تئاتر منتظر می‌ماند

فهیمه پناه‌آذر- روزنامه نگار

تجربه بازگشایی دوباره سالن‌های نمایشی در این ماه‌های پرفراز و نشیب دیگر گروه‌های نمایشی و صاحبان تماشاخانه‌های خصوصی را خوشحال نمی‌کند؛ چراکه تجربه آغاز اجرای برخی از گروه‌ها و فعالیت‌ برخی تماشاخانه‌ها در تابستان رضایتی به‌دنبال نداشته و با بازگشایی مجدد کارگردانان تئاتر و صاحبان‌ سالن‌های نمایشی معتقدند که در این وضعیت تماشای نمایش اولویت تماشاگران نیست و گروه‌های نمایشی نیز با توجه به عدم‌حمایت‌ها و وضعیت اقتصادی برای اجرا در سالن‌ها،  مخصوصا تماشاخانه‌های خصوصی ریسک نمی‌کنند.

تعاملی بین مرکز و ارشاد دیده نمی‌شود
شاهین چگینی، یکی از اعضای هیأت‌مدیره انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران درباره این بازگشایی مجدد به همشهری می‌گوید: «در میان این تعطیلی‌ها و بازگشایی‌ها مهم‌ترین اتفاقی که می‌افتد، نبود یک سیاست و برنامه‌ریزی منسجم است. ما هیچ برنامه‌ای برای اتفاق‌هایی چون بازگشایی سالن‌ها و تعطیلی یکباره آنها نداریم. به جای آنکه با مرکز هنرهای نمایشی تعامل داشته باشیم، اخبار بازگشایی را از جراید متوجه می‌شویم و این وضعیت باعث می‌شود هیچ آمادگی قبلی نداشته باشیم.» چگینی در ادامه اضافه می‌کند: «هیچ ارتباطی از طریق وزارت ارشاد با فضاهای فرهنگی وجود ندارد؛ به‌طور حتم پیش‌بینی‌هایی در جلسات مطرح می‌شود که احتمال بازگشایی وجود دارد، اما به‌دلیل آنکه تعامل نیست ما در لحظه متوجه می‌شویم. همیشه منتظر صدور نامه یا دستورالعمل هستیم، اما خبری نیست و به همین دلیل که بی‌خبریم برنامه‌ریزی اولیه هم نداریم. اگر سالن‌های تئاتر اجازه اجرا دارند، اول باید گروه‌ها راضی به اجرا باشند و دوم آنکه تماشاگران برای اجرای نمایش به سالن‌ها بیایند و همه اینها زمان‌بر خواهد بود. از پیشنهاد اجرا تا بازبینی و تمرین و آغاز اجرا 3هفته نیاز داریم و عملا کاری نمی‌توان انجام داد.»

گروه‌ها ترجیح می‌دهند صبر کنند
چگینی معتقد است، تا زمانی که شرایط به همین شکل، سبک و سیاق باشد، مشکلی برطرف نمی‌شود؛ چراکه مشکل اصلی برطرف نشده و کسی نمی‌تواند کاری انجام دهند. وی با اشاره به اینکه تماشاگران در این وضعیت مبهم ریسک نمی‌کنند تا برای تماشای نمایش به تماشاخانه‌ها بیایند، توضیح می‌دهد: «در این اوضاع نمی‌توان روی تماشاگران حساب باز کرد و گروه‌ها نیز با توجه به هزینه‌هایی که برای اجرا تحمیل می‌شود، ریسک اجرا در این شرایط را نمی‌پذیرند و ترجیح می‌دهند صبر ‌کنند تا وضعیت اجرا بهتر شود.»

