شاگرد علامه امینی و آقابزرگ تهرانی

  سید محمد حسین محمدی     

نسب پدری‌اش به سیدمحمدکاظم طباطبایی‌یزدی (صاحب عروه‌الوثقی) می‌رسید و نسب مادری‌اش به شیخ اعظم انصاری. خودش نیز در نجف به دنیا آمده بود و از همان نوجوانی صبح و شبش را در کتابخانه‌های عراق و ایران سپری می‌کرد. آقا عزیزالدین طباطبایی را باید ادامه‌دهنده مسیری دانست که با علامه امینی و آقابزرگ تهرانی آغاز شده بود؛ نسلی از طلاب فاضلی که یک ویژگی مشترک داشتند؛ همگی «نسخه‌باز» بودند. این نسخه‌بازی‌ها البته نه از جنس تفنن بلکه از جنس زندگی و تلاش برای حفظ میراث پیشینیان بود.
آقا عزیز قریب به 25سال از عمرش را در کنار این دو دانشمند سپری کرده بود. او در تألیف و انتشار کتاب الغدیر و الذریعه نقش قابل‌توجهی داشت. علامه امینی در وصیتنامه‌اش آقاعزیز را به‌عنوان کسی معرفی کرده بود که شایستگی نگارش مجلدات بعدی الغدیر را دارد. آقابزرگ تهرانی نیز به فرزندش علینقی منزوی گفته بود: «تو و احمد (منزوی) اجازه دارید هر یادداشتی را که جناب سیدعبدالعزیز طباطبایی راجع به کتب شیعه به شما تحویل می‌دهد و مورد یقین ایشان است وارد الذریعه کنید».
محقق طباطبایی بعد از سال‌ها شاگردی‌کردن نزد علامه امینی، آقابزرگ و آیت‌الله خویی، به ترکیه، سوریه و لبنان سفر کرد و به فهرست‌نویسی و یادداشت‌برداری از روی نسخه‌های خطی کتابخانه‌های این کشورها پرداخت. پس ‌از آن به ایران بازگشت و همین سلوک را در بسیاری از کتابخانه‌های ایران نیز ادامه داد. ایرج افشار در این‌باره گفته بود: «در طول سال‌هایی که با محمدتقی دانش‌پژوه به‌دنبال نسخه‌های خطی این‌سو و آن‌سو بودیم، غالب جاها یاد طباطبایی به میان می‌آمد و معلوم می‌شد عاشقانه به آن گوشه‌ها سرزده بوده است».
مرحوم محقق طباطبایی تا پیش از وفاتش در سال1374 انبوهی از فیش و یادداشت و کتاب منتشرنشده از خود به‌جا گذاشت؛ میراثی که هم‌اکنون در بنیاد محقق‌ طباطبایی گردآمده و منبع مهمی برای پژوهشگران حوزه‌های مختلف علوم اسلامی است.