جدال بر سر صادرکنندگان کارتن‌خواب

رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید براساس آخرین اعلام وزارت اطلاعات، از ۲۵۰ صادرکننده‌ای که به‌واسطه عدم‌ایفای تعهد ارزی به قوه قضاییه ارجاع داده شده‌اند، ۷۰ نفر کارتن‌خواب، روستایی و از افراد ضعیف جامعه هستند. رئیس اتاق ایران در واکنش به اظهارات، ارائه فهرست این 250نفر به همراه مشخصات تجاری آنها برای شفاف‌سازی و بررسی روند صدور کارت بازرگانی را خواستار شده است. به گزارش همشهری، بعدازاینکه رئیس‌کل بانک مرکزی در جلسه اخیر شورای گفت‌وگو، اعلام کرد از میان 250نفری که بازگشت ارز نداشته‌اند، 70نفر کارتن‌خواب هستند، اتاق ایران به‌عنوان نماینده بخش خصوصی درصدد راستی‌آزمایی این ادعا و روشن‌سازی ابعاد وقوع آن برآمده است. بر این اساس، غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران اخیراً با ارسال نامه‌ای به رئیس‌کل بانک مرکزی، از عبدالناصر همتی خواسته است اسامی 250صادرکننده متخلف، به‌خصوص 70نفری که گویا کارتن‌خواب بوده‌اند را به همراه شماره کارت بازرگانی، زمان و میزان صادرات در اختیار اتاق‌ ایران قرار دهد.

از واردات پورشه تا فرار ارز
واردات با کارت بازرگانی اقشار ضعیف و از همه‌جا بی‌خبر، شگردی قدیمی و رنگ و رو رفته است که همچنان کارایی دارد؛ اما در دوره‌های التهاب ارزی یعنی از میانه سال 96تا اواخر سال 98از این شگرد برای صادرات کالا و دور زدن پیمان‌سپاری ارزی و الزام بازگشت ارز به کشور استفاده شده و حالا که بانک مرکزی به‌دنبال وصول ارزهای صادراتی است، ابعاد آن در حال مشخص شدن است. در ماجرای واردات با کارت یک‌بارمصرف، بزرگ‌ترین مصداق این تخلف، واردات 700دستگاه خودروی لوکس اعم از پورشه، بنز و... به نام پیرزنی روستایی و مرزنشین بوده اما در ماجرای سوءاستفاده از کارت‌های یک‌بارمصرف برای صادرات، تاکنون حداقل 70مورد توسط وزارت اطلاعات کشف شده که به گفته رئیس‌کل بانک مرکزی، برخی از صاحبان این کارت‌ها، کارتن‌خواب بوده‌اند. براساس آمارهایی که عبدالناصر همتی، در جلسه اخیر شورای گفت‌وگوی کشور ارائه داده، این 250نفر در 2 سال گذشته 7میلیارد دلار صادرات داشته‌اند و در مقابل حتی یک دلار نیز به کشور برنگردانده‌اند. از اظهارات همتی چنین برمی‌آید که این 250نفر همگی توسط وزارت اطلاعات بازداشت شده‌اند و 70نفر از این افراد بازداشتی، کارتن‌خواب، اقشار ضعیف و روستایی بوده‌اند که با کارت بازرگانی صادر شده به نام آنها، صادرات انجام شده است.

