فوبیای واکسن

مائده امینی_روزنامه نگار

تقریبا همه نگران‌اند. هیچ‌کس با اطمینان درباره واکسن حرف‌نمی‌زند. ارائه‌نکردن داده‌های شفاف درباره واکسن توسط مسئولان، موجب شکل‌گیری هزار‌و‌یک فرضیه در بین افراد جامعه شده‌ و به تردیدها دامن زده‌است. به‌خصوص که از گوش‌ و کنارها خبرهایی درباره ناتوانی ایران برای خرید واکسن به واسطه تحریم‌های آمریکا و نپیوستن ایران به FATF به گوش می‌رسد. علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران، در نشست خبری هفتگی خود به‌طور تلویحی تأیید‌کرد که نپیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی یا همان FATF، خرید واکسن خارجی کرونا را با مشکل مواجه کرده‌‌است. پیش از آن هم، علی مطهری، نماینده پیشین مجلس در توییتر خود نوشته بود به‌علت حضور ایران در فهرست سیاه، امکان واریز پول واکسن خارجی کرونا برای ما وجود ندارد. هشتگ «واکسن بخرید» یکی از مهم‌ترین نتایج این ابهام گسترده بود؛ هشتگی که رئیس‌جمهور را به واکنش واداشت. او در پاسخ به این مطالبه گفت هم واکسن می‌خریم و هم پروژه تولید واکسن داخلی را ادامه می‌دهیم. روحانی تأکید کرد که «از همان روزها و ماه‌های اولیه یکی از مسائل مورد‌نظر دولت تهیه واکسن بوده و تأکید کرد اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان از همان ابتدا کارشان را شروع کردند، به‌خاطر تأکید بر ساخت واکسن بود اما بنا بود که همزمان هم به‌دنبال خرید برویم و رفتیم. تمام تبلیغات نادرست و نارواست». این در حالی است که هنوز هیچ‌کدام از مسئولان درباره کشوری که قرار است ایران از آن واکسن بخرد توضیحی نداده و همین موضوع موجب شده که گمانه‌زنی‌ها چین یا روسیه را مبدا احتمالی بدانند. اما آیا مردم ایران برای تزریق واکسن چینی یا روسی اقدام می‌کنند؟ 
از سوی دیگر هنوز مشخص نیست که پرداخت هزینه واکسن با دولت است یا مردم. البته این احتمال هم وجود دارد که واکسن هم به کالاهای یارانه‌ای بپیوندد که بخشی از هزینه آن را دولت و بخشی دیگر را مردم پرداخت کنند. تنها چیزی که به‌نظر می‌رسد تا لحظه تنظیم این گزارش روشن شده است، اولویت‌بندی دریافت واکسن است. به گفته رئیس‌جمهور، سالخوردگان، کادر درمان و گروه‌های پرخطر، نخستین گروه‌هایی هستند که آنتی‌کرونا را دریافت خواهند‌کرد. در مقابل اما یک مقام آگاه در وزارت بهداشت به همشهری می‌گوید بیش از 10هزار‌نفر برای دریافت واکسن کرونای ایرانی ثبت‌نام کرده‌اند و این عدد را مصداق اعتماد مردم به دولت و وزارت بهداشت قلمداد می‌کند. اما نتایج نظرسنجی‌های همشهری روایت دیگری دارد... .

ترجیح 76درصدی واکسن وارداتی 
71درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی روزنامه همشهری گفته‌اند که تمایل ندارند در گروه اول واکسن بزنند. همچنین 76درصد شرکت‌کنندگان اعلام داشته‌اند که حاضر نیستند واکسن ایرانی بزنند مگر اینکه این واکسن آزمایش‌های بالینی را پشت سر بگذارد و مورد‌تأیید سازمانی مثل سازمان بهداشت جهانی قرار‌بگیرد. 24درصد باقی‌مانده اما بر این باورند که چندان تفاوتی نمی‌کند که کدام واکسن، ترجیح می‌دهند هرچه سریع‌تر شانس خود را برای ایمن‌شدن در برابر این ویروس امتحان کنند. این در حالی است که کارشناسان و پزشکان در سراسر دنیا تأکید دارند که نباید برای توزیع و تزریق واکسن عجله کرد؛ چرا که این تعجیل ممکن است راستی‌آزمایی مراحل مختلف تولید را دچار مشکل کند. شرکت‌کنندگان در نظرسنجی همشهری اما چقدر به پایان این پاندمی امید داشتند؟ 56درصد شرکت‌کنندگان بر این باور بودند که تا یک سال دیگر پاندمی کرونا در سراسر جهان پایان پیدا‌می‌کند. بیشتر این افراد معتقد بودند که آغاز فرایند واکسیناسیون می‌تواند زنجیره انتقال کرونا در کشورهای مختلف را قطع کند و همین کاهش سرعت شیوع به ریشه‌کن کردن این ویروس کمک می‌کند. گفتنی است نظرسنجی روزنامه همشهری بین 216نفر انجام شده و آمارهای داده شده بر اساس پاسخ این جامعه هدف به پرسش‌های مطرح شده ارائه شده است.

