کلاس درس آقای‌مهرجویی
دانیال معمار_روزنامه نگار
مهرجویی دهه‌هشتم زندگی‌اش را سپری می‌کند، اما هنوز جوانی و سرخوشی در فیلم‌هایش به وضوح دیده‌می‌شود و این خودش یک اتفاق منحصر‌به‌فرد در سینمای ایران است. پس اینجا باید دربست در ستایش کارگردانی بنویسیم که شاید چند فیلم دوست‌نداشتنی در کارنامه‌‌‌اش داشته‌باشد، اما انگار این فیلمساز تمام‌شدنی نیست و هنوز هم خوب بلد است که با زبان سینما حرف‌هایش را بزند.
1 گاهی برخی فیلمسازان سینمای ایران ناگهان به دلایلی، مسیر کاری‌شان تغییر می‌کند و امروز در جایگاهی قرار‌می‌گیرند که نسبتی با دیروزشان ندارند. این اتفاق هم می‌تواند خوب باشد و هم بد! وقتی کارگردانی پیشکسوت که فیلم‌های درخشانی در کارنامه دارد ناگهان فیلمی می‌سازد که یک عقبگرد تمام‌عیار به‌حساب‌می‌آید، مسلما بد است و ناراحت‌کننده. در حقیقت این فیلمساز امروز هیچ نسبتی با آن فیلمسازی ندارد که ما در گذشته می‌شناختیم اما همیشه هم تغییر کردن و نسبتی با دیروز نداشتن بد نیست. اگر این تغییر برای تکرار نشدن و درجا نزدن باشد و نتیجه کار هم دیدنی از آب درآید، خب مسلما خیلی هم خوب است و نشانه پویایی و سرزندگی فیلمساز محسوب می‌شود. مهرجویی بی‌شک جزو کارگردان‌هایی است که در هر برهه از دوران فیلمسازی‌اش، دغدغه متفاوتی داشته و اتفاقا با بیان سینمایی خوب توانسته که این دغدغه‌ها را بیان‌کند. او هیچ‌وقت درجا‌نزده و به دام تکرار‌کردن سوژه‌های موفق نیفتاده است. سینمای داستان‌گوی دهه‌های 60 و 70مهرجویی حالا سراغ معضلات به ظاهر ساده اجتماعی رفته است و خب این هم نوعی نسبتی‌نداشتن با دیروز و نوعی تغییر به‌حساب می‌آید که خوب است و می‌توان آن را ستود.
2 اغلب فیلمسازان سینمای ایران یا کارمندصفت هستند یا بازاری اما مسلما مهرجویی را نمی‌توان جزو هیچ‌یک از این دو دسته قرار‌داد. مهم‌ترین ویژگی این فیلمساز که او را در میان چهره‌های بزرگ سینمای ایران در دهه‌های اخیر ممتاز کرده، تلاش بی‌وقفه او برای حفظ استقلال هنری خود بوده‌است. مهرجویی همیشه فیلم خودش را ساخته، حتی زمانی که هیچ نقشی در سرمایه‌گذاری برای فیلمش نداشته‌است. در ضمن او هیچگاه از گیشه هم غافل نبوده و سرو‌شکل فیلم‌هایش داد می‌زند که استاد، همیشه نیم‌نگاهی هم به وضعیت فروش داشته‌است. البته این توجه به گیشه هیچگاه باعث‌نشده مهرجویی مدیوم سینما را دست‌کم بگیرد و با فیلم‌هایش به شعور تماشاگر به‌عنوان یک مخاطب عام دهن‌کجی کند.
3 باید اعتراف کرد که انرژی مهرجویی در هشتاد‌و‌یک‌سالگی اعجاب‌آور است! مهم‌ترین حرفی که شاید درباره استاد می‌توان زد این است که او حدود 5دهه بی‌اعتنا به حواشی و هیاهوهای مزاحم سینمای ایران، فیلم ساخته و هیچگاه پا پس نکشیده‌است. هیچ‌یک از فیلم‌هایش را باری‌به‌هرجهت و برای خالی نبودن عریضه نساخته‌است. بدون تعارف فیلم‌ها، هر یک حرفی برای گفتن داشته‌اند و دغدغه‌ای را بیان کرده‌اند که اتفاقا تکراری نبوده‌است. اگر نام چند فیلم را فاکتور بگیریم، صد‌البته که بیشتر فیلم‌های این کارنامه هم به ارتقای استانداردهای سینمای ایران کمک‌کرده‌اند. خب، حالا واقعا به‌نظرتان این فیلمساز ستودنی نیست؟ باید دعا کنیم که سایه داریوش مهرجویی عزیز بر سینمای ایران کم نشود؛ چون نمونه او برای سینمای عامه‌پسند و روشنفکری و متفاوت کشور ما که معمولا در آن روش‌های تولید پرهزینه و حاصل کار، اغلب غیرقابل دفاع است، بسیار پرسود است. مهرجویی با کارنامه فیلمسازی‌اش نشان داده که سینما را در اندازه هدفی که برایش تصور می‌کند تعریف کرده و در چارچوب همین تعریف با اعتقاد راسخ و با پشتکار همیشه کار کرده‌است. مهرجویی پا‌به‌سن‌گذاشته، این روزها برای یاد گرفتن درس‌های فراوانی دارد. فیلمسازان دیگر باید مطمئن باشند که از کلاس مهرجویی بزرگ دست خالی برنخواهند گشت.
