تابستان خشم

علیرضا احمدی
 
از بهار1378می‎‌‎شد حدس زد که سال نکویی درپیش نیست؛ سالی که آغاز و پایانش با ترور همراه بود. زنگ خطر موج جدیدی از ترورهای منافقین از سال پیش به‌صدا درآمده بود و اسدالله لاجوردی، رئیس پیشین زندان اوین و دادستان انقلاب تهران در دهه60، یک شهریور1377درحالی‎‌‎که هیچ سِمت رسمی نداشت، در محل کار خود در یکی شلوغ‎‌‎ترین نقاط بازار تهران طی یک عملیات تروریستی به شهادت رسید؛ به‎‌‎نظر می‎‌‎رسید ماشین ترور منافقین پس از سال‎‌‎ها دوباره به‎‌‎راه افتاده‎‌‎است. انتشار خبر ترور سپهبد علی صیادشیرازی که در آن زمان جانشین رئیس ستادکل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بود، همه را شوکه کرد. منافقین که به‎‌‎دنبال تسویه‎‌‎حساب کینه‎‌‎های «مرصاد» آمده و در لباس رفتگر پنهان شده بودند، او را در صبح بیست‎‌‎ویکمین روز از فروردین1378در مقابل دیدگان فرزندش به‎‌‎شهادت رساندند. 2 روز بعد تهران شاهد برپایی مراسم باشکوهی با حضور رهبرانقلاب برای بدرقه پیکر این شهید بود که جلوه خاصی داشت و در یادها ماندگار شد. 2‎‌‎ماه پس از شهادت صیادشیرازی، در 20خرداد1378نیروی هوایی سپاه به‎‌‎فرماندهی سردار احمد کاظمی عملیات انتقام شهید صیاد را با نام «عملیات رضوان» تدارک دید. به روایت سردار حاجی‎‌‎زاده، فرمانده کنونی نیروی هوافضای سپاه و مدیر وقت موشکی عملیات نیروی هوایی سپاه، دراین عملیات که با همکاری وزارت اطلاعات اجرا شد، «چون سیستم هدایت و کنترل دقیقی نداشتیم، تعداد زیادی موشک را شلیک کردیم تا بتوانیم اهداف را بزنیم.» به فاصله چند‎‌‎ماه مرحله دوم عملیات انتقام خون شهید صیادشیرازی با تحمیل تلفات سنگین‎‌‎تر به اجرا درآمد که هدف آن فقط پادگان اشرف نبود و مواضع مختلف منافقین در نوار مرزی که در زمان صدام در اختیار آنها قرار گرفته بود، زیرضربات موشکی قرارگرفت؛ عملیاتی که گفته می‎‌‎شود طی آن منافقین متحمل تلفات و خسارات سنگینی شدند و بعد از آن دیگر هیچ‎‌‎ تصویری از مسعود رجوی در پادگان اشرف دیده نشد.
بهار1378درحالی به پایان رسید که فضای سیاسی کشور بعد از ترور شهید صیاد شیرازی، در تب‎‌‎وتاب وقایعی مانند استیضاح عطاءلله مهاجرانی (31نفر از نمایندگان مجلس در اردیبهشت‎‌‎ماه طرح استیضاح مهاجرانی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را با محورهایی ازجمله «رواج فساد و فحشا»، «توهین به مقدسات»، «تمجید از نظام طاغوت و طاغوتیان»، «انتشار کتاب‎‌‎هایی که تاریخ انقلاب را تحریف و بی‎‌‎بندو‎‌‎باری را رواج می‎‌‎دهند»، «احیای کانون نویسندگان و تقدیم جوایز به نویسندگانی که مورد تأیید نظام نیستند» و «رواج فیلم‎‌‎های مبتذل» به صحن علنی بردند که دفاعیات مهاجرانی سبب شد استیضاح رأی نیاورد)، آغاز به‎‌‎کار نخستین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا و انتشار خبر خودکشی سعید امامی، متهم اصلی قتل‎‌‎های زنجیره‎‌‎ای بود، اما تابستان داغی انتظار فضای سیاسی کشور را می‎‌‎کشید. کمیسیون فرهنگی مجلس پنجم در میانه‎‌‎های تیرماه طرح «اصلاحیه قانون مطبوعات» را به تصویب رساند که براساس آن اصلاحاتی در راستای کنترل بیشتر مطبوعات اعمال می‎‌‎شد. این طرح «ترکیب هیأت نظارت را گسترده‎‌‎تر می‎‌‎کرد تا نمایندگان نهادهای فرهنگی مانند سازمان تبلیغات اسلامی و... عضو آن باشند». همچنین رأی هیأت منصفه تا حدود زیادی حالت مشورتی یافت و قدرت قاضی در صدور حکم بیشتر شد. تصویب اصلاحیه قانون مطبوعات واکنش‎‌‎های فراوانی در مطبوعات به‎‌‎همراه داشت، اما روزنامه سلام به مدیرمسئولی موسوی‌خوئینی‎‌‎ها در15تیر با انتشار نامه‎‌‎ای منتسب به سعید امامی درباره طرح اصلاح قانون مطبوعات، موجی از تحولات سیاسی را در کشور کلید زد.
