درآمدهای نجومی از نفت

  علیرضا احمدی 

در نخستین روزهای سال1350، دولت مقررات صادرات و واردات را در سال‌جاری اعلام کرد و براساس آن، ورود یخچال، بخاری، تلویزیون، رادیو و پارچه‌های نخی مجاز شناخته شد. درحوزه عمرانی هم پالایشگاه 2میلیون تنی شیراز در مسیر ساخت قرار گرفت. اقتصاد کشور در فصل بهار شاهد تحولات مهم در حوزه مدیریتی بود. دکتر عبدالعلی جهانشاهی به ریاست بانک مرکزی تعیین شد، خداداد فرمانفرمائیان که رئیس قبلی بانک مرکزی بود، به مدیرعاملی سازمان برنامه رسید و مهدی سمیعی ردای سفیر سیار اقتصادی را به تن کرد. در تابستان، اقتصاد کشور شاهد اعلام  2خبر مهم در حوزه عمرانی بود؛ روز هفتم تیر سد ارس به بهره‌برداری رسید. این سد که ساخت آن از سال1342 و براساس پروتکلی میان ایران و شوروی آغاز شده بود، با حضور محمدعلی صفی‌اصفیا (معاون نخست‌وزیر ایران) و میخائیل (یفرموف نایب‌رئیس شورای وزیران شوروی)، به‌صورت رسمی به بهره‌برداری رسید. در سی‌و‌یکمین روز تیرماه هم نخستین قرارداد بندری ایران و شوروی امضا شد. همچنین در تابستان، خودروهای تولیدی ایران‌ناسیونال به مرحله صادرات رسید؛ براین اساس در 10مرداد 300دستگاه مینی‌بوس به رومانی فروخته و اول شهریور نیز 150دستگاه اتوبوس این شرکت به کویت صادر شد. این درحالی بود که اقتصاد کشور در انتظار سرازیرشدن درآمدهای چندبرابرشده ناشی از فروش نفت بود،‌ به‌طوری‌که در 31شهریور شاه اعلام کرد تا پایان سال درآمد کشور از نفت به ارقام نجومی می‌رسد. در ابتدای پاییز و درحالی‌که دولت خود را برای برپایی جشن‌های دوهزاروپانصدساله در تخت جمشید آماده می‌کرد، 5مهر راه‌آهن ایران به‌صورت رسمی به اروپا متصل و راه‌آهن شرفخانه - رازی (مرز ترکیه) افتتاح شد. این راه‌آهن از روی پل موسوم به «قطور» می‌گذشت و بزرگ‌ترین پل راه‌آهن در خاورمیانه محسوب می‌شد. چندروز پس از برگزاری جشن‌های دوهزاروپانصدساله در 24مهر (که وزیر دربار در 2آبان هزینه جشن‌ها را 16میلیون و800هزار دلار اعلام کرد) نیز یک قرارداد مهم در زمینه پتروشیمی میان ایران و ژاپن به امضا رسید. در زمستان 1350 و درحالی‌که اخبار کشور از یک‌سو هنوز تحت‌تأثیر حواشی حضور نظامی ایران در جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک و ازسوی دیگر مشغول روایت حوادث مربوط به درگیری‌های خیابانی مأموران امنیتی با گروه‌های مسلح بود، در دی‌ماه بانک جهانی 50میلیون دلار به بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران اعتبار داد و شرکت مس سرچشمه هم با یک میلیارد ریال سرمایه تأسیس شد. در این میان افزایش 9میلیارد ریالی اعتبارات عمرانی برنامه چهارم و توافق ایران و آلمان در زمینه تأسیس شرکت مختلط نفت، از مهم‌ترین اخبار اقتصادی اسفند1350 بود.