یادداشت/ اوراق اختیار فروش تبعی ابزاری برای بیمه سهام

سیامک ظاهری- حسابدار رسمی

باوجود رشد شاخص بورس در روزهای اخیر؛ قیمت سهام‌ عرضه شده در این بازار از اواخر مردادماه، نزول قیمت بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است؛ افت قیمتی که تفاوت معناداری با میزان ارزندگی واقعی سهام دارد، اما نمی‌توان منکر شد که سایر متغیرهای اقتصادی نظیر نوسانات نرخ ارز نیز بر این امر تأثیرگذار بوده‌اند. درنهایت با هدف جلوگیری از خروج نقدینگی و بازگرداندن تعادل به بازارسرمایه و همچنین براساس مصوبات آیین‌نامه حفظ ثبات بازار سرمایه و صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران و سهامداران، سهامداران بزرگ و حقوقی(سهامداران نهادی) و نهادهای مالی مکلف به حضور پویاتر و حمایت از سرمایه‌گذاران(سهامداران حقیقی) در بورس شدند؛ حمایتی که هم‌اکنون سناریوی آن بر ایفای نقش پررنگ‌تر استفاده از پتانسیل‌های ابزارهای نوین مالی همچون برخی از انواع اوراق مشتقه و سهام خزانه استوار است.
اوراق اختیار فروش تبعی از ابزارهای مشتقه‌ای هستند که برای مدیریت و پوشش ریسک مورد استفاده قرار می‌گیرند و ضمانتی برای دریافت حداقل نرخ بازدهی حاصل از سرمایه‌گذاری برای سهامداران هستند. همچنین باتوجه به اینکه بورس در ایران از بازارهای یکطرفه به‌حساب می‌آید، برای جمع‌آوری یا جلوگیری از صف‌های ناگهانی و افت قیمت هیجانی سهم، نقش آفرینی اوراق اختیار فروش تبعی به‌عنوان یک امتیاز ویژه برای دستیابی به یک بازده حداقلی مانند سایر ابزارهای درآمد ثابت تا زمان سررسید (زمان اعمال)، بسیار مؤثر و کارا خواهد بود. انتشار اوراق اختیار فروش تبعی از سوی سهامداران عمده، پیامی جز اعلام ارزندگی سهم به معامله گران و کنشگران بازار سهام ندارد.
ساز و کار انتشار و استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی به این صورت است که این اوراق توسط شرکت عرضه کننده(سهامدار عمده) به فروش می‌رسد و براساس آن شرکت متعهد می‌شود، تعداد معینی از سهام شرکت(کل حجم عرضه) را به قیمت مشخص(قیمت اعمال) در تاریخ مشخص(تاریخ اعمال) از سهامدارانی که این اوراق را در اختیار دارند، خریداری کند؛ اگر در تاریخ اعمال، قیمت سهام از قیمت اعمال کمتر باشد، سهامدار می‌تواند درخواست اعمال اوراق اختیار فروش تبعی را از طریق کارگزاری به بورس ارسال کند، اما اگر قیمت سهام از قیمت اعمال بیشتر یا برابر باشد، سهامدار می‌تواند از اوراق اختیار فروش تبعی استفاده نکند و به‌خودی خود اعتبار اوراق بعد از تاریخ اعمال از بین خواهد رفت و سهامدار صرفا هزینه ناچیز خرید اوراق را متحمل شده است که تقریبا رایگان(یک ریال در روز نخست) است. عمدتا قیمت اعمال به‌نحوی تعیین می‌شود که حداقل بازده سالانه معقول برای دارندگان اوراق محقق شود؛ همچنین شرایط تسویه تعهدات از سوی عرضه‌کننده در اطلاعیه عرضه اوراق درج خواهد شد و عرضه‌کننده می‌تواند به‌صورت نقدی، فیزیکی یا هر دو نسبت به پرداخت متعهد شود.
سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌منظور بررسی سود حاصل از خریداری اوراق اختیار فروش تبعی بازده سالانه شده حاصل از آن را محاسبه کنند. برای این کار، با توجه به قیمت یک ریالی اوراق اختیار فروش تبعی(در روز نخست انتشار) کافی است نرخ حاصل از تقسیم قیمت اِعمال بر قیمت پایانی سهام در روز پیش از انتشار اوراق محاسبه شود.
در واقع شرکت‌هایی که به ارزندگی و سودآوری سهام خود اطمینان دارند حاضر به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی و پشتیبانی از قیمت آن هستند و انتشار این اوراق به‌خصوص در شرایط فعلی بازار سرمایه موجب اطمینان خاطر سهامداران، جلوگیری از نوسانات قیمت ناشی از رفتارهای هیجانی، بازگشت نسبی تعادل به بازار سرمایه و درنهایت جلوگیری از خروج نقدینگی خواهد شد.