چهره اول
ترویج علوم انسانی اسلامی
سیدمنیرالدین هاشمی و مهندسی تکامل اجتماعی برای پرستش الهی
سید محمد حسین محمدی
پدرش آیتالله سیدنورالدین حسینی هاشمی مؤسس و رهبر حزب برادران بود؛ حزبی که در حوالی 1320در شیراز تأسیس شد و تنها یک شعار داشت: «استقلال ایران در ظل لوای مذهب جعفری». سیدنورالدین را باید از نخستین روحانیونی دانست که معتقد به فعالیت حزبی بودند و تلاش میکردند تا به شکل رسمی در امور سیاسی وارد شوند. شاید همین سلوک رفتاری بود که سبب شد فرزندش سیدمنیرالدین هاشمی نیز از همان اوایل طلبگی پا جای پای پدر بگذارد. سیدمنیرالدین در زمان وفات پدرش 12سال بیشتر نداشت. پس از وفات پدر نیز به‌دلیل اختلاف عقیده با برخی از مسئولین حزب، شیراز را به مقصد قم ترک کرد. با شروع فعالیتهای امام خمینی، منیرالدین نیز فعالیتهای سیاسی را به شکل جدیتری پی گرفت. همین مبارزات سبب شد تا حکومت وقت او را به گنبدکاووس تبعید کند. آنچه بیش از هر چیزی بر اهمیت و شهرت سیدمنیرالدین هاشمی افزود، ایدهها و نظریاتی است که او در سالهای پس از انقلاب مطرح کرد. او خود جرقههای اولیه نظریاتش را مربوط به سالهای حضورش در کلاس ولایتفقیه امام خمینی میداند. ایده اصلی منیرالدین حسینی هاشمی تولید علوم انسانی اسلامی بود؛ ایدهای که این روزها گاه و بیگاه از این سو و آن سو میشنویم. منیرالدین حسینی هاشمی به‌دنبال این بود تا براساس فلسفهای که خود مدعی تدوین آن بود و فلسفه نظام ولایت نام داشت، منظومه معرفت بشری را بهصورت روشمند، مستند به دین کرده و تکامل اجتماعی را در جهت قرب و پرستش الهی مهندسی کند. حسینی براساس همین ایده شروع به بازخوانی و بازطراحی علوم مختلف کرد. نخستین تلاشهای منیرالدین برای ارائه علوم انسانی اسلامی، در حوزه اقتصاد بود. ایدهپردازیهای او ولی محدود به اقتصاد نبود و نماند. حسینی هاشمی با تأسیس فرهنگستان علوم اسلامی سعی کرد تا ایدههایش را حتی در حوزههایی مانند ریاضی نیز بسط و گسترش دهد اما با وفاتش در سال 1379 درحالیکه 57سال بیشتر نداشت، پیشبرد دیدگاههای متفاوتش بر عهده شاگردانش افتاد. حجتالاسلام سیدمحمدمهدی میرباقری که پس از او ریاست فرهنگستان را به‌عهده گرفت، منیرالدین هاشمی را بهعنوان تنها فیلسوف جمهوری اسلامی معرفی میکند. میرباقری معتقد است که منیرالدین حسینی هاشمی تنها کسی است که حرکت انقلاب اسلامی را ترسیم کرده است. هرچند دیدگاهها و نظریات سیدمنیرالدین و شاگردانش همواره محل بحثهای بسیار زیادی بوده است، اما به‌نظر میرسد در سالهای پیش رو، نام و نظریات «فرهنگستانی»ها را بیشازپیش خواهیم شنید.
