پایه‌گذار سازمان مجاهدین خلق

محمد حنیف‌نژاد در سال1318 در خانواده‌ای فقیر در تبریز به‌دنیا آمد. از دوران مدرسه به هیئت‌های سینه‌زنی و جلسات مذهبی، به‌خصوص جلسات حاج‌یوسف‌شعار، راه یافت و صبغه مذهبی شدید یافت. در سال1338 وارد دانشکده کشاورزی کرج شد و یک سال بعد، همزمان با اعلام تأسیس نهضت آزادی، هم به نهضت پیوست و هم انجمن اسلامی دانشجویان را اداره می‌کرد و به عضویت شورای مرکزی انجمن‌های اسلامی دانشگاه تهران درآمد. در تهران با آیت‌الله‌‌‌طالقانی و مهندس بازرگان مأنوس شد و در ترویج ارتباط حوزه و دانشگاه، روحانیونی چون شهید‌مطهری، شهید بهشتی، علامه‌جعفری، دکتر محمدابراهیم آیتی و دیگران را برای سخنرانی به دانشگاه دعوت می‌کرد.
در پی دستگیری سران نهضت آزادی، وی نیز به اتفاق سعید محسن در اول بهمن1340 به زندان افتاد و در شهریور1342 آزاد شد. وی در زندان با زندانیان هم‌پرونده خلیل ملکی (جامعه سوسیالیست‌های نهضت ملی) برخوردهای فکری داشت و نخستین خوش‌بینی‌هایش به مارکسیسم از آنجا آغاز شد.
در تابستان1344 به اتفاق عبدالرضا نیک‌بین (عبدی) و سعید محسن، گروهی را تأسیس کرد که بعدها سازمان مجاهدین‌خلق نامیده شد. پس از جدایی نیک‌بین در اسفند1347 و فروردین1348، گروه ایدئولوژی را ایجاد کرد ولی همچنان این اشکال در تفکر این جمع وجود داشت که مبانی مارکسیستی را با مفاهیم اسلامی تلفیق کرده بودند.
در ضربه اول شهریور1350 دستگیر نشد ولی سرانجام در نیمه‌آبان همان سال به دام ساواک افتاد و پس از طی دوران بازجویی و محاکمه در دادگاه نظامی، در چهارم خرداد 1351 همراه با سعید محسن و بدیع‌زادگان و عسکری‌زاده و مشکین‌فام اعدام شد.