بیم‌ها و امید‌ها

بهنود امینی- روزنامه‌نگار

گزاره‌هایی با این مضمون که «در این سینمای آپارتمانی و تکراری، تلاش‌هایی -هرچند نافرجام- برای خلق فیلمی با مود هارور و فانتزی و فضایی متفاوت، مهم و قابل تمجید است و... !» به اندازه کافی در چند سال اخیر مورد استفاده قرار گرفته است و حالا دیگر صرف بی‌تجربگی سینمای ایران در این قلمروها نمی‌تواند بهانه خوبی برای ارزشگذاری بر فیلمی باشد؛ از آنجا که در دهه گذشته چندین فیلم به قصد تجربه‌آزمایی در این حوزه و بسط و گسترش مرزهای محدود سینمای ایران ساخته شده‌اند و اتفاقا فیلمی مانند «پوست» (ساخته برادران ارک) که در جشنواره‌ سال گذشته به نمایش درآمد و با استقبال خوبی روبه‌رو شد، نمونه‌ موفقی از این گروه فیلم‌هاست که توانست افق‌های امیدوارکننده‌ای را در این چشم‌انداز ملال‌آور آشکار کند.
با این مقدمه‌چینی اما «زالاوا» (ارسلان امیری) اثر قابل‌اعتنایی است؛ نسبت متن و اجرا به‌خوبی (و شاید ناخودآگاه!) رعایت شده؛ به این معنا که در مقابل پلات لاغر و کم‌حجم فیلم اجرایی متناسب -شاید تحت‌تأثیرشرایط ساخت و تولید!- و به‌اندازه قرار دارد.
زالاوا را در دو لایه می‌توان دنبال کرد؛ لایه‌‌ سطحی که به‌خصوص در شروع قصه و تا نیمه‌اول، غالب است و مولفه‌های آشنایی از ژانر وحشت را فرامی‌خواند تا براساس باور مردمان روستایی مبنی بر جن‌زدگی آن جغرافیا، پیش برود. اما در یک‌سوم انتهایی فیلم لایه‌ دیگر که تا پیش از این، حضور کمرنگ‌تری داشته هویدا می‌شود تا وجوه نقادانه‌ اثر (نسبت به تحجر و خرافه‌باوری) را بسازد. بنابراین در نیمه اول فیلم با اثری روبه‌رو هستیم که قصد دارد با فضاسازی رازآلود و وهم‌آور، تصویرِ چهره‌ی پریشان مردمان روستا و تک‌افتادگی قهرمان فیلم (نوید پورفرج در نقش ستوان) در مقابل آنها، یک تریلر ترسناک باشد، اما به‌واسطه‌ی کم‌رمقی مواد و موقعیت‌هایی که برای این منظور ترتیب داده، ناموفق است و با پدیدار‌شدن بخش دوم (مؤکدشدن موضع قهرمان و فیلمساز در مقابل خرافه) نیز این سویه‌ فیلم ناپدید می‌شود.
هر چند این دو پارگی و بقیه ضعف‌های فیلمنامه (که مهم‌ترینش همان ناتوانی در گردهمایی ترکیب مؤثری از موقعیت‌های هراس‌انگیز است)، به لطف بازی خوب مجموعه بازیگران (چه نام‌هایی مانند پورفرج، پوریا رحیمی سام و هدی زین‌العابدین و چه هنرپیشگان بومی) و کارگردانی‌ای که نه در سطحی ماورای این فیلمنامه (که باعث می‌شود ضعف‌های آن بیش از پیش به چشم بیاید) و نه در سطحی نازل‌تر از متن عمل می‌کند تا این یکدستی نهایی، امیدوارمان کند به آینده فیلمسازی کارگردان.