فرصتی برای شادی

زهرا نژاد بهرام- عضو شورای شهر تهران

شادی، موتور حرکت جوامع است و جوامع شاد بیشترین امکان تاب‌آوری در برابر مشکلات را دارند. از این‌رو شادی فرصتی است برای بازسازی تمام سرمایه‌هایی که درون افراد، جامعه و شهر وجود دارد. شهر شاد، شهری است که از کالبد، روابط، مدیریت و زیرساخت‌ها، شادی پمپاژ شود و به‌طور کلی اگر بخواهیم شادی را در شهر تعریف کنیم می‌توانیم از دو بعد این کار را انجام دهیم؛ بعد کالبدی و بعد اقدامات. در حوزه کالبد می‌توان روی رنگ، نقاشی، امنیت و فرصت برابر استفاده از فضاهای شهری تأکید کرد و در حوزه اقدامات هم می‌توان روی سیاست‌ها و در واقع تعاملات تمرکز داشت. سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌ها مهم‌ترین کانونی است که می‌تواند شهری را به سمت شادی سوق دهد یا شهری را شاد کند. آن سیاست‌ها چگونه است؟ سیاست‌ها در دوگانه انسان‌محوری و خودرومحوری تعریف می‌شود. وقتی در این دوگانه قرار می‌گیریم، انتخاب کدامیک می‌تواند شهر ما را به‌عنوان شهر شاد یا کم‌شاد یا ناشاد تعریف کند؟ وقتی بحث شهر انسان‌محور مطرح می‌شود، تمام اقدامات را برای ایجاد ظرفیت لازم برای بهره‌برداری بیشتر انسان‌ها از شهر، متمرکز می‌کنید. اگر خیابان می‌سازید نیمی از آن را برای استفاده پیاده می‌سازید. اگر دنبال فضاهای شهری می‌گردید به‌جای ساخت پارکینگ، فضاهای عمومی شهر را زیاد می‌کنید. اگر به‌دنبال شهر شاد هستید بیشتر بوستان‌ها و باغ‌پارک‌ها را افزایش می‌دهید. اگر به‌دنبال شهر شاد هستید بیشتر از آنکه دغدغه پارک حاشیه کنار خیابان‌ها را داشته باشید، به این سمت حرکت می‌کنید که پیاده‌رو افزایش یابد و موانع برطرف و مناسب‌سازی‌ در سطح شهر انجام شود تا مردم حضور بیشتری در شهر داشته باشند، زیرا هرچقدر حضور مردم در شهر بیشتر شود، در سیاستگذاری به سمت شهر انسان‌محور گام‌های بلندی برداشته می‌شود و منجر می‌شود زیبایی‌های شهر و مناظر شهری بیشتری دیده شوند. این سیاستگذاری‌ها که شهر انسان‌محور را مورد توجه قرار می‌دهد نه‌تنها در حوزه ایجاد کالبد مناسب بلکه حتی می‌تواند ظرفیت امنیتی شهر را بالا ببرد. رفع فضاهای بی‌دفاع شهری و برقرارکردن نورپردازی‌های متناسب، فرصت کم‌نظیری است که می‌تواند شهر را شاد کند. هرچقدر انسان‌ها درون شهر احساس امنیت بیشتری کنند، سوق و میل به سمت اینکه بیشتر در شهر حضور پیدا کنند و تعاملات بیشتری داشته باشند قابل مشاهده‌تر می‌شود. این سیاستگذاری‌ها نه‌تنها به معنی کلان در انتخاب شهر انسان‌محور و خودرومحور، حتی می‌تواند در طرح‌های توسعه شهری هم مورد توجه قرار گیرد و حتی در بودجه‌ریزی هم می‌تواند اثر‌گذار باشد.
