حرکت تهران در مسیر تاب‌آوری

محمود مولایی ـ خبر‌نگار

 تاب‌آوری در زمان بحران یک ضرورت در کلانشهر تهران محسوب می‌شود. اینکه در زمان وقوع بلایای طبیعی و به‌خصوص زلزله که پایتخت را تهدید می‌کند، مدیریت بحران چگونه عمل خواهد کرد؟ همین دغدغه‌، مسئولان کشور و مدیران شهری را به آمادگی‌ بیشتر ترغیب می‌کند تا در مسیر تاب‌آوری تهران گام بردارند. موضوعی که مدیریت شهری در حال فراهم کردن زیرساخت‌های آن است. به همین دلیل، جشنواره سوانح طبیعی و مسابقه ملی طراحی اسکان موقت برگزار شد تا مسئله اسکان بعد از بحران بررسی شود. در مراسم اختتامیه این جشنواره اسماعیل نجار، معاون وزیر کشور اعلام کرد مدیریت بحران برای ما موضوعی ریشه‌ای و اساسی است.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفت: «۱۹۱سال از زلزله قبلی تهران گذشته است و برآورد ما نشان می‌دهد 2میلیون نفر تحت‌تأثیر مستقیم زلزله و 8میلیون نفر تحت‌تأثیر غیرمستقیم این زلزله خواهند بود. این جمعیت را کجا می‌توان اسکان داد؟ ١٠‌میلیون نفر کجا چادر بزنند و سرویس بهداشتی آنها کجا باید تأمین شود؟»  او تأکید کرد: «برای ما اسکان موقت بسیار اهمیت دارد اما باید راهکارها عملی باشد ما چیزی می‌خواهیم که قابلیت اجرایی و عملیاتی داشته باشد». 
با توسعه شهرنشینی، تهران تبدیل به کلانشهری شده که مدیریت بحران در آن کار ساده‌ای به‌نظر نمی‌رسد. موضوعی که رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به آن اشاره کرد و گفت: «با توجه به توسعه شهرنشینی بدون ملاحظات کافی، در شرایطی قرار داریم که کنترل و مدیریت بحران بسیار دشوار است به‌خصوص در تهران که اگر بحران بزرگی مثل زلزله شدید اتفاق بیفتد دچار مشکلات جدی می‌شویم و نیازمند کمک نیروهای فعال در کشور خواهیم بود». رضا کرمی‌محمدی ادامه داد: «این اقدام مفیدی است که ما در مدیریت بحران موضوع را با پیش‌بینی مخاطرات پیش رو شروع می‌کنیم. برای تهران، خطر زلزله را پیش‌بینی می‌کنیم. یکی از اقدامات خوب معاونت شهرسازی اجباری کردن وال پست (دیوار بند) در ساختمان‌سازی‌‌هاست». 
عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز در ارتباط با الزام دیواربند در ساختمان‌سازی گفت: «موضوع دیواربند بسیار جدی است و ما به‌سختی توانستیم آن را در آیین‌نامه‌های ساختمانی جا بیندازیم.»  او اعلام کرد که با توجه به حوادث زیاد کشورمان، ایران باید بهترین نیروهای مقابله با بحران را داشته باشد و ادامه داد: «همانطورکه می‌دانید کشور ما شاهد حوادث تلخ و ناگوار بسیاری از جمله: زلزله، سیل و جنگ بوده‌، که خانه‌های مردم در آن ویران شده است. اسکان موقت و اضطراری و ساخت‌وساز بعد از حادثه به‌عنوان موضوعی جدی در تجربه همه‌ کسانی است که در چنین شرایطی قرار دارند. با توجه به حادثه‌خیزی کشور، جا دارد ایران تربیت‌کننده نیروهایی با تخصص بسیار بالا در زمینه مسائل مرتبط با مدیریت بحران باشد».‌ گلپایگانی عنوان کرد: «ما تجارب زیادی در مقابله با بحران در کشور داریم که باید تبدیل به دانایی شود، چراکه در مواجهه با حوادث تلخ نمی‌توان همه آن تجربیات درست ساخت‌وساز و اسکان موقت را عملیاتی کرد و نیاز به یک وحدت رویه متکی بر علم و دانش است؛ این یعنی اینکه بین تجارب گران‌قیمتی که در کشور وجود دارد و دانش و دانایی فاصله زیادی است».  گلپایگانی تأکید کرد: «در تهران ۲۶ بوستان شهرداری تهران به مخازن آب آشامیدنی مجهز شد که یکی از ضرورت‌های شهر تهران در شرایط بحرانی است».
معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران ادامه داد: «از دو سال پیش که توفیق خدمت در شهرداری را داشتم ممنوعیت ساخت‌وساز مراکز حساس را روی گسل زلزله تصویب کردیم، برخی واهمه داشتند که اگر ما این کار را انجام بدهیم ساخت‌وساز در شمال تهران لطمه ببیند». گلپایگانی گفت: «ما در حوزه شهرسازی شهرداری تهران روی بار توزیع تراکم ساختمانی در شهر کار کرده‌ایم که یکی از نمونه‌های آن، طرح ممنوعیت ساخت‌وساز بیش از ۴ طبقه روی گسل مشا بود که با مقاومت زیادی روبه‌رو شد گویی باور نداریم که زلزله چقدر مهم است».