پس از انتشار نامه، روزنامه سلام با شکایت وزارت اطلاعات و به‎‌‎جرم «چاپ اسناد طبقه‎‌‎بندی شده» توقیف شد. این موضوع فضای سیاسی کشور را ملتهب‎‌‎تر کرد و شامگاه هفدهم تیرماه گروهی از دانشجویان معترض به توقیف روزنامه سلام در کوی دانشگاه تجمع کردند که درنهایت، کار به تشنج کشیده شد و حضور لباس‎‌‎شخصی‎‌‎ها در صحنه اوضاع را ناآرام‎‌‎تر و کنترل را از دست مسئولان میدانی خارج کرد.
ناآرامی‎‌‎ها در دانشگاه‎‌‎تهران و خیابان‎‌‎های اطراف کوی‎‌‎دانشگاه حدود5روز ادامه یافت که با استعفای نافرجام محمد معین، وزیر وقت علوم، نامه تاریخی فرماندهان سپاه به خاتمی و همچنین تشکیل کمیته‎‌‎ویژه‎‌‎ای ازسوی رئیس‎‌‎جمهور در شورای‎‌‎عالی امنیت‎‌‎ملی برای بررسی ابعاد مختلف موضوع همراه بود، اما راهپیمایی سراسری 23تیرماه نقطه پایانی‎‌‎ شد بر این حوادث که حسن روحانی، دبیر وقت شورای‎‌‎عالی امنیت ملی سخنران پایانی آن بود و «حمله به کوی دانشگاه تهران را غیرقانونی و خلاف اصول اخلاقی و دینی» دانست و با اشاره به مسئولیت شورای‎‌‎عالی امنیت ملی در ریشه‎‌‎یابی این حادثه، قول بررسی و شناسایی و سپردن عوامل آن به‎‌‎دست عدالت را داد که البته بعدها دادگاه‎‌‎هایی نیز برای بررسی نقش برخی عوامل انتظامی در این ماجرا تشکیل شد. با فروکش کردن التهابات وقایع تیرماه1378، فضای سیاسی کشور مهیای رقابت نفس‎‌‎گیر برای تصاحب کرسی‎‌‎های مجلس ششم می‎‌‎شد؛ نهاد دیگری که اصلاح‎‌‎طلبان پس از ریاست‎‌‎جمهوری و شوراها قصد فتح آن را داشتند. فرایند برگزاری انتخابات از آذرماه کلید خورد و ثبت‎‌‎نام هاشمی‎‌‎رفسنجانی که اعلام کرد «با توصیه شخصیت‎‌‎ها، احزاب، مقام‎‌‎معظم‎‌‎رهبری و رئیس‎‌‎جمهور» کاندیدای انتخابات مجلس شده است، از رقابت مهیجی خبر می‎‌‎داد. انتخابات ششمین دوره مجلس‎‌‎شورای‎‌‎اسلامی 29بهمن 1378برگزار و با پیروزی چشمگیر اصلاح‎‌‎طلبان همراه شد. حدود 26میلیون‎‌‎نفر، یعنی بیش‎‌‎از 67درصد از واجدان شرایط رأی دادن، دراین انتخابات شرکت کردند تا 290نماینده را از میان حدود 6هزار و 853کاندیدا، راهی مجلس‎‌‎ شورای ‎‌‎اسلامی کنند. اعلام نتایج انتخابات با جنجال‎‌‎های بسیاری همراه شد؛ اختلاف وزارت‎‌‎کشور و شورای نگهبان برسر صحت شمارش نتایج به‎‌‎ویژه در تهران، بالا گرفت و درحالی‎‌‎که وزارت کشور انتخابات مجلس ششم را «سالم ‎‌‎ترین انتخابات پس از انقلاب» می‎‌‎دانست، شورای‎‌‎نگهبان اعلام کرد به‎‌‎دلیل شکایت‎‌‎های رسیده، یک‎‌‎سوم آرای تهران باید