جهان عرب در انتظار نتیجه انتخابات آمریکا

سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار

تلویزیون‌ها، رادیوها، روزنامه‌ها، سایت‌ها و البته تمام شبکه‌های اجتماعی عربی طی 48ساعت گذشته شاهد پوششی بی‌سابقه از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و حواشی بعد از آن بوده؛ رخدادی که قبل از هر چیز بیانگر اهمیت این انتخابات برای افکار عمومی و نخبگان جهان عرب است. جالب آنکه شدت پیگیری این اخبار از سوی برخی جریانات فکری و سیاسی در کشورهای عربی مورد انتقاد قرار گرفته است؛ برای مثال عبدالله النفیسی، متفکر اسلامگرای کویتی در این‌باره نوشته: امتی که سرنوشت خود را به رقابت بایدن-ترامپ گره می‌زند بازنده است. با این حال کمتر کسی را می‌توان یافت که منکر تأثیرگذاری این انتخابات بر سرنوشت کشورهای عربی، دست‌کم طی 4سال آینده باشد. شاید در نگاه اول این حجم از حساسیت رسانه‌ها و افکار عمومی جهان عرب نسبت به رقابت‌های میان بایدن و ترامپ چندان منطقی نباشد، چرا که براساس پیشفرض اولیه، معمولا اختلاف اساسی در رویکردهای سیاست خارجی این رقبا وجود نداشته است. اما نگاهی به تجربه دولت ترامپ و تحولات رخ داده در منطقه خاورمیانه طی 4سال گذشته واقعیت دیگری را به ما نشان می‌دهد؛ واقعیتی که بر مبنای آن، حضور بایدن یا ترامپ در کاخ سفید برای تعیین مسیر بخشی از مسائل مهم خاورمیانه سرنوشت ساز است.

چرا رقابت بایدن-ترامپ برای جهان عرب مهم است؟
شاید نخستین و روشن‌ترین پاسخ به این سؤال را بتوان در روابط بخشی از شبکه قدرت در واشنگتن با اسلامگرایان در خاورمیانه یافت. مشهور است که انقلاب‌های بهار عربی با محوریت جریان اسلامگرای اخوان‌المسلمین از حمایت کامل دولت دمکرات اوباما برخوردار بود؛ جریانی که البته طی 4سال گذشته در معرض فشارهای بی‌سابقه‌ای از سوی دولت ترامپ قرار گرفته است. این فشارها تا جایی بود که نام گروه اخوان‎المسلمین تا یک قدمی ورود به لیست گروه‌های ترویستی وزارت خزانه‌داری پیش رفت. به این ترتیب بدنه اجتماعی اخوان‌المسلمین و البته رسانه‌های با نفوذ این گروه امیدوارند با شکست ترامپ و بازگشت دمکرات‌ها به دولت بخشی از فشارها بر آنها کاهش یابد. از سوی دیگر، دولت قطر که اصلی‌ترین حامی مالی اخوان‌المسلمین در منطقه به شمار می‌رود نیز در موضعی مشابه، خواهان شکست رئیس‌جمهور راست گرای آمریکا و بازگشت دمکرات‌ها به کاخ سفید است؛ رخدادی که بدون شک منجر به پایان محاصره 3ساله قطر از سوی همسایگان عرب این کشور خواهد شد. رویکرد شبکه الجزیره به‌عنوان بزرگ‌ترین رسانه قطری‌ها در حمایت از مواضع بایدن به روشنی این واقعیت را نشان می‌دهد. از سوی دیگر اما عربستان سعودی و مخصوصا ولیعهد این کشور موضعی کاملا متفاوت نسبت به انتخابات آمریکا دارد. به نوشته روزنامه العربی الجدید، محمد بن‌سلمان تمام تخم مرغ‌های خود را در سبد ترامپ قرار داده و روشن است که با پیروزی بایدن، پیامدهای بسیار نگران کننده‌ای در انتظار اوست. شبکه المیادین در گزارش خود از این هم فراتر رفته و از احتمال صدور قرار پیگرد قضایی توسط دادگاه عالی آمریکا علیه بن‌سلمان درصورت شکست ترامپ سخن می‌گوید. در مقابل شبکه الجزیره که بزرگ‌ترین تلویزیون حامی دمکرات‌ها در جهان عرب به شمار می‌رود، شبکه سعودی العربیه قرار دارد؛ شبکه‌ای که با هزینه‌ای قابل توجه و آماده‌سازی‌ استودیویی خیره کننده، از 48ساعت قبل پوشش لحظه به لحظه اخبار انتخابات آمریکا را با سوگیری آشکار به نفع ترامپ آغاز کرده است. باید توجه داشت که پیروزی بایدن و قرار گرفتن ولیعهد سعودی در موقعیت بحرانی، علاوه بر تغییر معادله قدرت در ریاض می‌تواند به‌طور مستقیم بر پرونده جنگ یمن نیز تأثیر داشته باشد. علاوه بر تمام اینها، موضع متفاوت بایدن و ترامپ نسبت به پرونده‌های معامله قرن و توافق هسته‌ای ایران نیز بر حساسیت این انتخابات نزد جریانات سیاسی و افکار عمومی جهان عرب می‌افزاید. عبدالله الشایجی، استاد علوم سیاسی دانشگاه کویت در این‌باره به شبکه الجزیره می‌گوید: بایدن روابط بسیار عمیقی با اسرائیل دارد، اما سیاست‌های او بر مبنای چشم‌انداز آمریکایی تعیین می‌گردد، برخلاف ترامپ که به‌دلیل نفوذ راست افراطی، براساس چشم‌اندازی یهودی-اسرائیلی به خاورمیانه می‌نگرد. بر این اساس می‌توان گفت جریانات عربی که موافق اجرای معامله قرن و همچنین برنامه فشار حداکثری علیه ایران هستند نگاه مثبتی به پیروزی بایدن در انتخابات نخواهند داشت.