تدبیر مدیریت شهری

مدیریت شهری تهران با تعیین بودجه قابل توجه و با تعبیه سامانه هشدار سریع زلزله و سیل، احداث سوله‌های بحران و در نظر گرفتن بوستان‌های مناسب برای اسکان موقت، در تلاش برای افزایش میزان تاب‌آوری پایتخت است. چنان‌که رئیس شورای شهر تهران از ساخت 10تا 15سوله مدیریت بحران جدید در تهران خبر داد. 
محسن هاشمی‌رفسنجانی گفت: «با اتمام عملیات عمرانی این سوله‌ها، استانداری استان‌های معین در آنها مستقر می‌شوند و درصورت وقوع بحران به‌عنوان استان معین در کنار پایتخت قرار می‌گیرند.» صحبت‌های رئیس شورای شهر تهران در حالی مطرح شده که بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد از میان 15سوله (پایگاه) پشتیبانی مدیریت بحران،  7 سوله در 7منطقه از اولویت  ساخت برخوردار هستند؛ لایحه بودجه 1400 شهرداری هم بر چنین موضوعی صحه می‌گذارد.  این در حالی است که جدا از سوله‌های مدیریت بحران، محسن هاشمی نیز اعلام کرده که شهرداری برای دیگر بخش‌های مدیریت بحران برنامه‌های ویژه‌ای دارد. او گفت: «در تلاشیم حجم قابل‌توجهی بودجه را برای این حوزه در قالب سازمان‌ها و ساختارهای مختلف در شهرداری تهران درنظر داشته باشیم. درصورتی‌که یک بحران در پایتخت رخ دهد تمام اولویت‌های ما تغییر کرده و ظرفیت‌ها کاملا به سمت مدیریت بحران تغییر پیدا می‌کند، اما تمام تلاش ما در مواقع پیش از وقوع بحران بر اقدامات پیشگیرانه است». رئیس شورای شهر تهران یادآور شد: «تامین برق اضطراری برای مترو و شهر تهران، قطع خودکار گاز هنگام زلزله، مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، نظارت دقیق بر استحکام و مقاومت ساختمان‌های در حال ساخت، تلاش برای تکمیل سامانه هشدار سریع زلزله در پایتخت و مواردی از این قبیل ازجمله اقدامات پیشگیرانه‌ای است که در ستاد مدیریت بحران پایتخت همواره در حال پیگیری هستیم.» 

به دنبال سامانه‌های هشدار سریع
3هزار و 500 مکان برای اسکان موقت در تهران ایجاد شده است. رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در این رابطه گفت: «در شهر تهران 9بوستان بزرگ آمادگی نسبی برای اسکان موقت دارند و بیش از 3هزار و 500جایگاه برای اسکان موقت مشخص شده است». کرمی‌محمدی عنوان کرد: «ایجاد و توسعه سامانه هشدار سریع زلزله و سیل ازجمله اقداماتی است که در شهرداری انجام می‌شود. در مورد آمادگی و مقابله با بحران، نحوه مقابله ما در کاهش یا افزایش خسارات ناشی از بحران بسیار مؤثر است و اسکان اینجاست که مطرح می‌شود. کشورهایی داشتیم که بعد از زلزله نتوانستند سر بلند کنند، مثل «هایتی» که پس از یک‌زلزله مخرب، تا سال‌هاهمانطور باقی مانده بود. این بحث تاب‌آوری است و در دنیا در مدیریت بحران، هدف، افزایش تاب‌آوری است؛ در توسعه پایدار، توسعه‌ای موفق است که تاب‌آوری را افزایش دهد. تاب‌آوری یعنی به وضع قبل برگردیم».‌ کرمی‌محمدی گفت:‌ «موضوع اسکان اضطراری و موقت که دو مقوله نزدیک به هم هستند می‌توانند به افزایش تاب‌آوری بعد از بحران کمک کنند. دلیل آن‌هم این است که مردم بعد از اینکه ضربه سختی خوردند باید نیازهایشان مثل اسکان برطرف شود». 


نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور: تأمین چادر برای تهرانی‌ها در زمان وقوع زلزله غیرممکن است


گلپایگانی، معاونت معماری و شهرسازی شهرداری تهران: باید نیروهایی با تخصص بسیار بالا در حوزه مدیریت بحران تربیت شوند


کرمی محمدی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران: ۹ بوستان در تهران آمادگی اسکان موقت دارند