بی‌توجهی به پروتکل‌ها در حمل‌ونقل حومه‌ای

حمیدرضا بوجاریان- خبر‌نگار

آمارها نشان می‌دهد نزدیک به 8میلیون مسافر روزانه در شهرهای اقماری و کلانشهرهای کشور با استفاده از قطارهای حومه‌ای جا‌به‌جا می‌شوند.
 با این حال، ازدحام جمعیت در قطارهای حومه‌ای به‌دلیل افزایش تعداد ساکنان در این شهرها روزبه‌روز در حال افزایش است. تنها در شهرهایی مانند رباط کریم، اسلامشهر، پرند، قزوین، کرج، پیشوا و چند شهر دیگر، روند جمعیت‌پذیری با آهنگ شتابانی در حال رشد است. این افزایش در حالی رخ می‌دهد که زیرساخت‌های ارتباطی برای جا‌به‌جایی مسافر بین شهرهای مادر با شهرهای اقماری رشد پایاپایی با نیازها نداشته و قطارهای مسافری بین این شهرها هر روز بیشتر از دیروز شاهد مسافرگیری هستند. با شیوع بیماری کرونا و ضرورت ایجاد فاصله‌گذاری اجتماعی، برخلاف انتظار نه‌تنها تعداد قطارهای حومه‌ای برای جلوگیری از ازدحام مسافران افزایش پیدا نکرده، بلکه ساعت کار قطارها مانند روال دوره پیش از کرونا بدون هرگونه تغییری در برنامه‌ریزی‌ها، در نیمه دوم سال یک ساعت کمتر شده است.

 کاهش ساعت حرکت و ازدحام مردم
کاهش یک‌ساعته حرکت قطارها و حذف یک رام قطار از ظرفیت حمل مسافر به شهرهای اقماری اطراف پایتخت موجب شده مسافران در واگن‌های شلوغ روزانه این قطارها، روزهای پر‌استرسی را تجربه کنند. بهرام نوکار، از مسافران روزانه قطار حومه‌ای تهران - پرند ازجمله کسانی است که نگران سلامتی خود در پی ازدحام روز‌افزون مسافران در خط تهران - پرند است و می‌گوید: «ساعت حرکت قطار از تهران به پرند کم شده است. آخرین قطار در بدترین ساعت ممکن حرکت می‌کند، چون بسیاری از کارمندان دولتی و خصوصی تا ساعت 17در محل کار خود هستند و فرصتی برای انجام امور دیگرشان در شهر ندارند. افراد مجبورند خود را به آخرین قطار برسانند که پر از مسافر است.»
 او به همشهری می‌گوید: کم‌کردن ساعت کار قطار حومه‌ای به پرند درست برعکس کاری است که باید برای جلوگیری از ازدحام مسافران در قطار انجام می‌شد: «انتظار این بود که در دوره کرونا، هم فاصله حرکت قطارها کمتر می‌شد و هم ساعت آخرین قطار برای حرکت به مقصد دست‌کم مانند گذشته می‌ماند و کم نمی‌شد تا هم مردم برای رسیدن به قطار ازدحام نکنند و هم خطری تهدیدشان‌نکند.»

کدام ممنوعیت؟
ماه‌هاست که براساس مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا ارائه خدمات به افرادی که پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کنند، ممنوع است؛ اما براساس مشاهدات میدانی خبرنگار همشهری، این پروتکل‌ها سهل‌گیرانه اجرا می‌شود. برخی مسافران از ماسک استفاده نمی‌کنند اما می‌توانند در ایستگاه مبدأ یا در ایستگاه‌های میانی بدون هیچ محدودیت و ممنوعیتی سوار قطار شوند؛ موضوعی که به گفته مدیرکل روابط عمومی شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، گریزی از آن نیست و راه‌آهن نمی‌تواند مانع سوارشدن این دسته از مسافران شود: «نمی‌توانیم در هر ایستگاه قطار حومه‌ای یک مأمور پلیس مستقر کنیم یا در قطار از قوه قهریه برای برخورد با مسافرانی که ماسک نمی‌زنند، استفاده کنیم. استفاده از ماسک بیشتر از اینکه نیاز به دخالت‌های انتظامی یا سلبی داشته باشد، نیازمند فرهنگسازی‌ است.» آنطور که صادق سکری به همشهری می‌گوید، در قطارهای بین‌شهری همه پروتکل‌های ابلاغی از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعمال می‌شود و اکنون ظرفیت پذیرش قطارهای بین‌شهری 50درصد کاهش یافته است، اما چگونگی و سازوکار اجرای پروتکل‌های بهداشتی در قطارهای حومه‌ای کاملا با قطارهای بین‌شهری متفاوت است: «مردم در ایستگاه‌های حومه‌ای سوار قطار می‌شوند. همکاران ما سازوکار اجرایی برای جلوگیری از ورود افرادی را که ماسک نمی‌زنند، ندارند. با این حال، تذکرات لازم به افراد داده می‌شود. این مردم هستند که باید قواعد بهداشتی را رعایت کنند.» او در پاسخ به این سؤال که دولت ارائه خدمات به افرادی که پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کنند ممنوع کرده و خدمات‌دهندگان را جریمه می‌کند، می‌گوید: «قرار است با چه روشی جلوی مسافر گرفته شود؟ با چه مکانیسمی می‌توان افراد را جریمه کرد؟ این موضوع از مواردی است که باید مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان دستورالعمل‌ها را اجرا کرد.»

