«قاموس» متعهدها

محمدناصر احدی 

در سال‎های ابتدایی دهه60، 2روزنامه عصر «اطلاعات» و «کیهان» و 2روزنامه صبح «جمهوری اسلامی» و «صبح آزادگان» به همراه 8هفته‎‌‎نامه «سروش»، «جوانان امروز»، «اطلاعات هفتگی»، «راه زینب»، «زن روز»، «امت»، «اتحاد» و «اتحاد مردم» اصلی‎‌‎ترین نشریات دردسترس مردم بودند. اما روزنامه‎نگاران حرفه‎ای که تمایلی به همکاری با این نشریات نداشتند و تعدادی از نویسندگان و کارشناسان عرصه‎‌‎های سینما، ادبیات، طنز، اقتصاد و ورزش، از سال1362 تا پایان جنگ در سال1367، به انتشار نشریات تخصصی روی آوردند. در کنار اینها، انتشار گاهنامه که نیاز به اخذ مجوز نداشت، انتخاب نخست نویسندگان جوان و باانگیزه‎‌‎ای بود که می‎‌‎خواستند نشریه منتشر کنند. یکی از این گاهنامه‎‌‎ها که توسط گروهی از جوانان مؤمن و متعهد منتشر می‎‌‎شد، «قاموس؛ کتاب فصل» بود که دفتر اول آن در زمستان1361به چاپ رسید. قاموس زیرنظر شورای نویسندگان منتشر می‎‌‎شد و ناشر آن «مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی نور» بود و شماره اول آن 10هزار نسخه تیراژ داشت. بیش از 30نفر در تهیه مطالب شماره نخست این گاهنامه همکاری کرده بودند که از میانشان سیدمهدی شجاعی، سیدحسن حسینی، قیصر امین‎‌‎پور، یوسفعلی میرشکاک، مجید مجیدی و حسین خسروجردی بعدها به شهرت رسیدند و به سرآمدان ادب و هنر انقلاب بدل شدند. مطالب این دفتر در بخش‎‌‎های شعر، هنرهای تجسمی، تئاتر، سینما، قصه، موسیقی، تحلیل سیاسی، طنز، پراکنده از متون، یادداشت‎‌‎ها، خط، عکس و طرح در بیش از 200صفحه سامان یافته بود و می‎‌‎توان در آن نگاهی را سراغ کرد که به پدید آمدن نشریات ادبی و هنری در سال‎‌‎های آتی در نهادهای انقلابی منجر شد. شماره دوم قاموس در بهار1362در 400صفحه منتشر شد که نام‎های تازه و بخش جدید «مباحثی در هنر» در آن به چشم می‎‌‎خورد و نام اصغر موسوی به‎‌‎عنوان «مسئول امور اجرایی» در شناسنامه‎‌‎اش آمده که دفترهای بعدی «به سرپرستی» وی منتشر شد. نکته جالب درباره این شماره، انتشار داستان «باب تثنیه، سفر عروج» به قلم عباس معروفی است که همکاری او با این نشریه در شماره بعدی با انتشار داستان دیگری از او، با عنوان «سرباز بومی»، تداوم یافت. شماره‎‌‎های سوم و چهارم این گاهنامه در تابستان و پاییز1362 بیرون آمد و شماره‎‌‎های‌5و 6 در 2بهار بعدی عرضه شد. تیراژ دفتر ششم قاموس 4هزار نسخه، یعنی 6هزار نسخه کمتر از شروع کار بود.