بازشماری شود. شورای‎‌‎نگهبان اعتقاد داشت تخلفات متعددی از قبیل «دخالت غیرقانونی برخی مجریان در امر انتخابات»، «مخدوش بودن صندوق‎‌‎های رأی در برخی حوزه‎‌‎های انتخابیه»، «کم و زیاد کردن آرای داوطلبان»، «نبود مهر روی برخی تعرفه‎‌‎های انتخاباتی»، «تبلیغات گسترده علیه کاندیداها» و «‎‌‎تطابق نداشتن شمارش مجدد صندوق‎‌‎ها با صورتجلسه اولیه» سلامت انتخابات را مخدوش کرده‎‌‎است. با تردید طولانی شورای نگهبان برای اعلام نتایج انتخابات، آیت‎‌‎الله جنتی در نامه‎‌‎ای به رهبر‎‌‎انقلاب در این زمینه چاره‎‌‎جویی کرد و قرار شد شورای نگهبان در تهران صندوق‎‌‎هایی را که مخدوش‌بودن آنها اثبات شده، باطل و نتیجه قطعی انتخابات‎‌‎ را اعلام کند. در نهایت این شورا آرای 534صندوق را باطل و پذیرش 28نفر از 30منتخب را اعلام کرد. در فهرست شورای نگهبان نام علیرضا رجایی به‎‌‎عنوان تنها کاندیدای پیروز ملی‎‌‎مذهبی‎‌‎ها، حذف و آرای غلامعلی حدادعادل اصلاح شد و هاشمی‎‌‎رفسنجانی از نفر سی‎‌‎ام به ردیف بیستم صعود کرد که حتی این اصلاح‌آرا نیز از شگفتی شکست سنگین آیت‎‌‎الله کم نکرد؛ شکستی که برخی آن را نتیجه نقد وسیع دولت سازندگی در تبلیغات انتخاباتی جناح چپ ارزیابی می‎‌‎کردند که سرانجام سبب اعلام کناره‎‌‎گیری هاشمی‎‌‎رفسنجانی از حضور در مجلس ششم شد. دور دوم انتخابات تهران هم 10تیر1379برگزار شد و محتشمی‎‌‎پور و الیاس‎‌‎ حضرتی به مجلس راه یافتند. 
در این انتخابات جبهه مشارکت، سازمان مجاهدین انقلاب‎‌‎اسلامی و حزب کارگزاران اکثریت قاطع را به‎‌‎دست آوردند و توانستند فراکسیون اکثریت مجلس ششم را با نام «دوم خرداد» تشکیل دهند. تب‎‌‎وتاب اعلام نتایج انتخابات هنوز فروکش نکرده بود که خبر دیگری فضای سیاسی کشور را تحت‎‌‎الشعاع قرار داد؛ صبح 22اسفند سعید حجاریان، نایب‎‌‎رئیس شورای‎‌‎شهر تهران و مدیرمسئول روزنامه «صبح امروز» درمقابل ساختمان این شورا از ناحیه صورت و گردن مورد هدف گلوله 2موتورسوار قرار گرفت و راهی بیمارستان سینا شد. این ترور واکنش‎‌‎های بسیاری درپی داشت، تا جایی که رهبرانقلاب در نامه‎‌‎ای به رئیس‎‌‎جمهور خواستار پیگیری این حادثه از سوی وزارت اطلاعات، وزارت کشور و شورای‎‌‎ امنیت‎‌‎ کشور شد و در نهایت سعید عسگر به‎‌‎عنوان ضارب حجاریان و ابوالقاسم شفیعی (از اهالی بازار و مشاورعالی اسبق بخش معادن مجتمع اقتصاد کمیته‎‌‎ امداد امام‎‌‎خمینی(ره) که یک‎‌‎ماه قبل از حجاریان ترور شده بود) شناسایی و به 15سال حبس محکوم شد.