شوخی اجرای پروتکل‌ها در تاکسی‌های حومه‌ای
در این حال، موج بی‌توجهی به پروتکل‌های بهداشتی دامن تاکسی‌های حومه‌ای را هم گرفته است. آنطور که پروتکل‌های بهداشتی تکلیف کرده است، تاکسی‌ها باید 30درصد کمتر از ظرفیت خود مسافر سوار کنند. این به آن معنی است که در تاکسی تنها 2سرنشین در قسمت عقب و یک سرنشین در قسمت جلوی خودرو و در ون‌تاکسی‌ها هم باید 7مسافر سوار شوند. مشاهدات عینی خبرنگار همشهری از پایانه‌های تاکسی‌های حومه‌ای در آریاشهر و میدان گمرک نشان می‌دهد که رانندگان تاکسی‌های حومه‌ای علاقه‌ای به اجرای پروتکل‌های تعیین‌شده ندارند. سعید احمدی‌زاده، مسافری است که به مقصد رباط کریم در میدان گمرک در انتظار مسافر دیگر برای پر‌شدن تاکسی است. او به همشهری می‌گوید: تاکسی‌ها معمولا همه ظرفیت خود را مسافرگیری می‌کنند و کسی هم جلوی کارشان را نمی‌گیرد: «کرایه میدان گمرک تا رباط کریم 9500تومان است. راننده‌ها 4مسافر سوار می‌کنند و کرایه‌شان را تمام و کمال می‌گیرند. می‌گویند چون کرایه بالا‌ست، مسافرها حاضر نیستند کرایه نفر چهارم را پرداخت کنند و برای همین مجبورند مسافر چهارم را سوار کنند تا ضرر ندهند.» او معتقد است هزینه اجرای پروتکل‌هایی که از سوی دولت ابلاغ شده‌، تمام و کمال به‌عهده مردم گذاشته شده و سوبسیدی به راننده‌ها برای اجرای دستورالعمل‌ها داده نشده است: «هزینه اجرای پروتکل‌های بهداشتی را باید از جیبمان بدهیم. این روش درست نیست. اگر دولت هم مانند ما سهم خودش را برای اجرای پروتکل‌ها پرداخت می‌کرد، آن موقع ما هم به اندازه خودمان حاضر بودیم بخشی از کرایه نفر چهارم را پرداخت کنیم.» در این میان رانندگان تاکسی‌های حومه‌ای هم حرف‌هایی برای گفتن دارند. یکی از آنها می‌گوید: «گفته‌اند اگر مسافر چهارم را سوار کنیم جریمه می‌شویم. کمتر مسافری حاضر است کرایه نفر چهارم را پرداخت کند تا با 3مسافر حرکت کنم. برای همین مسافر چهارم را سوار می‌کنم تا بحث و حدیث‌ها سر کرایه با مسافر تمام شود. نمی‌گویم مسافر حق ندارد، چرا اتفاقا حق دارد اما من راننده باید چه کار کنم؟ کرایه نزدیک 10هزار تومان است و اگر نفر چهارم سوار نشود، مسافران دیگر باید هر کدام 3500تومان کرایه بیشتر بدهند. مردم از کجا بیاورند کرایه اضافه را بدهند.» او که دوست ندارد اسمی از او در گزارش آورده شود، ادامه می‌دهد: «اگر هم نفر چهارم را سوار کنم، من باید جریمه‌اش را بدهم. این وسط گیر کرده‌ام بین مسافرها و ترس جریمه‌شدن از سوی ماموران. نمی‌دانم با این وضعیت باید چه کار کنم.»  با وجود تلاش برای گفت‌وگو با یکی از مسئولان اتحادیه تاکسیرانان کشور برای انعکاس دیدگاه‌های آنان و برنامه‌هایی که برای حمایت از رانندگان تاکسی دارند، موفق به گفت‌وگو با مسئولان این اتحادیه نشدیم.