وامی که شرایط سخت دارد
چگینی در ادامه به حمایت‌ها اشاره می‌کند و اینکه در طول این 10‌ماه هیچ اتفاقی نیفتاده و تنها کار مرکز ارائه وام بوده. وی ادامه می‌دهد: «برای ارائه وامی ناچیز آنقدر شرایط سختی گذاشته شده که کسی اقدامی نمی‌کند. در این مدت هیچ اتفاقی صورت نگرفته و در این شرایط نمی‌توان از گروه‌ها توقع اجرا داشت.» تقریبا وضعیت تماشاخانه‌های خصوصی یکسان است و در این مدت چند سالن نمایشی بسته شده و تماشاخانه‌هایی که فعالیت دارند با توجه به وضعیت موجود بلاتکلیف هستند. البته بخش دولتی هم از این امر مستثنا نیست؛ هر چند برخی از سالن‌های دولتی مانند تئاترشهر از چند سالنی که دارند میزبان یک نمایش می‌شوند، اما آماده‌سازی گروه‌ها و اعتمادسازی برای حضور تماشاگران برای آنها هم پروسه خود را دارد. تالار مولوی در اول تابستان و بعد از بازگشایی توانست چند نمایش موفق را روی صحنه داشته باشد؛ نمایش‌هایی که به نسبت آن زمان، تماشاگران قابل‌قبولی داشتند. اما امیرحسین حریری، مدیر مرکز تئاتر مولوی درباره بازگشایی مجدد به آیتم‌هایی اشاره می‌کند. وی به همشهری می‌گوید: «اول تیر ناگهان اجازه اجرا داده شد و بعد در مهر‌ماه توقف اجراها را داشتیم و امروز زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد. ما همچنان آمادگی میزبانی تا پایان سال را داریم. اما 4نکته وجود دارد؛ اول آنکه تا پایان سال به لحاظ بازه‌های زمانی، ترافیک جشنواره تئاتر فجر را داریم که با توجه به  نوع برگزاری فرصت درستی برای اجراهای عمومی نمی‌گذارد.»

قوانینی که با آغاز اجراها مغایرت دارد
حریری ادامه می‌دهد: «نکته دوم آمادگی گروه‌های نمایشی است. در این مدت، تمرینات متوقف بوده و نمایش‌ها برای اجرای مجدد نیازمند زمان هستند که این خود برای گروه‌ها و مدیران سالن، زمان از دست رفته‌ای است. نکته سوم هم این است که با توجه به اینکه تئاتر در دسته سوم مشاغل بوده و تا ساعت 18اجازه فعالیت دارد، نوع عرضه فعالیت‌های نمایشی و اجرای عمومی نمایش‌ها در عمل مختل می‌شود. نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که تماشاگران در یک ساعت‌های خاص به تماشای نمایش بیایند یا گروه‌ها قبل از
ساعت 18اجرا داشته باشند.» نکته آخری که حریری به آن اشاره می‌کند، جلب اعتماد تماشاگران برای حضور در سالن‌های نمایشی است. مدیر تالار مولوی در توضیح بیشتر می‌گوید: «استاندارد‌سازی‌ سالن‌ها‌ در اجرای پروتکل‌های بهداشتی و همچنین جلب اعتماد دوباره تماشاگران برای حضور در سالن‌های نمایشی بسیار مهم است که در تئاتر نیازمند هزینه و زمان است. اگر بخواهیم تئاتر موفقی داشته باشیم، نفع آن نیز باید دوسویه باشد؛ گروه‌های نمایشی اجرای خوب و پرتماشاگر داشته باشند و تماشاگران هم در یک امنیت بهداشتی اجرا را ببینند و همه اینها مستلزم این است که مرکز هنرهای نمایشی به‌عنوان متولی بتواند با ستاد مقابله با کرونا و وزارت بهداشت تعامل‌های نزدیک داشته باشد.» تقریبا 4روز از اجازه آغاز فعالیت‌های هنری ازجمله تئاتر می‌گذرد، اما عدم‌حمایت‌ها از یک‌سو و از سوی دیگر مغایرت داشتن فعالیت‌های نمایشی با مواردی چون منع فعالیت بعد از ساعت 18و همچنین تردد بعد از ساعت 21باعث شده تا گروه‌ها و مدیران سالن‌های نمایشی همچنان بلاتکلیف باشند و این بلاتکلیفی در 2ماه آینده تا پایان سال نیز ادامه خواهد داشت.

