بورس
گزارش تحلیلی همشهری از پشت پرده نزول شاخص‌ها
چه‌کسی پول‌ها را از بورس به بازار بدهی پمپاژکرد
آمارها نشان می‌دهد؛ همزمان با شتاب گرفتن خروج پول از بورس، نقدینگی در حال ورود به بازار اوراق بدهی است
آمارها از اصلی‌ترین علت نزول بورس پرده برداشتند. اعداد اثبات می‌کنند متهم اصلی نزول بورس سیاست تغییر نرخ بهره در بازار اوراق بدون ریسک است. مطابق اطلاعات دریافتی، ارزش معاملات در بازار اوراق بدهی به طرز حیرت‌انگیزی افزایش یافته زیرا با افزایش نرخ بهره وکاهش انتظارات تورمی، جذابیت این بازار در مقابل بازار سهام بیشتر شده است. در ابتدای امسال مسیری عکس طی شد و دولت با کاهش نرخ اوراق بدون ریسک، نقدینگی را راهی بورس کرد.
به گزارش همشهری، روند نزولی بورس در مبادلات دیروز هم ادامه یافت. دیگرکسی امیدی به رشد بورس ندارد و جریان خروج پول از بازار سهام هر روز بیشتر می‌شود. اما این پول‌ها به کجا می‌رود؟
با گذشت 6ماه از آغاز روند نزولی بازار سهام آمارها اثبات می‌کنند مقصر اصلی نزول بورس، افزایش نرخ بهره و به تبع آن افزایش بازده اوراق بدهی است. البته این موضوعی است که قبلا روزنامه همشهری بارها به آن پرداخته بود و بسیاری از کارشناسان هم آن را تأیید کرده بودند اما داده‌های آماری برای تأیید آن تکمیل نشده بود حالا اما داده‌های آماری بیشتری وجود دارد که نشان می‌دهد انگشت اصلی اتهام به سمت سیاستگذاران پولی نشانه رفته است. آنها در ابتدای سال، نرخ اوراق با درآمد ثابت یا اوراق کم ریسک را تا 14درصد کاهش دادند و به تزریق نقدینگی به بازار سهام منجر شدند اکنون اما سیاست‌ها تغییر کرده و با افزایش نرخ بازده این اوراق، دولت درحال پمپاژ نقدینگی از بازار سهام به بازار بدهی است.
رشد معاملات بازار اوراق بدهی
اثر بازار معاملات اوراق بدهی بر بورس از دو جنبه قابل بررسی است؛ یکی از جنبه میزان انتشار اوراق بدهی و دیگر از جنبه حجم معاملات این اوراق، اما آنچه قبل از بررسی این 2مولفه اهمیت دارد نرخ بازده این اوراق است که هم حجم انتشار و هم حجم معاملات این اوراق را تعیین می‌کند به بیان دیگر چنانچه نرخ بازده این اوراق برای سرمایه‌گذاران در مقایسه با تورم صرفه اقتصادی نداشته باشد نه حجم این اوراق افزایش می‌یابد و نه میزان انتشار آن.
در ادبیات مالی بازار اوراق بدهی در یک کفه ترازو با بازار سهام مقایسه می‌شود و همبستگی دائمی بین این دو بازار وجود دارد، به این دلیل که بازار اوراق بدهی مانند نرخ سود بانکی، بازار کم ریسک‌تری در مقایسه با بازار سهام است، در نتیجه هر نوع تغییر در شرایط اقتصاد کلان به‌ویژه تورم، موازنه بین دوکفه ترازو یعنی بازار کم ریسک و پر ریسک را دستخوش تغییرات اساسی می‌کند و حتی بازار‌ها به این رویداد‌ها واکنش آنی نشان می‌دهند.
آمارها نشان می‌دهد ارزش معاملات بازار اوراق بدهی روزبه‌روز به‌دلیل افزایش نرخ بهره بین بانکی وکاهش انتظارات تورمی درحال افزایش است و در مقابل بر میزان خروج پول از بازارسهام اضافه شده است. اطلاعات موجود نشان می‌دهد ارزش معاملات اوراق بدهی فقط در بهمن‌ماه در فرابورس با ١٠٠١درصد رشد نسبت به‌مدت زمان مشابه سال قبل به ١٢8هزارمیلیارد تومان رسید. یعنی فقط در بهمن‌ماه امسال حجم اوراق بدهی مبادله شده 116هزارو 500میلیارد تومان بیشتر از سال قبل بوده است. در مقابل فقط در 10روز گذشته 6هزار میلیارد تومان نقدینگی از بازار سهام خارج شده، آمارها نشان می‌دهد که این پول‌ها راهی سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت شده است که در اوراق بدهی سرمایه‌گذاری می‌کنند.