از زیر سنگ....
یکی از مهم‌ترین ابعاد ماجرای واکسن، هزینه تهیه آن است. تقریبا هیچ مقام مسئولی به درستی در این‌باره توضیحی ارائه نکرده‌است. آیا قرار است واکسن  2دلاری بعد از رسیدن به ایران قیمت‌های نجومی پیدا کند؟ یا زیر پوشش بیمه قرار‌می‌گیرد؟ آیا یارانه به آن تعلق می‌گیرد؟ آیا واکسن در ایران هم مانند بسیاری از کشورها رایگان توزیع می‌شود؟ 60شرکت‌کننده در نظرسنجی همشهری گفته‌اند حدس می‌زنند امکان پرداخت هزینه واکسن وارداتی کرونا را نداشته باشند اما عموما گفته‌اند که هر طور شده این مبلغ را آماده می‌کنند و بسیاری از آنها تأکید داشتند که حتی اگر شده از زیر سنگ این مبلغ را برای سلامتی خود و خانواده‌شان فراهم می‌کنند اما در عین حال بیش از 80درصد افراد حاضر در این نظرسنجی بر این باور بودند که واکسن باید رایگان در اختیار همه افراد جامعه قرار‌بگیرد. در نظرسنجی همشهری سؤال دیگری هم مطرح شده بود که برای پاسخ به آن 4گزینه در نظر گرفته‌شد. از شرکت‌کنندگان پرسیدیم که به‌نظر آنها چند درصد مردم توان پرداخت هزینه واکسن برای خود و خانواده خود را دارند. «کمتر از 30درصد» گزینه‌ای بود که 106نفر از شرکت‌کنندگان آن را انتخاب کردند و این یعنی 49درصد بر این باور بودند که 70درصد مردم قدرت خرید کافی برای تهیه واکسن را ندارند. 45نفر از اعضای حاضر در نظرسنجی گزینه « بین 30تا 50درصد» را انتخاب کردند و 38نفر با گزینه «بین 50تا 70درصد» موافق بودند. تنها 27نفر گفتند که فکر می‌کنند بیش از 70درصد مردم ایران توان خرید واکسن را خواهند داشت.

درباره هزار‌و‌یک فوبیا 
واکسیناسیون که در کشورهای توسعه‌یافته شروع شد، سیل هجوم خبرهای منفی به راه افتاد. از فلج‌شدن گرفته تا مرگ... از واکنش آلرژیک داوطلبان گرفته تا ابتلا به کرونا بعد از تزریق. تقریبا همه این خبرها به سرعت تکذیب شدند به جز واکنش آلرژیک تعداد محدودی از داوطلبان واکسن؛ خبرهایی که به‌نظر می‌رسد تأثیر خود را بر همه گذاشته و دلهره و ترس را عمیق‌تر کرده. آرش می‌گوید: به‌نظرم واکسن‌های ایرانی هم قابل‌اعتماد هستند به شرط آنکه ناظرین بین‌المللی آن را راستی‌آزمایی کند. علی معمار جوانی است که مانند آرش فکر می‌کند و تأکید دارد اگر واکسنی مورد تأیید FDA‌ باشد برای تزریق آن مشکلی ندارد. این در حالی است که زهره، کارشناس امور مالی یکی از بانک‌های خصوصی تأکید‌دارد که فقط حاضر است از واکسن فایزر یا مدرنا استفاده کند. عوارض جانبی احتمالی، آسیب‌هایی که ممکن است واکسن‌های مختلف به سیستم ایمنی بدن بزند و مرگ یا فلج شدن به واسطه واکسن در صدر ترس‌ها و فوبیاهای شرکت‌کنندگان در نظرسنجی همشهری قرار‌داشت. آیا وقت آن نرسیده که مقام‌های مسئول با استفاده از رسانه‌ها و تریبون‌هایی که در اختیار دارند نسبت به همه این ترس‌ها و ابهامات توضیح بدهند؟