جهان‌نما
رژیم تحریم، ابزار ناکارآمد سیاست خارجی ترامپ
وزارت دارایی آمریکا‌ماه گذشته، جبران باسیل، سیاستمدار سرشناس لبنانی و داماد میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان را تحریم کرد. باسیل، وزیر خارجه پیشین لبنان و رهبر حزب جنبش میهنی آزاد، از احزاب مسیحی متحد با حزب‌الله لبنان است. زمانی که آمریکا باسیل را به فهرست افراد تحریمی خود اضافه کرد، برای همه این سؤال مطرح بود که دلیل چنین اقدامی چه می‌تواند باشد؛ چرا که او در آستانه معرفی از سوی رئیس‌جمهور برای تشکیل دولت قرار داشت. این سؤال تنها یک پاسخ دارد؛ کارشکنی در مسیر تشکیل دولت لبنان و جلوگیری از قدرت‌گیری حزب‌الله.
تحریم جبران باسیل نشان می‌دهد که سیاست خارجی دولت دونالد ترامپ در قبال دیگر کشورها به‌خصوص کشورهای خاورمیانه، تا چه حد وابسته به ابزار تحریم است. وزارت خزانه‌داری آمریکا طی 3سال گذشته، سالانه به‌طور متوسط هزار و 70نفر را تحت تحریم قرار داده است. این تعداد در دوره جورج بوش 435فرد و در دوره باراک اوباما 533فرد بوده است. در این میان، بیشتر تحریم‌های آمریکا متوجه ایران بوده است. از حدود 8هزار و 600فرد و مؤسسه‌ای که در لیست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار دارند، 20درصد مربوط به ایران و 4کشوری هستند که ایران در آنها صاحب نفوذ است؛ عراق، لبنان، سوریه و یمن.
سیاست تحریمی دونالد ترامپ در قبال ایران، یا همان سیاست «فشار حداکثری» تنها در سطح تاکتیکی موفق عمل کرده است. آمارها نشان می‌دهد فروش نفت ایران از 2.5میلیون بشکه در روز در 2سال قبل، به 70هزار بشکه در روز طی تابستان امسال کاهش یافته است. هرچند، این آمار هم قابل استناد نیست. ریال هم حدود 85درصد از ارزش خود را از دست داده است. با این حال، شاهد آن هستیم که فشارهای اقتصادی تغییری در رفتار سیاسی ایران به‌دنبال نداشته است. تحریم برای دولت‌های آمریکا و روسای جمهور این کشور یک ابزار ارزشمند است؛ هزینه چندانی ندارد و تنها با یک دستور قابل اجراست. اما تجربه نشان داده که دیگر در سیاست خارجی آمریکا، نمی‌توان به تحریم به‌عنوان یک ابزار کارآمد متوسل شد.
ابزار تحریم تنها درصورتی می‌تواند مؤثر باشد که از یک حمایت وسیع بین‌المللی بهره ببرد و اهداف مشخصی را دنبال کند. سیاست فشار حداکثری ترامپ در قبال ایران، هیچ‌یک از این دو ویژگی را نداشته است. تحریم‌های دونالد ترامپ علیه ایران یکجانبه بوده و برخی از آنها اکنون دیگر فرسایشی و بی‌اثر شده است. میزان فروش نفت ایران از 70هزار بشکه در روز طی تابستان به چیزی در حدود 1میلیون بشکه در روز طی پاییز رسیده است. دولت ترامپ قصد دارد طی هفته‌های باقی مانده تا ورود جو بایدن به کاخ سفید، حوثی‌های یمن را هم به فهرست بلندبالای تحریم‌های خود اضافه کند. اما سؤال این است که آیا حوثی‌ها به کانال‌های معمول مالی دسترسی دارند که از تحریم آسیب ببینند؟ یا رهبران‌شان در شرکت‌های وال‌استریت سرمایه‌گذاری کرده‌اند که از این اقدام بترسند؟
رفتار دوگانه در کاربرد تحریم‌ها، از اعتبار آنها نیز می‌کاهد. اینکه دونالد ترامپ چشمش را بر اقدامات دولت‌های دوست به‌خصوص در زمینه حقوق بشر می‌بندد و برخلاف رویه معمول از تحریم افراد یا سازمان‌ها در این کشورها خودداری می‌کند، مصداق بی‌اعتبار کردن تحریم‌های آمریکاست. مصر و عربستان دو دولت دوست آمریکا هستند که از قاعده تحریم‌های حقوق بشری واشنگتن مستثنی بوده‌‌اند.
ترامپ در حالی کاخ سفید را ترک می‌کند که نه اقتصاد ایران را به زانو در آورده و نه برنامه هسته‌ای این کشور را مهار کرده است. باید پذیرفت که آمریکا دیگر نمی‌تواند روی تحریم، به‌عنوان ابزار مؤثر سیاست خارجی خود حساب کند.
منبع: مجله اکونومیست
