تئاتر
عروسک‌های هند و شوروی در تهران
نخستین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی در تهران برگزار شد
مهرداد رهسپار
در سال1368 که رابطه تئاتر ایران با سایر ملل جهان گشوده نبود، مشاهده اخبارجشنوارهای که عنوان «بین‌المللی» داشت کمی عجیب بهنظر میرسید. واقعیت امر این بود که در نخستین فستیوال بین‌المللی نمایش عروسکی در تهران (1تا7مرداد) که فرصتی درخشان برای حضور مشهورترین چهرههای نمایش عروسکی ایران بود، بهدلیل محدودیت بودجه جشنواره، تنها 2گروه نمایش غیرایرانی به تهران آمدند. در عوض گروههای ایرانی در جشنواره بسیار خوش درخشیدند. شرکتکنندگان ایرانی جشنواره که کارگردانان و نویسندگان و عروسکسازان و عروسکگردانانی که در این جشنواره حضور داشتند، بعدها در سایر حوزههای هنر ایران نیز موفق بودند. بهروز غریبپور که ضمن کارگردانی نمایشهای عروسکی گوناگون، از مدیران نامآشنای فرهنگی شد و مدیریت ساخت فرهنگسرای بهمن و خانه هنرمندان ایران را برعهده گرفت و یا کارگردانی چون مرضیه برومند که در تلویزیون و سینما هم موفق بودند و سایر نامهای آشنای امروز که عبارتند از: فاطمه معتمدآریا، حمید جبلی، ایرج طهماسب، مرضیه محبوب، مریم سعادت و محقق و نویسنده و کارگردان نمایش عروسک جواد ذوالفقاری. اما کنار این گروههای ایرانی، نمایشهایی که عنوان «بین‌المللی» را به فستیوال دادند، «خُم طلا» و «مرد بسیار عاقل» از ارمنستان شوروی به کارگردانی آندرانیک گامجیان بود؛ نمایشی با تکنیک «عروسک میلهای». نمایش دیگر هم «رستم و سهراب» با تکنیک نمایش سایه از احمدآباد هند به کارگردانی مهردستوم کنتراتور بود. بدیهی است که اجرای یک نمایش سایه، براساس متنی آشنا و ایرانی، دستکم در ویترین جشنواره بیشتر از عروسک‌های خشک و میلهای شوروی به چشم میآید، هر چند با مطالعه نقدها و گزارشها درمییابیم که چندان هم مورد توجه منتقدان قرار نگرفته است. اما هر دو گروه از هند و شوروی سابقهای طولانی در اجرای نمایش عروسکی در کشور خود داشتند؛ سابقهای که در کشور ما نبود. پیشینه فعالیت گروه شوروی به 1935میرسید و گروه هند نیز که زیرمجموعه «سازمان بین‌المللی نمایش عروسکی هند» بود، سابقه کارش به سال1959بازمی‌گشت. گروههای مدرن ایران که پیش از این به نام آنها اشاره شد، فاقد این سابقه بودند و سابقه قدیمیترین آنها به فعالیتهای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دهه1350میرسید. بنابراین برگزارکنندگان جشنواره در مقابل این دو گروه غیرایرانی، بخشی را هم به خیمهشببازی سنتی توسط احمد خمسهای اختصاص دادند که همین نمایش و نمایشهای دیگر او بعدها نقش مهمی در جهانیشدن نمایش عروسکی ایران ایفا کرد.
در همینه زمینه :