 در عین حال اقدامات جمعی یا اجتماعی مانند ایجاد کارناوال هم می‌تواند در شاد‌سازی‌ فضای شهر مؤثر باشد. سال2017 سنگاپور نخستین شهر شاد در آسیا معرفی شده است. مهم‌ترین عواملی که منجر به انتخاب آن به‌عنوان شهر شاد شده، عبارتند از؛ امید به زندگی، آزادی، امنیت اجتماعی، نبود فساد و برجسته‌ترین عوامل تأثیرگذار سخاوت است. در حقیقت ترکیبی از عوامل سیاستگذاری و اقدامی به همراه رویکرد کالبدی، منجر به انتخاب این شهر شده است. باور دارم کالبد نقش بسیار مؤثری در شادآوری و شادکردن شهر دارد. شهر سبز، شهر بدون آلودگی و شهری که فرصت دیدن بیشتر را برای انسان‌ها فراهم می‌کند، ظرفیت بسیار کم‌نظیری برای شادبودن ایجاد می‌کند. به همین دلیل وقتی با این رویکردها به موضوع شهر ورود می‌شود؛ شهری که دوچرخه‌سواری و پیاده‌مداری را در آن توسعه دهیم، در حقیقت شهر را به سمت شادبودن سوق داده‌ایم. شادی یک مفهوم مشخص و قابل لمس نیست اما می‌توان آن را حس کرد.
شاید بتوان گفت شادی 2بخش دارد؛ یک بخش حس شادی و دیگری خود شادی. آدم‌ها همین که حس شادی درون شهر دارند به بخشی از نیاز شادآوری در سطح شهر پاسخ داده می‌شود که شاید برجسته‌ترین جاهایی که می‌توان حس شادی را در افراد و درون شهرها بازتولید کرد، تجربه همگانی از شادی است. به‌طور مثال وقتی در مسابقات فوتبال، تیم ملی برنده می‌شود، شوق و ذوق درون شهر ایجاد می‌شود و عناصر شادی در تمام خیابان‌ها و معابر موج می‌زند و دیده می‌شود. در واقع اینها تجربیاتی هستند که درون شهرها قابلیت اجرا دارند. نکته‌ای که بسیار اهمیت دارد این است که براساس نظرسنجی که سال96 انجام شده به‌ترتیب 5 استان  زنجان، گلستان، هرمزگان، کردستان و کهگیلویه و بویراحمد شادترین استان‌های کشور بوده‌اند.
شاید از نظر اقتصادی مردم با مشکلاتی مواجه هستند اما به‌خاطر احساس امنیت و اعتماد به یکدیگر حس شادی داشته‌اند. به‌طور کلی زیرساخت شاد زندگی‌کردن، مشارکت‌کردن در تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی‌ و عینیت شادبودن در ارتقای کیفیت زندگی است که برگرفته از مشارکت است. پس مشارکت سنگ زیرینی است که برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و کیفیت زندگی روی آن بنا می‌شود. در واقع شادی‌های خُرد منجر به شادی‌های بزرگ می‌شود. نباید به‌دنبال شادی‌های بزرگ درون شهر باشیم. همین که به مردم احساس امید داده شود یا استفاده از رنگ در شهر فراموش نشود و تصاویر پویا و زندگی در شهر بازتولید شود و درنهایت به مردم توصیه شود بیشتر در شهر حضور داشته باشند، البته نه با خودرو، بلکه با دوچرخه یا پیاده؛ فرصت کنار هم شادبودن را فراهم کرده‌ایم. به‌عبارت دیگر 3عنصر اصلی سبب شادی شهر می‌شود که عبارتند از؛ افزایش امنیت اجتماعی، افزایش سلامت و مشارکت شهروندان. کالبد شهر بخشی از حس شادی را درون شهروندان ایجاد یا تقویت می‌کند و آنچه سبب بازتولید شادی می‌شود حضور شهروندان و سیاستگذاری‌هایی مبتنی بر پایه مشارکت است.
در راستای همین اقدامات، کمپین مجازی «آرزوهای تهران» توسط شهرداری تهران راه‌اندازی شده که هدفش جلب مشارکت مردم و افزایش اعتماد درون شهر است. این کمپین فرصتی است تا مردم آرزوهایشان را ثبت کنند و منتظر تحقق آنها باشند. باور دارم وقتی آرزوها بیشتر شود، شهر شادتر می‌شود و مدیریت شهری با راه‌اندازی این کمپین به‌دنبال شادکردن شهر و شهروندان است.