بازگشت تدریجی ایران به بازار نفت

جهان در انتظار اعلام خبر قطعی تأیید واکسن کروناست و جهان نفت هم به امید همین اتفاق رشد قیمت را تجربه می‌کند. برخی کشورها در موضع‌گیری زودهنگام معتقدند باید توافق اوپک پلاس برای کاهش سقف تولید تعدیل شود، برخی اما می‌گویند هنوز زود است. برای اقتصاد ایران که عملا از بازار جهانی نفت دور افتاده شرایط متفاوت است و نگاه‌ها به مستأجر جدید کاخ سفید دوخته شده که آیا تحریم‌ها را بر می‌دارد؟ 
حالا سؤال پیش روی تنظیم‌کنندگان بودجه سال1400 این است که آخرین بودجه دولت فعلی با نفت چند دلاری بسته خواهد شد، دولت باید روی چه میزان صادرات نفت خام، میعانات و فرآورده‌های نفتی حساب کند و آیا حساب و کتاب بودجه سال آینده را با تحریم‌های جدید ببندند یا لغو این تحریم‌ها.
هر بشکه نفت سبک آمریکا دیروز 42دلار و 63سنت و نفت برنت دریای شمال هم 44دلار و 85سنت قیمت خورد. آخرین گزارش دبیرخانه اوپک هم ارزش سبد نفتی این سازمان را 41دلار و 72سنت برآورد کرده است. ایران روی چه گزینه‌ای باید متمرکز شود، لغو فوری تحریم‌ها با جو بایدن یا انتظار برای سال آینده.

قیمت نفت در بیم و امید
دیروز به نقل از سیدحمید پورمحمدی، معاون سازمان برنامه و بودجه اعلام شد که در سال99 ایران به‌طور متوسط روزی 700هزار بشکه نفت فروخته است؛ موضوعی که هرچند بعدا تکذیب شد اما به‌نظر می‌رسد میزان فروش نفت خام ایران در ماه‌های اخیر اندکی رشد کرده و بخشی از آن در بازار خاکستری و به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت به‌صورت مویرگی صورت گرفته است.
بازگشت نفت ایران برای اوپک پلاسی‌ها خبر خوبی نخواهد بود. رویترز به نقل از 2منبع در اوپک‌پلاس گزارش داده آنها انتظار ندارند تحریم‌های نفتی ایران فوری برداشته شود. وزیر انرژی عربستان سعودی درباره احتمال بازگشت آمریکا به برجام و در نتیجه ازسرگیری صادرات نفت ایران گفت: اوپک به مدیریت هر وضعیتی که پیش بیاید، خواهد پرداخت و انعطاف‌پذیری اوپک پلاس یک موضوع تضمین‌شده است. در این شرایط چشم‌انداز قیمت نفت محل اختلاف جدی است. راسل هاردی، مدیرعامل شرکت ویتول از احتمال نفت 50دلاری خبر می‌دهد و می‌گوید میانگین ذخیره‌سازی نفت خام در زمستان کاهش می‌یابد. اما مدیرعامل مؤسسه نفتی کانور معتقد است تقاضای نفت یک سال دیگر هم به سطح ۲۰۱۹ نمی‌رسد و احتمال دارد اوپک و متحدانش کاهش تولید کنونی خود را تا 3‌ماه نخست سال ۲۰۲۱ تمدید کنند. در همین حال بانک آمریکایی سیتی چشم‌انداز قیمت نفت در سال۲۰۲۱ را به‌دلیل نگرانی‌های ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا کاهش داد و اعلام کرد عرضه محدودتر سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش (اوپک پلاس) همچنان سبب افزایش تدریجی قیمت‌ها در سال آینده می‌شود. این بانک می‌گوید: انتظار می‌رود ریاست‌جمهوری بایدن، روسیه و عربستان سعودی را به هم نزدیک کند و این نزدیکی آنها را در مدیریت بازارهای نفت تقویت کند. اما یک مقام آژانس بین‌المللی انرژی انتظار دارد که محدودیت‌های اعمال شده برای مهار کرونا در اروپا، چشم‌انداز تقاضای نفت را تضعیف ‎کند. 
به گزارش رویترز، کیسوک ساداموری، افزود: بخش‌های عمده‌ای از قاره اروپا قفل شده‌اند. این مسئله مطمئناً تقاضا را کاهش می‌دهد. بانک آمریکایی گلدمن ساکس هم برآورد قیمت نفت خام برنت برای سال۲۰۲۱ را کاهش داد و اعلام کرد: ویروس کرونا بازار نفت را متلاطم کرده است. این بانک می‌افزاید: افزایش موارد ابتلا به ویروس کرونا در اروپا، پیش از دستیابی به یک واکسن احتمالی کرونا مانند «سرعت‌گیر» عمل می‌کند و ادامه کاهش عرضه تولیدکنندگان عمده نفت بنیان‌های بازار را سخت‌تر می‌کند.