ولید هلالات، تحلیلگر بازار سرمایه با بیان اینکه روزانه چندین هزارمیلیارد تومان اوراق بدهی دولتی در بازار سرمایه عرضه می‌شود می‌گوید: به‌دلیل عرضه اوراق بدهی دولتی با نرخ جذاب جریانی از مکش بزرگ پول در بازار سهام به‌وجود آمده که توجه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت را به‌خود جلب کرده است و موجب شده تمام توجه و تمرکز منابع بازار به آن سمت معطوف شود این جریان به افت بازار سهام منجر شده است. او با بیان اینکه هر زمان این فشار برداشته شود بازار سهام به تعادل می‌رسد توضیح می‌دهد: دولت برای تامین مالی، حجم گسترده‌ای از اوراق را هر روز در بازار عرضه می‌کند. نزول بازار سهام نیز باعث شده مردم سهام خود را بفروشند و آن را در صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند. این ورود پول به صندوق‌های با درآمد ثابت، بخشی از منابع خرید اوراق از دولت را تامین می‌کند. او تأکید می‌کند: بازار اوراق بدهی هم‌اکنون داغ است به همین دلیل صندوق‌های با در آمد ثابت تمایلی ندارند از بازار سهام حمایت کنند چون نرخ بازده اوراق بدهی مناسب‌تر است و با نرخ مناسبی در حال خرید اوراق از دولت هستند.
محسن عباسی، دیگر کارشناس دیگر بازار سرمایه هم با تأیید این موضوع می‌گوید: ابهاماتی که همه تحلیلگران با آن روبه‌رو بودند کم‌کم در حال روشن شدن است. عرضه‌های بدون حساب و کتاب در بورس فقط برای جذاب کردن بازار اوراق با درآمد ثابت و فروش آن بود. علی سعدوندی، کارشناس اقتصادی اما نظر دیگری دارد و معتقد است مشکلات بازار را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد. او می‌گوید: ظاهرا روند فروش اوراق هم‌اکنون نرمال است و حتی به نفع بازار سرمایه است. او ادامه می‌دهد: مشکل بازار سهام را باید در جای دیگر مانند انحصار در مجوز‌ها، دامنه نوسان، حجم مبنا، معاملات بر مبنای اطلاعات نهانی و از همه مهم‌تر قیمت‌گذاری ظالمانه دولتی جست‌وجو کرد. به‌گفته او درباره اوراق بدهی اگر انتقادی به دولت باشد توقف فروش اوراق در فاصله شهریور تا آذر و کندی فروش در کل بوده است.
اکنون این پرسش مطرح است روند مهاجرت نقدینگی از بازار سهام به بازار اوراق بدهی که منجر به افت شاخص بورس شده است، تا چه زمانی ادامه دارد؟
این روند تا کجا ادامه دارد؟
عوامل زیادی در افزایش جذابیت بازار اوراق بدهی نقش دارد اما 2عامل به‌عنوان مهم‌ترین عوامل نقش زیادی در افزایش بازده نرخ این اوراق داشته است. در گام نخست نیاز‌های مالی دولت به‌دلیل کسری بودجه است که دولت را مجاب کرده برای فروش این اوراق دست به‌کار شود.
عامل دوم رشد تورم است که حجم فشار‌ها به بانک مرکزی را برای تثبیت نرخ بهره بین بانکی افزایش داده است. در طول ماه‌های گذشته دولت و بانک مرکزی به‌شدت از سوی برخی مسئولان و کارشناسان به‌دلیل رشد شتابان تورم تحت فشار بوده است به همین دلیل بانک مرکزی در بازار بین بانکی که سیگنال اصلی را به بازار اوراق بدهی صادر می‌کند، تلاش کرد نرخ بهره در محدوده 20درصد باقی بماند و رفتارش نشان می‌دهد به کاهش این نرخ تمایلی ندارد. جلوگیری از نزول نرخ بهره این پیام را به بازار سهام صادر کرده است که احتمالا تا مدت‌ها نرخ بازده اوراق بدون ریسک در محدوده 20درصد و حتی بالاتر(22درصد) باقی خواهد ماند.
این 2عامل در کنار کاهش انتظارات تورمی جذابیت خرید اوراق بدهی را بیشتر کرده است. با این حال آمارها نشان می‌دهد احتمالا ظرف ماه‌های آینده دست‌کم از حجم انتشار این اوراق کاسته خواهد شد زیرا بخش عمده این اوراق منتشر شده و احتمالا تا پایان سال فقط 28هزار میلیارد تومان دیگر از این اوراق منتشر خواهد شد. امسال باید 135هزار میلیارد تومان از این اوراق در بازار سرمایه فروخته می‌شد مطابق آمار تا 5اسفند‌ماه امسال جمعا 107هزار میلیارد تومان از این اوراق فروخته شده است. اما این موضوع صرفا به کاهش انتشار این اوراق منجر خواهد شد و تا زمانی که بازده این اوراق در مقابل سهام جذاب‌تر باشد به جابه‌جایی نقدینگی بین بازار اوراق بدهی و سهام منجر نخواهد شد. با این حال ولید هلالات می‌گوید: زمان حلال این مشکل است. مشکل اصلی بازار سهام غیرارزنده بودن نیست بلکه حضور صندوق‌های بزرگ در بازار اوراق بدهی است که تمام منابع را صرف خرید اوراق از دولت می‌کنند. این پروسه زمانی باید بگذرد و فروش اوراق بدهی به حد تعیین شده برسد تا از فشار فروش سهام کاسته شود. نیما آزادی، دیگر تحلیلگر بازار سرمایه می‌گوید: بازار سهام در صف‌های فروش قفل شده، هر زمان که کار دولت تمام شود بازار به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