ترویج خطاکاری با تصمیمات غلط
در شرایطی که بانک مرکزی از فساد و تبانی و سوءاستفاده در حوزه صادرات و فرار ارز صادراتی از کشور انتقاد می‌کند، بخش خصوصی نیز از هرج‌ومرج حوزه تجارت خارجی و به حاشیه رفتن صادرکنندگان شناسنامه‌دار و خوش‌حساب گلایه دارد و بخش عمده سوءاستفاده‌کنندگان را افرادی غیراز تجار شناخته شده می‌داند. اتاق ایران، به‌عنوان پارلمان بخش خصوصی از نخستین روزهای تصویب دلار 4200تومانی در دولت و الزام پیمان‌سپاری ارزی نسبت به پیامدها و تبعات این تصمیمات هشدار داده بود و بارها الزام صادرکنندگان به فروش بخشی از ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما را غیرکارشناسی و عامل ترویج خطاکاری عنوان کرده بود. حالا محمدرضا انصاری، نایب‌رئیس اتاق ایران نیز همچنان با یادآوری تلاش‌های بخش خصوصی در اقناع نظر کارشناسی دستگاه‌های دولتی برای اصلاح تصمیمات و قواعد ارزی، می‌گوید: نمایندگان بخش خصوصی بارها در مصاحبه‌ها و نامه‌های مختلف اعلام کرده‌اند که اتخاذ تصمیمات غلط در موضوع ارز بسترساز سوءاستفاده می‌شود و همزمان پیشنهادهای عملی نیز برای اصلاح رویه‌ها ارائه شده است؛ اما متولیان امر، همچنان بر تصمیماتی که شاید از سر نگرانی و دلسوزی اتخاذ می‌شد اما غلط بود پافشاری ‌کردند. انصاری با اشاره به اینکه ثمره تخصیص ارز دولتی و ارزان در حوزه واردات، اتفاقاتی نظیر واردات 700پورشه توسط یک پیرزن مرزنشین است، می‌افزاید: در حوزه صادرات نیز وقتی تصمیم به ایجاد سامانه نیما و الزامی کردن پیمان‌سپاری ارزی می‌گیریم و کانال‌هایی را برای برگشت اجباری ارز صادراتی تعریف می‌کنیم، سوءاستفاده‌هایی از جنس همان سوءاستفاده‌هایی که از ارز دولتی می‌شود در حوزه صادرات نیز شکل می‌گیرد و کار به‌جایی می‌رسد که تعداد صادرکنندگان کشور از 8هزار و 500نفر به 29هزار نفر می‌رسد. او با تأکید بر اینکه تصمیمات غلط، فضای مساعد برای فساد و خطا را فراهم آورده است، می‌گوید: ما با تصمیم‌سازی اشتباه، خطاکار می‌سازیم و بعد به‌دنبال متهم کردن یکدیگر می‌رویم درحالی‌که اگر از ظرفیت‌های صادراتی کشور و فرصت بالا رفتن نرخ ارز برای توسعه و تقویت صادرات استفاده می‌کردیم، ورود ارز چند برابر افزایش پیدا می‌کرد و نیازی به حساب‌کشی از این و آن نبود. به عقیده انصاری، ایجاد سامانه نیما و قاعده‌گذاری‌های غیرلازم روی ارز از ابتدا خطا بوده و برای بانک مرکزی، وزارت صمت، گمرک، وزارت اقتصاد و فعالان اقتصادی دردسرسازی کرده و اتفاقات امروز نیز عوارض همین خطاهاست.


   دعوت به حمایت بی‌خرج از صادرات

نایب‌رئیس اتاق ایران، راه نجات ارزی را در تشویق صادرکنندگان آن‌هم فقط با حذف قواعد زائد می‌داند و می‌گوید: موضع اتاق ایران از ابتدا پایبندی به قوانین بالادستی در توسعه صادرات غیرنفتی و تشویق صادرکنندگان شناسنامه‌دار و درستکار بوده و پیشنهاد‌های کارشناسی زیادی نیز در 3-2سال گذشته در این حوزه ارائه داده است که اجرای آنها می‌تواند وضعیت را بهبود دهد. انصاری با تأکید بر لزوم اصلاح تصمیمات ارزی بانک مرکزی می‌افزاید: اتاق ایران بارها درخواست داده بود در تصمیمات اتخاذ شده توسط بانک مرکزی اصلاحاتی انجام شود که واردات در مقابل صادرات مجاز باشد و دستگاه‌های ذیربط فقط از ثبت سفارش کالاهای ممنوعه جلوگیری کنند. به عقیده او با اجرای این سیاست بخش قابل‌توجهی از نیازهای ارزی از جایگزینی ارز صادراتی به‌جای ارز بانک مرکزی به واردات اقلام موردنیاز کشور تأمین می‌شود. او با اشاره به اینکه بخش خصوصی خواستار اصلاح مسیر تجارت خارجی است، می‌گوید: ما بارها گفته‌ایم که اگر دولت و دستگاه‌های مسئول از صادرکننده حمایت کنند؛ آن‌هم حمایت بی‌خرج و تسهیل‌کننده، ورودی ارز به کشور چند برابر افزایش می‌یابد. نایب رئیس اتاق ایران ‌همچنین با اشاره به ورود وزیر جدید صنعت به این وزارتخانه، می‌گوید: وزیر جدید از نخستین روز وزارت حرف بخش خصوصی را پذیرفته و اصلاح را آغاز کرده و این امید وجود دارد که با حمایت از صادرکنندگان شناسنامه‌دار، تنگناهای موجود برطرف شوند.