تحلیلگران عرب چه می‌گویند؟
لقاء مکی، استاد علوم سیاسی دانشگاه بغداد: فارغ از اینکه بایدن پیروز شود و یا ترامپ رئیس‌جمهور باقی بماند، آمریکا به‌عنوان یک ابرقدرت، به‌دلیل انقسام داخلی وارد مرحله انحطاط شده است. بدون شک آثار و نشانه‌های این واقعیت، حداقل کمتر از یک دهه نمایان نخواهد شد. طی این مدت، ضعف آمریکا خلأ قدرت را خلق می‌کند؛ خلئی که توسط قدرت‌های بلندپرواز جهان پس از نبردهای سخت میان یکدیگر پر خواهد شد.
عبدالخالق عبدالله: استاد علوم سیاسی دانشگاه امارات : درست است که حوزه عربی خلیج‌فارس به‌عنوان یک مسئله در انتخابات آمریکا مطرح نشده و نامی هم از آن در مناظرات ذکر نشده، مناظراتی که به‌طور عمده بر موضوع کرونا متمرکز بود، اما با وجود این منطقه عربی خلیج‌فارس از جایگاه مهمی نزد تفکر استراتژیک آمریکایی برخوردار است، چرا که آمریکایی‌ها می‌دانند این منطقه در قرن21 و پس از عصر نفت، مرکز ثقل اقتصادی، مالی، دیپلماتیک و علمی رو به رشدی است.
عبدالباری عطوان: سردبیر روزنامه رأی‌الیوم: وقتی ترامپ می‌گوید برای حفاظت از پیروزی خود به دادگاه عالی رجوع می‌کنیم یعنی نبرد قضایی آغاز شده است، این مرد به سادگی کاخ سفید را ترک نمی‌کند و خبری از انتقال مسالمت‌آمیز قدرت نیست. قبیله ترامپ برای آغاز جنگ داخلی در آمریکا آماده است و شبه‌نظامیان غیرقانونی سرفصل مرحله پیش رو در آمریکا خواهند بود.
حسن نافعه: استاد تاریخ دانشگاه قاهره: آمریکا وارد سناریو بحرانی شده که شدت انقسام داخلی در این کشور را تا حد زیادی افزایش خواهد داد. اکنون اعلام پیروزی برای هریک از دو نامزد کار سختی است و این زخم به‌راحتی التیام نمی‌یابد. ترامپ درصورت پیروزی با کنگره‌ای تحت سیطره دمکرات‌ها روبه‌رو خواهد بود و بایدن نیز در مقابل راست افراطی مسلحی است که شاید تا پای جنگ داخلی در آمریکا پیش برود.