ایران؛ خریدار رآکتورهای اتمی

  علیرضا احمدی 

سرازیر شدن درآمدهای نفتی به کشور که از اواخر سال1352 افزایش قابل‌توجهی داشت و به قول علی‌نقی عالیخانی سرگیجه‌آور بود، ایران را از یکی از کشورهای دریافت‌کننده کمک از بانک جهانی، به وام‌دهنده به این نهاد بین‌المللی تبدیل کرد. در 4فروردین در واشنگتن اعلام شد دولت ایران با امضای قراردادی، 200میلیون دلار به بانک جهانی وام داده، این در شرایطی بود که بانک مرکزی در بیست‌وهفتمین روز همین ‌ماه اعلام کرد هزینه زندگی در سال1352، 2/11درصد افزایش داشته است.
از سوی دیگر با سیر صعودی قیمت نفت، تنش در روابط ایران و آمریکا بالا گرفت و وزیر خارجه ایران به نطق تهدیدآمیز کیسینجر همتای آمریکایی خود در واکنش به افزایش بهای نفت، پاسخ داد و اظهارات او را سفسطه دانست. افزایش این تنش‌ها به مجلس سنای ایالات متحده آمریکا هم کشید و روز اول تیرماه در این مجلس پیشنهاد شد به‌علت افزایش قیمت نفت که براثر تلاش ایران صورت گرفته است، کمک نظامی آمریکا به این کشور قطع شود.
چند روز بعد ایران بهای نفت خود را افزایش داد و اعلام شد قیمت نفت خام سبک ایران 7/10سنت و نفت سنگین 5/10سنت در هر بشکه افزایش یافته است. دولت آمریکا در واکنش به این موضوع 19تیر به کشورهای تولیدکننده نفت اخطار کرد اگر باز هم از تولیدات نفتی خود بکاهند، این عمل برای آنها مخاطرات سیاسی- امنیتی به همراه دارد. دولت ایران هم در پاسخ به تهدیدهای آمریکا، این عمل را استعمارگرانه دانست و اعلام کرد به هیچ کشور خارجی اجازه نمی‌دهد در تصمیمات داخلی ایران مداخله کند.
این تنش‌ها حتی با روی ‌کار آمدن جرالد فورد نیز ادامه داشت؛ او روز 2مهر اعلام کرد که افزایش قیمت نفت امنیت جهان را تهدید می‌کند. کیسینجر وزیر امورخارجه آمریکا هم 15بهمن به اوپک اخطار کرد: «یا نفت را ارزان کنید یا آماده درهم شکستن قیمت آن باشید». 2روز بعد شاه در مصاحبه با یک شبکه‌ تلویزیونی آمریکایی به‌صورت تلویحی به گفته‌های کیسینجر پاسخ داد؛ «چشم‌آبی‌ها باید از خواب خودپسندی بیدار شوند.»
تنش‌ها میان 2کشور با امضای یک قرارداد اقتصادی در اسفندماه تاحدودی فروکش کرد؛ کیسینجر و هوشنگ انصاری وزیر اموراقتصادی و دارایی ایران یک قرارداد 15میلیارد دلاری امضا کردند که براساس آن آمریکا باید 8رآکتور اتمی برای تولید برق به ایران بفروشد و 10هزار آپارتمان و 5بیمارستان در کشور بسازد. ایران پیش از این در 28آبان یک قرارداد اتمی هم با فرانسه امضا کرده بود. در سفر وزیرصنایع فرانسه به تهران و براساس موافقتنامه‌ای که در این سفر میان 2کشور به امضا رسید، قرار شد فرانسه 2رآکتور اتمی مولد برق به ایران بفروشد.
تاریخچه تلاش‌های ایران برای دستیابی به انرژی اتمی به 14اسفند1335بازمی‌گشت که موافقتنامه‌ای 11ماده‌ای میان ایالات متحده آمریکا و ایران در زمینه استفاده‌ غیرنظامی از انرژی هسته‌ای به امضا رسید و پس از عضویت ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در سال1337، آمریکا نخستین نیروگاه کوچک تحقیقاتی را برای ترویج شعار آیزنهاور «اتم برای صلح» به دولت ایران هدیه کرد. درنهایت سازمان انرژی اتمی ایران با تصویب قانون «سازمان انرژی اتمی»، به‌صورت رسمی در 16تیر1353 زیرنظر نخست‌وزیر و با ریاست اکبر اعتماد فعالیت خود را آغاز کرد.
آغاز به ‌کار واحد تازه پتروشیمی شیراز در 22اردیبهشت، توسعه روابط بازرگانی ایران و هند در شهریورماه، بهره‌برداری از کارخانه عظیم سیمان آبیک در 7آبان، امضای قرارداد ساخت 14اسکله در بندر شاپور در 7دی، کاهش نرخ بهره بانکی در 2بهمن و ارزان شدن شمش طلا از سوی بانک ملی ایران در هرکیلو 6321ریال در 29بهمن، از مهم‌ترین اخبار اقتصادی سال1353بود.