تشنگی در زمستان

محمد سرابی 

درست در سرمای زمستان و زمانی که جاده‎‌‎های اطراف را برف گرفته بود، پایتخت کمبود آب داشت. در نیمه دی‌‎1369 کمیته بحران آب تشکیل شد زیرا اگر مصرف تهرانی‎‌‌‎ها همینطور ادامه پیدا می‎‌‎کرد تا اول اسفند آب تهران قطع می‎‌‎شد. ذخیره آب سد‎‌‎های کرج و لتیان به نسبت زمستان قبل کمتر شده بود و سد کرج در بدترین شرایط خود بود. ارتفاع آب در این سد از سال قبل 10متر پایین‎‌‎تر آماده بود و پایین‎‌‎ترین ارتفاع به نسبت 25سال گذشته محسوب می‎‌‎شد. در این زمان مصرف آب در تهران 17مترمکعب در ثانیه بود که 13مترمکعب آن از سد‎‌‎های کرج و لتیان و بقیه از چاه تامین می‎‌‎شد (تابستان سال1399 مصرف آب تهران از 40مترمکعب بر ثانیه گذشت).
به‎‌‎دلیل افزایش جمعیت و افزایش انشعاب‎‌‎ها که تا 10میلیون نفر را زیر پوشش برده بود دیگر این دو سد توان تامین آب را نداشتند و هر نوسان حتی در فصل بارش برف در جاده چالوس و پیست دیزین هم ممکن بود باعث قطع آب شود. راه‎‌‎حل مسئولان، حفر چاه و انتقال آب از سد لار و تکمیل سد طالقان بود. در بقیه کشور هم طرح‎‌‎های بزرگ انتقال آب برای مصرف در شهر‎‌‎های پرجمعیت اجرا می‎‌‎شد. در سال69 طرح‎‌‎های آبرسانی اصفهان که جمعیت 4میلیون نفری منطقه بزرگی در اطراف مرکز استان را زیرپوشش قرار می‎‌‎داد پیشرفت کرده بود و گفته می‎‌‎شد برای 15سال آینده کافی است. حفر تونل کوهرنگ سوم که آب حوزه کارون به دره زاینده‌رود منتقل می‎‌‎کرد هم پیشنهاد شده بود. همینطور انتقال آب از رودخانه زاینده‌رود به شهر یزد برای تامین آب آشامیدنی شهر و و لوله‎‌‎کشی از سرشاخه دز به فریدونشهر و از کازرون به بوشهر. درحالی‎‌‎که دائما در سیستان سیل به راه می‎‌‎افتاد، اطراف شهر زاهدان لوله‎‌‎کشی آب نداشت. پایتخت یک مشکل دیگر هم داشت. این همه آب که از دو سد بزرگ به شهر سرازیر می‎‌‎شد در نهایت به چاه‎‌‎های خانگی می‎‌‎ریخت. در سال 69مشکل آلودگی آب‎‌‎های زیرزمینی تهران و احتمال بالا آمدن سطح آب زیرزمینی، باعث شد که ضرورت ساخت شبکه فاضلاب و تاسیس شرکت فاضلاب مطرح شود. پروژه‎‌‎های ملی انتقال آب آشامیدنی آنقدر بزرگ بودند که برای تامین لوله‎‌‎های آنها باید کارخانه‎‌‎های لوله‎‌‎سازی ساخته می‎‌‎شدند.
کارخانه‎‌‎های صنعتی هم در این زمان تحرکاتی از خود نشان دادند و ایران‌خودرو اعلام کرد پیکان و وانت متقاضیان 5سال قبل را بالاخره واگذار می‎‌‎کند. این کارخانه به‎‌‎دنبال امتیاز خودرو‎‌‎های اروپایی مانند فیات ایتالیا بود و با فرانسه مذاکراتی برای نصب قوای محرکه پژو 405روی بدنه پیکان کرد (بعد از حدود 10سال، این تلاش به نتیجه برعکس رسید و موتور پیکان درون بدنه پژو نصب شد). در سفر وزیر صنایع فرانسه به تهران هم درباره ساخت خودرو مذاکره شد. واردات محدود خودرو و بعضی قطعات یدکی آزاد شده بود و شهرداری تلاش می‎‌‎کرد با تاسیس بازار‎‌‎های همگانی خرید و فروش خودرو این کار را از انحصار بنگاه‎‌‎های خصوصی و بازار‎‌‎های محلی خارج کند. نخستین بازار از این دست در پارکینگ بیهقی میدان آرژانتین طراحی شد.
ساخت مسکن در اطراف شهر‎‌‎های بزرگ ادامه داشت. به گفته وزیر مسکن و شهرسازی در برنامه پنج‌ساله قرار بود هر سال 100هزار مسکن ساخته شود. محل ساخت این خانه‎‌‎ها واوان، اندیشه، هشتگرد، پرند، بومهن (تهران) سهند (تبریز) گل بهار (مشهد) بهارستان، مجلسی، فولاد‎‌‎شهر، شاهین‎‌‎شهر (اصفهان) مهاجران (اراک) علوی (بندرعباس) و عالی‌شهر (بوشهر) بود. قسط اول برای هر متقاضی یک میلیون ریال بود و باید در 3‎‌‎ماه زمین به متقاضیان شخصی و تعاونی‎‌‎ها واگذار می‎‌‎شد تا در آن خانه‎‌‎ای با زیر بنای میانگین 100مترمربع بسازند. این همه ساخت‎‌‎وساز کمبود مصالح ساختمانی به‎‌‎وجود آورد و در نتیجه براساس مصوبه شورای اقتصاد به همه دارندگان پروانه ساختمانی تا سقف 100مترمربع، سهمیه مصالح ساختمانی تعلق گرفت. برای هر مترمربع ساختمان اسکلت فلزی 42کیلوگرم آهن، 75کیلوگرم سیمان و هر متر ساختمان بتنی 30کیلوگرم آهن و 125کیلوگرم سیمان و برای هر متر از دو نوع ساختمان، یک کیلوگرم گچ داده می‎‌‎شد. تعداد زیادی استثنا و سهمیه اضافی هم وجود داشت ولی باز هم خوب بود که حداقل آجر کوپنی نشد.