یک نشست بعد از تجمع اعتراضی
اهالی تئاتر به مطالبات خود می‌رسند؟

بعد از تجمع نمایندگان اصناف خانه تئاتر مقابل مجلس شورای اسلامی، در هفته چهارم دی‌ماه خانه تئاتر با برخی از نمایندگان کمیسیون فرهنگی و برخی از نمایندگان کمیسیون‌ها جلسه‌ای را در خانه جدید تئاتر برگزار کرد.
شهرام گیل‌آبادی، مدیر خانه تئاتر، دلیل حضور و تجمع اعتراضی جامعه تئاتر مقابل مجلس را، مکاتبات کم‌نتیجه و بی‌نتیجه با وزارت ارشاد، ریاست‌جمهوری و برخی وزرای ذیربط اعلام کرد و گفت: «بارها و بارها مکاتباتی با مسئولان، نهادها و سازمان‌های مرتبط انجام و معضلات بی‌شمار جامعه تئاتر مطرح شد. نخستین نامه درخواست در این خصوص هم به 24اسفند 98برمی‌گردد که برای وزیر ارشاد ارسال شد. گروه‌های تئاتری جزو نخستین مشاغلی بودند که به‌دلیل شیوع کرونا ناچار به تعطیلی اجباری شدند. پس از این، نامه بعدی مستقیم برای ریاست‌جمهوری ارسال شد و رونوشت آن برای آقای نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه و آقای صالحی، وزیر ارشاد بود. از آن زمان، به‌ترتیب در ماه‌های مختلف، درخواست‌های متعددی برای سایر نهادها و سازمان‌های دولتی ارسال شد؛ هرچند که بر تمامی این نامه‌ها دستور صادر شده و جلسات بسیاری درخصوص پیگیری آنها تشکیل شده، اما هیچ نتیجه قابل‌قبولی برای جامعه تئاتر نداشت؛ بنابراین، ناچار شدیم که مطالبات خود را به‌عنوان نماینده از جامعه تئاتری کشور، به مجلس  ارائه بدهیم.»
وی یادآور شد: «این شرایط سخت از ابتدا قابل پیش‌پینی بود و در مکتوبه‌های متفاوت شرایط و آینده محتمل را توضیح دادیم، اما کسی نشنید. این 6خواسته جامعه تئاتر، خواسته‌هایی معقول و منطقی است که هر کسی به‌طور طبیعی باید از برنامه‌ریزان یک کشور انتظار داشته باشد و مطالبات انباشته هنرمندان تئاتر باعث شده در این زمان کاملا به تنگ بیایند.» در ادامه ایرج راد هم به‌عنوان رئیس هیأت‌مدیره خانه تئاتر عنوان کرد: «متأسفانه علاوه بر تعداد بی‌شماری از هنرمندان تئاتر که در این ایام، شغل خود را از دست داده‌اند، برای اشتغال‌زایی هنرمندان جوان و فارغ‌التحصیلان این حوزه، تدبیری اندیشیده نشده. پیش از این در مرکز شورای ساخت و حمایت داشتیم که چند سال است این شوراها از بین رفته و 20درصد از فروش بلیت هم برای سالن برداشت می‌شود. علاوه بر این، 9درصد برای مالیات و 16.9درصد هم برای بیمه افراد کسر می‌شود. این مبالغ را به هزینه اجاره‌بهای سالن‌ها اضافه کنید. با این شرایط، وضعیتی ایجاد شده که ما برای قیمت‌گذاری بلیت، دچار مشکل می‌شویم. در این شرایط، تمام حمایت‌ها هم از جامعه تئاتر حذف شده است.» نکته دیگری که در این جلسه اشاره شد، بحث بیمه هنرمندان بود که از سوی بهزاد فراهانی مطرح شد. وی گفت: «هنرمندان این حرفه، هیچ پشتوانه‌ای برای ایام بیکاری خود ندارند و مطالبه اصلی آنها، تأمین حق و حقوق بیکاری و رفع مشکلات بیمه‌شان است.» در ادامه نیز نمایندگان مجلس مباحثی را مطرح کردند. قاضی‌زاده‌هاشمی، از نمایندگان کمیسیون فرهنگی و تلفیق مجلس عنوان کرد که تا‌کنون وزارت ارشاد اقدامی برای مطالبات هنرمندان نداشته. وی گفت: «تمام تلاش خود را برای افزایش بودجه هنرمندان در ردیف حمایت برای تأمین اجتماعی و تولید تئاتر انجام می‌دهیم؛ هرچند که تا‌کنون درخواست پیگیری از طرف وزارت ارشاد جهت مطالبات هنرمندان به مجلس ارائه نشده است. وزارت ارشاد برای احقاق حقوق هنرمندان باید مطالبه‌گر باشد، اما این مطالبه‌گری، اساسا انجام نمی‌شود.»