560هزار تردد روزانه از تونل‌های تهران
گفتوگو با مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک تهران درباره هزینه‌ها، امنیت، تأثیرگذاری بر ترافیک و نحوه نگهداری تونل‌های تهران
لیلا شریف ـ روزنامه‌نگار
این روزها رفت‌وآمد از تونل‌های شهری به بخشی از زندگی عادی روزانه شهروندان تهران تبدیل شده است اما بسیاری از ما به یاد داریم که در زمستان سال 88، زمانی که خبر افتتاح تونل توحید به گوش رسید، بسیاری از شهروندان تهرانی برای دیدن تونلی که در آن زمان به‌عنوان بزرگ‌ترین تونل شناخته می‌شد، خود را به مراسم افتتاح رساندند. ذوق و شوق آن روز مردم تهران باعث شد تا مراسم افتتاحیه با قفل شدن تونل توحید همراه شود اما با گذر زمان این تونل، همانند تونل‌های دیگر شهری که در سال‌های بعد افتتاح شدند، بدون آنکه باعث ذوق‌زدگی تهرانی‌ها شوند، مسئولیت کاهش بار ترافیکی را برعهده گرفتند. تونل نیایش نیز یکی از پروژه‌های مهم شهر تهران بود و برخلاف تونل رسالت و توحید که سیستم مدیریت ترافیکی و ایمنی‌شان در گذر زمان و با فاصله زمانی از بهره‌برداری تونل‌ها تکمیل شد، مدیران پروژه تونل نیایش به‌دلیل طولانی بودن این تونل تلاش کردند تا تمام سیستم‌های مدیریت ترافیکی، ایمنی تونل ازجمله سیستم‌های کنترل سرعت، تهویه، آتش‌نشانی، روشنایی و... در زمان افتتاح تونل به بهره‌برداری برسند. بر همین اساس مدیر بخش حمل‌ونقل هوشمند پل‌ها و تونل‌های شهری شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران در سال 97، اعلام کرده بود که برای نخستین بار در تونل نیایش 3دسترسی اضطراری به بیرون از تونل تعبیه شده است که حتی خودروهای سنگین نیز می‌توانند از این دسترسی اضطراری استفاده کنند. براساس اطلاعاتی که در زمان افتتاح تونل نیایش اعلام شده بود، یک کابل هوشمند در سقف تونل کشیده شده است که اگر درجه حرارت افزایش یابد نسبت به اعلام هشدار اقدام می‌کند و همچنین 62جت فن وظیفه تهویه هوای تونل را برعهده دارند. همچنین روشنایی تونل به‌صورت اتوماتیک است در واقع 200متر ابتدایی تونل آبشار نور قرار دارد و آبشار نور با توجه به سنسورهای نوری حساس، وضعیت نور اطراف را رصد می‌کنند و شدت نور نیز با تکیه بر این سنسورها تنظیم می‌شود. روشنایی تونل از دو قسمت شرق و غرب تهران تأمین می‌شود جز از این‌دو منبع، 5دیزل ژنراتور نیز فعال هستند. مدیر بخش حمل ونقل هوشمند پل‌ها و تونل‌های شهری شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران در زمان افتتاح تونل نیایش توضیح داده بود؛ «دو سناریو برای تهویه تونل‌های شهری درنظر گرفته شده است، حسگرهای نصب شده در تونل براساس میزان دود، طول دید و میزان مونواکسیدکربن در تونل سیستم تهویه هوا را کنترل می‌کنند که می‌تواند وضعیت آن عادی یا به‌صورت اضطراری تعیین شود و براساس وضعیت تهویه هوا شدت می‌گیرد. در طراحی، تونل‌ها براساس طول‌شان به زون‌های مختلف تقسیم‌بندی کردیم که دوربین‌ها، سیستم صوتی، تابلوهای اعلان و... براساس میزان ترافیک در زون مربوطه تعیین می‌شود و اگر تصادفی در تونلی رخ دهد این دوربین‌ها - که به‌صورت صددرصد تونل را پوشش داده‌اند- به مراکز آتش‌نشانی و اورژانس به‌صورت خودکار هشدار می‌دهد و اگر حادثه‌ای در تونل رخ دهد نشانگرهایی در تونل تعبیه شده که در حالت عادی سبز است اما درصورت وقوع حادثه این نشانگرها به سمت راه‌های خروج، قرمز چشمک‌زن می‌شوند و به‌راحتی مردم می‌توانند از این تونل خارج شوند و در تونل نیایش نیز حتی 3دسترسی خاص برای خودروها درنظر گرفته شده است.» اهمیت تونل‌ها موجب شد تا با کورش جدی ثانی، مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک تهران گفتوگو کنیم. او در این گفتوگو به سؤالات روزنامه همشهری پاسخ داد و از دلایل ساخت تونل‌ها و تأثیر آن بر ترافیک شهری گفت.
