میراث فرهنگی
کارزار مردمی در ایران و عراق برای نجات طاق‌کسری
همزمان با فروریختن بخش‌هایی از سقف ایوان مدائن در بغداد، دوستداران میراث فرهنگی در عراق و ایران از دولت‌ها خواسته‌اند نجات طاق کسری را در اولویت قرار دهند
محمد باریکانی- خبر‌نگار
بخشی از سقف ایوان مدائن (طاق کسری) مهم‌ترین اثر معماری برجای مانده از دوره ساسانی در جهان که در جنوب بغداد قرار دارد، اواخر هفته گذشته به‌دلیل فرسایش فرو ریخت و حالا دوستداران میراث فرهنگی در ایران و عراق از دولت‌ها خواسته‌اند ایوان مدائن را از خطر ریزش نجات دهند.
ریزش سقف این بنای ساسانی اگرچه در ایران از حساسیت بالایی برخوردار بود، اما رسانه‌های عراقی نیز دولت و وزارت فرهنگ آن کشور را به باد انتقاد گرفتند که چرا طاق کسری را مرمت و حفاظت نکرده است تا شاهد فروریختن تدریجی این اثر معماری مهم در عراق نباشند.
در ایران نیز به موازات فعالیت دوستداران میراث فرهنگی و رسانه‌های عراقی، رسانه‌ها و دوستداران میراث فرهنگی ایران نیز واکنش‌هایی به موضوع فروریختن بخشی از سقف ایوان مدائن به‌عنوان یک شاهکار معماری ساسانی در عراق نشان دادند. در تازه‌ترین اتفاق در ایران، پویش مردمی درخواست از دولت ایران و عراق برای مرمت و حفاظت از طاق کسری که عنوان بزرگ‌ترین طاق خشتی جهان را به‌خود اختصاص داده است، به راه افتاد.
کارزار مردمی درخواست از مسئولان ایرانی و عراقی برای مرمت و حفاظت از ایوان مدائن از دولت عراق و ایران خواسته است که «ثبت منظر فرهنگی طاق کسری در فهرست میراث جهانی یونسکو» را در دستور کار قرار دهند و« اقدامات لازم برای احیا، حفاظت، مرمت و نگهداری دائمی از ایوان مدائن» را انجام و با «ایجاد پایگاه حفاظت و پژوهش طاق کسری برنامه‌ریزی و اقدامات اجرایی مناسب برای گسترش گردشگری پایدار با هدف معرفی این اثر ارزشمند به جهانیان» را در دستور کار قرار دهند.
طاق کسری در منطقه المدائن بغداد قرار دارد و حتی در زمان جنگ با داعش بر عراق، برخلاف بسیاری از آثار تاریخی این کشور که توسط این گروه تروریستی منهدم شدند، آسیب ندید. اکنون پویش مردمی نجات طاق کسری در نامه‌ای به مسئولان دولتی ایران و عراق اعلام کرد: بنای تاریخی ایوان طاق کسری نه‌تنها یک یادگار بسیار ارزشمند از تمدن بزرگ ساسانی-ایرانی است که برای نسلهای حال و آینده به جای مانده که حتی به‌عنوان تنها اثر باقیمانده از شهر باستانی تیسفون، بزرگ‌ترین شهر تمدن میانرودان، نماد پیوستگی میان فرهنگ و تمدن امروز 2ملت ایران و عراق است و یکی از مولفه‌های مهم تامین منافع فرهنگی و ملی 2کشور در جغرافیای سیاسی منطقه به شمار می‌رود. » کارزار مردمی نجات طاق کسری که دیروز تشکیل شد و در حال جمع‌آوری امضای مردمی است:« اثر تاریخی ایوان طاق کسری، میراث فرهنگی هر 2کشور ایران و عراق است و به‌دلیل ارزش‌های بی‌بدیل معماری، به‌عنوان بزرگ‌ترین طاق آجری جهان، فرهنگی، تاریخی، علمی، پژوهشی، باستان‌شناسی و جایگاه آن در توسعه پایدار، شایسته توجه و تلاش جدید مردم و دولت‌های این 2کشور برای صیانت و معرفی ارزش‌های آن به مردم منطقه و جهان است.»
این کارزار افزوده است: «با عنایت به اینکه اثر ارزشمند طاق کسری به‌دلیل عوامل مخرب طبیعی و فعالیت‌های زیانبار انسانی به‌ویژه مخاطرات و تهدیدهای گوناگون جنگ در معرض آسیب‌های جدی و خطر تخریب و نابودی قرار گرفته است، ما امضاکنندگان حاضر از 2دولت ایران و عراق درخواست می‌کنیم با بازاندیشی در مورد ارزش‌های این اثر، همه اقدامات لازم و فوری را برای ثبت منظر فرهنگی طاق کسری در فهرست میراث جهانی یونسکو؛ اتخاذ اقدامات لازم برای احیا، حفاظت، مرمت و نگهداری دائمی اثر؛ ایجاد پایگاه حفاظت و پژوهش طاق کسری برنامه‌ریزی و اقدامات اجرایی مناسب برای گسترش گردشگری پایدار با هدف معرفی این اثر ارزشمند به جهانیان به‌کار بندند.»
امضاکنندگان این پویش همچنین از سازمان‌های مردم‌نهاد 2کشور ایران و عراق، نهادهای بین‌المللی مرتبط به‌ویژه یونسکو، ایکروم (مرکز بین‌المللی مطالعه، حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی) و ایکوموس (شورای جهانی حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی) درخواست کرده‌اند در چارچوب ماموریت‌ها و اختیارات خود، اهتمام لازم را برای ترغیب و کمک به 2دولت عراق و ایران در نجات‌بخشی و حفاظت از بنای طاق کسری به نفع نسلهای حاضر و آینده بشریت به‌کار بندند.
کارزار مردمی نجات طاق کسری همچنین اعلام کرد که در راستای تحقق هدف مهم نجات‌بخشی و حفاظت از طاق کسری، آماده هرگونه مشارکت و همکاری و همچنین جلب حمایت و کمک‌های مالی و فنی دوستداران میراث‌فرهنگی ایران و عراق در سراسر نقاط جهان است.
داستان یک توافق برای مرمت مشترک آثار تاریخی عراق
31 تیرماه سال 1392 وزیر گردشگری و آثار باستانی عراق با سفر به تهران در اواخر دولت دهم از مرمتگران ایرانی خواست برای نجات آثار باستانی عراق از جمله طاق کسری به عراق کمک کنند. سال 1398 اما تفاهمنامه نجات‌بخشی آثار تاریخی مشترک ایران و عراق با سفر وزیر فرهنگ عراق به تهران منعقد شد و وزیر فرهنگ عراق در دیدار با علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی به تمایل ایران برای بازسازی آثار تاریخی عراق پاسخ مثبت داد. بدین ترتیب هیاتی متشکل از متخصصان میراث فرهنگی عراق به ایران سفر کردند و در نشست با معاون میراث فرهنگی کشورمان تفاهمنامه نجات بخشی آثار حاشیه فرات و مرمت مشترک آثار تاریخی را بررسی کردند. اما پس از آن بود که مسئولان وزارت میراث فرهنگی اعلام کردند طرف عراقی همکاری لازم برای مرمت آثار تاریخی را ندارد. بعدتر اعلام شد که به دلیل حضور داعش در عراق امکان سفر مرمتگران ایرانی به آن کشور وجود ندارد. بدین ترتیب توافقنامه همکاری مشترک گردشگری و میراث فرهنگی ایران و عراق در بخش میراث فرهنگی به فراموشی سپرده شد.