چشم‌انداز بازگشت ایران
نماینده اسبق ایران در اوپک درباره شرایط پیش روی ایران برای بازگشت به بازار جهانی نفت پس از اعلام پیروزی جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور منتخب آمریکا می‌گوید: مسئله اصلی چالش بر سر پذیرش یا نپذیرفتن نتیجه انتخابات در این کشور است و براساس خبرها هنوز دونالد ترامپ نتیجه پیروزی جو بایدن را قبول نکرده است. او می‌افزاید: اگر مبنای سیاست جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور آینده آمریکا را اظهارنظرهای او در کمپین‌های انتخاباتی درنظر بگیریم، به‌نظر می‌رسد به هنگام ورود او به کاخ سفید تحریم‌ها بلافاصله برداشته نخواهد شد و حتما گزینه نخست، مذاکرات جدید خواهد بود.
این کارشناس نفتی می‌افزاید: احتمالا در دوران بایدن مذاکراتی بین ایران و آمریکا بر سر برداشتن تحریم‌ها صورت خواهد گرفت و احساس می‌کنم مذاکرات جدیدی در پیش خواهیم داشت. خطیبی‌طباطبایی درباره احتمال کاهش فشار تحریم‌های نفتی قبل از مذاکرات احتمالی هم می‌گوید: یک گزینه این است که طرف مقابل بگوید برخی از تحریم‌ها را کاهش می‌دهد مشروط بر اینکه منابع ناشی از آن صرف خرید کالاهای مهم ازجمله کالاهای اساسی و دارو شود، اما یادمان باشد که این رفتار بیشتر یک ژست تبلیغاتی و سیاسی است زیرا همین الان هم آمریکایی‌ها چنین ادعایی دارند اما در عمل مانع‌تراشی می‌شود.
او درباره زمان بازگشت قطعی ایران به بازار جهانی نفت درصورت لغو تحریم‌ها هم تأکید می‌کند: اگر منظور این است که ایران بتواند روزانه بین 3 تا 3.5میلیون بشکه نفت، میعانات و فرآورده صادر کند، به‌نظر این یک فرایند تدریجی و زمان‌بر خواهد بود و به‌صورت ناگهانی و یکشبه چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. خطیبی‌طباطبایی تأکید کرد: ایران دارای 3شریک استراتژیک و تجاری نظیر چین، هند و اتحادیه اروپاست که آنها تمایل دارند از کشورمان نفت بخرند به شرط اینکه توازن تجاری حفظ شود و ما از آنها کالا بخریم، به همین دلیل است که بازگشت ایران به بازار جهانی نفت تا زمان مذاکرات بر سر تعادل در مراودات تجاری زمان‌بر خواهد بود.

نفت و واکسن کرونا


محمدعلی خطیبی‌طباطبایی، نماینده اسبق ایران در اوپک در گفت‌وگو با همشهری معتقد است به‌شرط برداشتن تحریم‌های نفتی ایران از سوی جو بایدن، رئیس‌جمهوری آینده آمریکا، بازگشت ایران به بازار جهانی نفت، تدریجی و مشروط خواهد بود. او تأکید می‌کند: تا زمانی که تقاضای پایدار در بازار جهانی نفت ایجاد نشود، تلاش کشورهای صادرکننده نفت ازجمله اوپک و اوپک‌پلاس اشتباه خواهد بود زیرا باعث فشار مازاد عرضه بر قیمت‌ها می‌شود. این کارشناس نفتی در واکنش به این سؤال که آیا رشد اخیر قیمت جهانی نفت پس از اعلام خبر کشف واکسن کرونا ادامه خواهد داشت، می‌گوید: در موج اول کرونا به‌دلیل کاهش سطح فعالیت‌های اقتصادی و محدودیت‌ها در کشورهای دنیا شاهد افت تقاضای 20میلیون بشکه نفت در روز بودیم و هنوز زود است درباره بازگشت نفت به دوران رشد تقاضا قضاوت کنیم. وی می‌افزاید: اگر رشد اقتصاد جهان ادامه پیدا کند، محدودیت‌ها برداشته شود و کسب‌وکارها دوباره رونق بگیرد، این انتظار وجود دارد که سطح تقاضا برای نفت هم بیشتر شود، اما صرف اعلام خبر کشف واکسن کرونا به تنهایی نمی‌تواند تضمین‌کننده تقاضای پایدار در بازار نفت باشد. خطیبی طباطبایی در عین حال معتقد است: هم‌اکنون در فصل پاییز هستیم و آمارها نشان از رشد تعداد مبتلایان به کرونا و همچنین افزایش مرگ‌ومیرها دارد و به همین دلیل برخی کشورهای دنیا دوباره در حال اعمال محدودیت و قرنطینه هستند که همین مسئله تقاضا برای نفت را کاهش می‌دهد و دست‌کم تا زمانی که شرایط عادی نشود، بازنگری در سقف تولید اوپک‌پلاس به‌معنای افزایش سطح تولید کشورهای عضو اشتباه خواهد بود.