در دهه‌های اخیر شاهد جای گرفتن تونل‌های شهری در پروژه‌های شهری هستیم، دلیل ساخت این تونل‌ها چیست؟
از دلایل مهم ساخت تونل‌های شهری می‌توان به کاهش تراکم ترافیک تقاطعهای هم‌سطح موجود به‌منظور کاهش زمان سفر شهروندان، آلودگی هوا و مصرف انرژی در شبکه شهری اشاره کرد.
پیچیده‌ترین تونل شهر تهران از نظر ساخت و تجهیزات کدام تونل است؟
با توجه به ابعاد وسیع پروژه و مسیرهای ایجاد شده در پروژه تونل نیاش، این تونل را می‌توان پیچیده‌ترین تونل شهر تهران از نظر ساخت و تجهیزات نصب شده درنظر گرفت. لازم به ذکر است که تونل توحید نیز هنگام ساخت دچار پیچیدگی‌های فنی و مهندسی قابل توجهی بوده است.
چطور بر فعالیت تونل‌ها نظارت می‌شود؟
برای تمامی تونل‌های شهر تهران، مرکز کنترل محلی درنظر گرفته شده است که در آن مرکز، اغلب سیستم‌ها و تجهیزات نصب شده در تونل همانند سیستم توزیع برق، سیستم برق اضطراری، سیستم روشنایی، سیستم نظارت تصویری، سیستم تشخیص خودکار سوانح، سیستم اعلام حریق، سیستم تهویه، سیستم تلفن‌های اضطراری و همچنین سیستم اعلان صوتی و سیستم تابلوهای متغیر خبری بر حسب ماهیت، از سوی اپراتورهای آموزش‌دیده تحت کنترل و مانیتورینگ هستند. همچنین گروه‌های پشتیانی فنی سیستم‌ها و تجهیزات، به‌طور مستمر نسبت به انجام عملیات نگهداری و تعمیر پیشگیرانه، اصلاحی و اضطراری مورد نیاز اقدام می‌کنند. گروه‌های امدادی مستقر در تونل‌ها نیز بر حسب نیاز از سوی مرکز کنترل جهت بررسی اولیه و رسیدگی به حوادث و همچنین انتقال خودروهای دارای نقص فنی یا دچار سانحه شده به بیرون از تونل اقدام می‌کنند.
عملیات تهویه هوای تونل‌ها چه سازوکاری دارد؟ میزان دی‌اکسید کربن تونل‌ها چطور اندازه‌گیری می‌شود؟
عملیات تهویه هوای تونل‌ها را می‌توان در دو حالت کلی توضیح داد. حالت اول در زمان عادی است به‌نحوی که به‌طور مستمر کیفیت هوای تونل براساس مقادیر دید و منواکسیدکربن داخل تونل به وسیله سنسورهای نصب شده مورد پایش قرار می‌گیرد و براساس مقادیر اندازه‌گیری شده، به‌صورت خودکار تعدادی از فن‌های نصب شده در تونل شروع به‌کار می‌کنند تا هوای تونل به مقدار مطلوب خود برسد. حالت دوم در زمان آتش‌سوزی است که به محض ارسال سیگنال حریق به سیستم تهویه، فن‌ها به‌صورت خودکار وظیفه هدایت دود ناشی از حریق را براساس سناریوهای از پیش تعریف شده برعهده دارند به‌نحوی که از سرد شدن و پخش شدن دود به سمت پایین و به سمت مخالف جهت ترافیک، در حد امکان جلوگیری به عمل می‌آورد که این امر از طریق عملکرد تعداد معینی فن و پایش لحظه‌ای سرعت جریان هوا در تونل از طریق سنسورهای مربوطه انجام می‌شود.
