یادداشت
گامی به‌سوی بودجه‌ریزی نوین
امین جعفری- کارشناس برنامه‌ریزی شهر
تهران به‌عنوان پایتخت سیاسی و اقتصادی، متأثر از سیاست‌های کلان اقتصادی کل کشور است. رکود یا رونق اقتصادی، اقتصاد شهر و شهرداری را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. متأسفانه طی سال‌های اخیر رکود حاکم بر بخش مسکن و افزایش نرخ تورم و ارز و گسترش اپیدمی کرونا، سبب تأثیرپذیری منابع شهرداری از وضعیت اقتصاد ملی و کاهش منابع شهرداری شد؛ لذا با مدنظر قرار دادن الزامات و سیاست‌های تدوین بودجه، مصوب شورای اسلامی شهر تهران و بخشنامه تدوین بودجه سال1400وزارت کشور، رویکرد بودجه‌ریزی شهرداری تهران در سال آتی، با توجه به محدودیت‌های فوق و الزامات پیش‌رو، به‌صورت واقعی‌تر اتخاذ و تدوین شده است. از این سو لایحه بودجه سال آتی شهرداری تهران ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که به شرح ذیل است:
1-بر مبنای اصل جامعیت بودجه (بدین معنی که بودجه باید جامع و کامل باشد و تمام درآمدها و هزینه‌ها را به هر شکلی که هستند در برگیرد) بار مالی تبصره‌های بودجه سال1400 تعیین و به ردیف‌های بودجه اضافه شده است. متورم کردن منابع و مصارف بودجه با اضافه شدن بار مالی تبصره‌ها از یک سو و نگرانی بابت عدم‌تحقق منابع آن از سویی دیگر در سالیان گذشته مانع از انجام آن شده بود؛ لیکن مدیریت شهری فعلی در راستای انضباط مالی و شفافیت منابع و مصارف و به‌منظور واقعی نمودن مصارف و منابع تبصره‌های بودجه سال1400 این مهم را تحقق بخشیده است.
2-یکی از ابزارهای مهم برای ایجاد و توسعه زیرساخت‌های شهری، بودجه‌ریزی مشارکتی (سرمایه‌گذاری) است. از این‌رو بودجه مشارکتی با هدف استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در جهت تامین مالی پروژه‌های شهری با وجود هزینه‌های هنگفت پروژه‌ها و کسری منابع شهرداری در بودجه سال آتی شهرداری در اولویت قرار گرفته است. احصای پروژه‌های شهری با قابلیت مشارکت مدنی یا عمومی-خصوصی و برآورد منابع مورد نیاز برای سال آتی از طریق برگزاری نشست‌های تخصصی با صاحب‌نظران و کارشناسان امر و استفاده از تجارب بین‌المللی در این زمینه مورد تأکید مدیریت شهری قرار گرفته است.
3-بودجه تکمیلی(Budgetplus) سال1400 شهرداری نیز از دیگر وجوه پررنگ لایحه بودجه شهرداری است که نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری بودجه سال آینده خواهد بود. در واقع شهرداری تهران در راستای تامین مالی پروژه‌های با اهمیت شهری قصد دارد با ارائه سناریوهای مختلف و درصورت تحقق درآمدهای شهرسازی نسبت به اجرای آن پروژه‌ها اقدام کند. از این‌رو بودجه پیشنهادی سال1400 شهرداری تهران در دو سطح یا سناریو تدوین شده است. در سطح اول بودجه بالغ بر 47هزار و 687میلیارد تومان است که بودجه اصلی ردیف‌ها 36هزار و 333میلیارد تومان و بودجه انتقالی از تبصره‌ها 11هزار و 354میلیارد تومان است. در سطح دوم علاوه بر اعتبارات فوق، بودجه تکمیلی ویژه 32پروژه در راستای توسعه شهری به مبلغ 2هزار و 274میلیارد تومان تعریف شده که مجموع بودجه اصلی و تکمیلی بالغ بر 49هزار و 961میلیارد تومان است.
4-اصلاح ساختار بودجه سال1400 شهرداری تهران از طریق پیاده‌سازی دستورالعمل «طرز تهیه و تدوین، تفریغ و اجرای بودجه» وزارت کشور از نکات حائز اهمیت بودجه سال آتی شهرداری تهران است. از این‌رو طبقه‌بندی اقتصادی و عملیاتی بودجه سال آتی دستخوش تغییرات زیادی شده است، اما نکته قابل‌توجه بودجه سال1400 شهرداری تهران اصلاح کدینگ مصارف بودجه است. کدینگ بودجه که تبلور ویژگی‌های یک فعالیت یا پروژه است براساس دستورالعمل وزارت کشور با اضافه شدن ارقامی جهت نمایش نوع مصرف (اعتبارات هزینه‌ای، تملک دارایی سرمایه‌ای و مالی) و نوع منبع (عمومی، اختصاصی و مشارکتی) شکل کامل‌تر و جامع‌تری به‌خود گرفته است. از طرفی تعریف منابع اختصاصی در کدینگ بودجه فعالیت‌ها و پروژه‌های شهری و در واقع اتصال کد مصارف به منابع خاص و عدم‌اجازه هزینه کرد منابع خاص در سایر موارد در راستای شفافیت مالی و بودجه‌ای شهرداری است.
بدیهی است یکی از شاخص‌های بودجه‌ریزی نوین، تخصیص بهینه منابع به اهداف مرتبط با آن است. گامی که مدیریت شهری با اصلاح ساختار بودجه بر مبنای دستورالعمل‌ها و سیاست‌ها و الزامات تدوین بودجه سال1400 و با تأکید بر نظر خبرگان در حوزه‌های مختلف مدیریت شهری درخصوص پیوست‌های بودجه (بودجه تکمیلی و مشارکتی) و احصا و برآورد بار مالی تبصره‌های بودجه سال آتی و تبلور آن در بودجه سال آتی در تلاش جهت تحقق آن است.