سخنران پیش از خطبه‌ها
محمد مقدسی
از همان نخستین نمازجمعه آیتالله طالقانی، بسیاری از مردم ساعتها زودتر از زمان شروع خطبههای نمازجمعه به دانشگاه تهران آمده بودند. به‌مرور زمان، ستاد برگزاری نمازجمعه برای استفاده بیشتر نمازگزاران از زمان انتظار برای شروع خطبه‌ها، شروع به دعوت مهمان‌هایی بهعنوان سخنران پیش از خطبه‌ها کردند. پس از مدتی سخنرانی پیش از شروع نمازجمعه، تبدیل به تریبون مسئولان برای صحبت با مردم شد. در این سالها افرادی مانند مهدی بازرگان، محمد مجتهد شبستری، شهید دکتر بهشتی، شهید باهنر، شهید رجایی، حبیبالله عسکراولادی، جلالالدین فارسی، بنیصدر، علیاکبر معینفر، محمدعلی هادی، شهید محمد منتظری، علیاکبر ناطق نوری، آیتالله هاشمی رفسنجانی و موسوی خوئینیها بهعنوان سخنران پیش از خطبه‌ها در نمازجمعه صحبت کردند. در بعضی از نمازجمعهها که پس از پایان عملیات خاصی در جبهههای جنگ برگزار میشدند، فرماندهان نظامی جنگ مانند محسن رضایی و شهید علی صیاد شیرازی در مورد این عملیاتها به مردم گزارش میدادند. گاهی هم با توجه به مناسبتها، از مداحان و سخنرانهای مذهبی دعوت میشد. با این حال، از آنجا که در دهه1360امامان جمعه بیشتر یا از سران سه قوه بودند یا در رأس سازمانی ملی قرار داشتند و در خطبه‌ها از اقداماتشان به مردم گزارش میدادند، خطبههای امامان جمعه از هر رسانهای، قویتر عمل میکرد. مواجهه رودرروی مسئولین با مردم و ارتباط و اتفاقاتی هم در جریان سخنرانیها و قبل و بعد از خطبه‌ها رخ میداد، به نزدیکی مردم به مسئولین کمک میکرد.
با گذشتن از دهه1360، میزان اهمیت و جنجالی‌بودن سخنان پیش از خطبه سخنرانان کمتر شد. بیشتر سخنرانها، مدیران وزارتخانه یا ادارات و سازمانهای دولتیای بودند که میخواستند از یک تریبون رسمی با مردم صحبت کنند و سخنرانی‌های آنها بیشتر جنبه اطلاعرسانی و بیانیه اداری داشت. از نیمه‌دوم دهه1380برای افزایش جذابیت سخنرانی‌های پیش از خطبه‌ها و غنیترکردن محتوای آنها، علاوه بر مسئولین مدعو، از شاعران، مداحان و سخنرانان محبوبی مانند علی انسانی، رحیمپور ازغدی و حجتالاسلام پناهیان هم برای سخنرانی پیش از خطبه‌ها دعوت شد. سخنرانی‌های این افراد گاهی حواشیهایی هم ایجاد میکرد؛ مانند سخنرانی‌های انتقادی رحیمپور ازغدی که در سالهای اخیر به جای حرفهای کلی، با دلیل و برهان به عملکرد نهادها، وزارتخانهها و حتی حوزههای علمیه هم انتقاد کرده است.
