«هِد» به جای «سوزن»

  حسین عصاران   

 سال1354 نقطه‌عطف مهمی برای چگونگی عرضه و انتشار موسیقی در گونه‌های مختلف آن بود. از اواخر سال1353 ، قالب انتشار موسیقی در ایران از جانب کمپانی‌های تولیدکننده از صفحه‌گرام به کاست تغییر کرد تا از پی آن مناسبات و معیارهای ساخت، تولید، انتشار و فروش موسیقی و ترانه نیز دستخوش دگردیسی بنیادین شود.
پیش از این و برمبنای ساختار صفحات گرام7 اینچ (مصطلح شده به نام 45دور) امکان انتشار مستقل ترانه‌ها یا قطعات کوتاه موسیقایی و در نتیجه هویت‌ یا بیان‌ها به شکل مجرد فراهم بود، اما از پی این تغییر قالب، ضروری می‌نمود که هر کار موسیقایی اجراشده، در انتظار قرارگیری در کنار قطعات دیگر (برای رسیدن به حد نصاب مورد نیاز برای تکمیل دو روی کاست) باقی بماند. نخستین راهکار کمپانی‌ها برای کاهش این دوره‌ انتظار، پشت هم چیدن قطعات مختلف-از گونه‌های متنوع و با کیفیت هنری متفاوت- بود که این خود باعث درهم‌شدگی و اختلاط آثار مختلف شد (هرچند که این نگرش از سوی کمپانی‌ها ذیل عنوان «برآورده‌ کردن سلیقه‌های متنوع» توجیه می‌شد).
در چنین فضایی مباحثی چون «شراکت کمپانی‌ها در تدوین یک کاست و تکثیر و انتشار آن»، «فروش لیبل»، «آلبوم‌های رنگارنگ»، «تدوین کاست از ترانه‌های یک خواننده بدون درنظر گرفتن سال ساخت آنها»، «لیبل‌های مجهول»، «تکثیر غیرمجاز» و... به تغییر بنیادین مناسبات بازار انتشار موسیقی انجامید که هرکدام از این موارد برحسب سلیقه و روش کاری کمپانی‌ها واجد سویه‌های مثبت و منفی می‌شد.
این رویکرد تازه برای کمپانی‌ها مصداق اتفاق دو سر بُرد بود؛ از یک‌سو کاهش هزینه‌های سرانه از راه افزایش میزان تولید و درنتیجه تولید و تکثیر آلبوم‌های بیشتر و متنوع‌تر و از سوی دیگر ریسک کمتر در زمینه سرمایه‌گذاری تولید و تکثیر؛ چراکه درصورت عدم‌استقبال احتمالی از آلبوم‌های تکثیرشده، امکان ضبط صدای تازه روی نوارهای فروش‌نرفته ممکن بود.
به بیان دیگر با این تغییر، از نقش پدیدآورندگان اثر به نفع خواننده‌ها و کمپانی‌ها کاسته شد که نخستین نتیجه آن سست‌شدن بیش از پیشِ معیارهای هنری و افزایش بی‌ضابطه تولید ترانه بود. اما سویه‌های مثبت این تغییر رویکرد هم خیلی زود و با شکل‌گیری چندمؤسسه تازه از راه رسید.