تونل‌ها چه تأثیری بر بار ترافیک شهری دارند؟
تونل‌ها از طریق کوتاه کردن مسیر و کاستن از تشکیل صف در تقاطعهای هم‌سطح باعث کاهش زمان سفر شهروندان و افزایش ظرفیت شبکه شهری و همچنین باعث تأخیر در بروز اشباع و تراکم سنگین در ساعات پر رفت‌وآمد شهر می‌شوند.
اگر تصادفی در تونل رخ دهد یا شرایط بحرانی ایجاد شود، چه شیوه‌هایی برای حل مشکل وجود دارد؟
با توجه به استفاده از ابزاری که کمک به تشخیص سریع حوادث می‌کنند، ازجمله سیستم تشخیص خودکار سوانح و اعلام حریق، بر حسب مورد سناریوهای از پیش تعریف شده فعال می‌شوند- در این سناریوها اقداماتی ازجمله اطلاع‌رسانی و هماهنگی با سازمان‌‌های شهری شامل پلیس راهور، سازمان ایمنی و آتش‌نشانی، مرکز فوریت‌های پزشکی، نیروی انتظامی، معاونت خدمات شهری و... اطلاع‌رسانی مستقیم به کاربران داخل تونل از طریق تابلوهای متغیر خبری، سیستم اطلاع‌رسانی صوتی و امدادگران داخل تونل در راستای هدایت کاربران به‌سوی مسیرهای خروج اضطراری و همچنین عملکرد مطلوب سیستم‌های تهویه و ایمنی تونل انجام می‌شود.
ایمنی تونل‌ها چطور تأمین می‌شود؟ برای افزایش ضریب ایمنی تونل‌ها و کاهش تصادفات چه اقداماتی انجام شده است؟
به‌کارگیری سیستم‌های مختلف همانند سیستم توزیع برق، سیستم برق اضطراری، سیستم روشنایی، سیستم نظارت تصویری، سیستم تشخیص خودکار سوانح، سیستم اعلام حریق، سیستم تهویه، سیستم تلفن‌های اضطراری، سیستم اعلان صوتی، سیستم تابلوهای متغیر خبری و سیستم ثبت تخلف با هدف ارتقای ضریب ایمنی تونل‌ها، موجب کاهش تصادفات می‌شوند.
پرترددترین تونل شهر، کدام تونل است و ظرفیت تردد روزانه تونل‌های مختلف چقدر است؟ هر روز به تفکیک چه تعداد خودرو از تونل‌های مختلف تهران تردد می‌کنند؟
پرترددترین تونل رسالت است و این تونل به‌طور میانگین 180000 ، تونل توحید000 160، تونل نیایش140000، تونل امیرکبیر 50000و تونل شهدای غزه000 30،تردد روزانه دارند.
برق تونل‌ها چطور تأمین می‌شود؟
منبع اصلی تامین برق تونل‌ها، برق شهری است. به‌نحوی که تونل رسالت دارای یک انشعاب، تونل توحید 2 انشعاب، تونل نیایش 2 انشعاب، تونل امیرکبیر 2انشعاب و تونل شهدای غزه یک اشعاب برق شهر هستند. همچنین در تمامی تونل‌ها سیستم برق بدون وقفه (یو.پی.اس) و برق اضطراری (دیزل ژنراتور) نیز درنظر گرفته شده است که درصورت قطع برق شهر، تامین برق تونل را برعهده می‌گیرند.
