ادامه داشت.
تونل اسمارت
طولانی‌ترین تونل کشور مالزی با هدف حل‌کردن مشکل سیل در کوالالامپور ساخته شده است و نام آن مخفف عبارت Stormwater Management and Road Tunnel به معنی مدیریت سیلاب‌ها و تونل جاده‌ای است. این تونل با طول 9.7کیلومتر، سه نوع کارایی دارد.
در زمان خشکی و نبود سیل، به‌عنوان تونل ترافیکی معمولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زمان وقوع باران‌های شدید، می‌توان سیلاب‌ها را به سمت کانال زیرین تونل هدایت و از بخش بالایی آن به‌صورت عادی به‌عنوان تونل ترافیکی استفاده کرد. زمانی که بارش باران با شدتی بالاتر رخ می‌دهد و سیل به راه میافتد، تونل روی خودروها بسته می‌شود و دریچه‌های آبراه‌های آن روی آب سیلاب‌ها باز خواهد شد تا آب ناشی از سیلاب از میان آن عبور کند.
تونل آیزنهاور
این تونل جاده‌ای یکی از مرتفع‌ترین تونل‌ها در جهان است زیرا در ارتفاع 3هزار و 401متری از سطح دریا در ایالت کلرادوی آمریکا بنا شده است. این تونل یکی از طولانی‌ترین تونل‌های کوهستانی هم به‌شمار می‌رود. تونل آیزنهاور با طولی برابر 2.7کیلومتر در سال 1973مورد بهره‌برداری قرار گرفت و در نظام بزرگراه‌های آمریکا از مرتفع‌ترین جایگاه برخوردار است.
در همینه زمینه :
