راه‌حل ایران‌برای بحران‌قره‌باغ

 اسماعیل سلطنت‌پور- روزنامه‌نگار

تنش در مرز‌های شمالی ایران 10روزی می‌شود که بالا گرفته؛ بهانه تبادل آتش، بین آذربایجان و ارمنستان یک منطقه به نام قره باغ است که از 25سال قبل محل مناقشه بین دو کشور همسایه شمالی ایران بوده است. در زد و خورد اخیر بارها مناطق ایرانی نشین در مرزهای شمالی از سوی طرفین مورد تعرض قرار گرفته که خشم مقامات کشورمان را به‌دنبال داشته است. ایران در عین حال همیشه برای کاهش تنش بین دو همسایه خود پیشگام بوده و حالا طرحی عملیاتی هم برای پایان بحران در دست تهیه دارد.
دیروز سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه در نشست هفتگی خود با خبرنگاران با بیان اینکه ایران تحولات اخیر بین آذربایجان و ارمنستان را با جدیت، دقت و از نزدیک دنبال می‌کند و در تماس مداوم با همه طرف‌های درگیر است، گفت: ما بر این تأکید داریم که هر چه زودتر درگیری‌های نظامی خاتمه پیدا کند و گفت‌وگوهای سیاسی زمان‌دار بین دو طرف آغاز شود.
سخنگوی وزارت خارجه همچنین با اشاره به اینکه در بحران ایجاد شده ایران از کنشگران معدودی است که با همه طرف‌های این موضوع روابط خوبی دارد، تأکید کرد: در همین چارچوب برای خود رسالت ویژه‌ای برای کمک به حل این بحران قائل است و در این زمینه تلاش می‌کند و آماده است تمامی مساعی جمیله خود را به‌کار ببرد.
مساعی جمیله اصطلاحی در حقوق بین‌الملل است که براساس آن درصورت وقوع تنش و درگیری بین دو کشور، طرف ثالث برای کشاندن آن دو پشت میز مذاکره تلاش می‌کند، اما مداخله‌ای در روند مذاکرات ندارد؛ این در حالی است که ایران علاوه بر آمادگی برای مساعی جمیله، آمادگی خود را برای میانجیگری نیز اعلام کرده است.
سخنگوی وزارت خارجه با بیان اینکه ما بر حفظ تمامیت ارضی آذربایجان، خروج نیروها از شهرهای اشغال شده و آغاز گفت‌وگوهای سیاسی بین دو طرف و توقف درگیری‌های نظامی تأکید داریم، گفت: در چارچوب موارد ذکر شده ایران طرحی را برای حل این بحران آماده کرده است و با مشورت 2 کشور درگیر و همچنین دیگر دولت‌های منطقه و همسایگان تلاش دارد این موضوع را به پیش ببرد.
خطیب‌زاده با بیان اینکه در همین چارچوب ایران به‌صورت مستمر با پایتخت‌های دو کشور ارمنستان و آذربایجان در تماس مستمر قرار دارد، گفت: امیدواریم در چارچوب طرحی که به آن اشاره کردم بتوانیم هر چه زودتر به این جنگ پایان بدهیم و شاهد آغاز گفت‌وگوهای سیاسی بین دو کشور آذربایجان و ارمنستان باشیم.
سخنگوی وزارت خارجه در عین حال درباره هرگونه تعرض به مرزهای ایران از سوی طرفین درگیر هشدار داد و گفت: ایران نمی‌تواند درگیری‌ در مرزهای خود را تحمل کند. با دقت به دوستان خود در هر دو کشور گفته‌ایم مراقبت لازم را داشته باشند. در روزهای اخیر روستا‌های اطراف شهر خدابنده و نیز اصلان دوز در مناطق مرزی ایران بارها شاهد اصابت راکت و خمپاره از سوی طرفین درگیر بود، درگیری‌های آذربایجان و ارمنستان آنقدر به ایران نزدیک است که تصاویری از این مناطق منتشر شده که ایرانیان در اقدامی خطرناک برای تماشای درگیری‌ها در مرز تجمع کرده‌اند.
این نخستین بار نیست که ایران در رابطه با یک بحران منطقه‌ای طرح دیپلماتیک ارائه می‌دهد. ایران با آغاز بحران سوریه در حدود 10سال قبل طرح 4ماده‌ای را برای پایان بحران در سوریه ارائه داد. علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در تشریح جزئیات طرح 4ماده‌ای ایران گفته بود: طرح سیاسی 4ماده‌ای جمهوری اسلامی ایران برای پایان دادن به بحران جاری در سوریه مشتمل برآتش بس فوری، اجرای اصلاحات، شکل‌گیری گفت‌وگوهای داخلی و برگزاری انتخابات فراگیر در این کشور در گذشته ارائه شده است.
طرح ایران بعد‌ها در چارچوب مذاکرات موسوم به آستانه که با مشارکت روسیه و ترکیه پیگیری شد روند عملیاتی گرفت و هم‌اکنون روند رایزنی برای تشکیل کمیته قانون اساسی را پشت سر می‌گذارد.
از طرفی 5سال قبل و با شیوع بحران یمن، ایران طرح مشابهی را برای پایان بحران در یمن ارائه داد. محمد جواد ظریف در نامه‌ای به دبیر کل سازمان ملل طرح ایران را مشتمل بر آتش بس، کمک‌های بشردوستانه، گفت‌وگوی داخلی بین خود یمنی‌ها و دولت فراگیر تبیین کرده بود.
طرف یمنی درگیر یعنی انصارالله یمن پیشنهاد ایران را پذیرفت، اما طرف دیگر یعنی سعودی‌ها با طرح این ادعا که موضوع عربی است و ربطی به ایران ندارد از پذیرش طرح استنکاف کرد، اما پس از 5سال هنوز بحران یمن خاتمه نیافته است.

مکث
بررسی تحولات قره‌باغ در مجلس

یک عضو هیأت‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت که این کمیسیون در جلسه‌ای تحولات قره‌باغ را مورد بررسی قرار خواهد داد. یعقوب رضازاده به ایسنا گفت: هیأتی از کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از مناطق مرزی 2استان اردبیل و آذربایجان شرقی در پی مناقشات اخیر بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بازدید کرد که گزارشی از بازدید صورت‌گرفته را در جلسه‌ای در کمیسیون امنیت ملی ارائه خواهد کرد. وی گفت که در این جلسه مسئولانی از وزارت خارجه حضور خواهند داشت و کمیسیون تحولات قره‌باغ را مورد بررسی قرار خواهند داد. به گزارش همشهری،  اخیرا هیأتی از کمیسیون امنیت ملی به منطقه مرزی ایران و آذربایجان برای بررسی تحولات اخیر در منطقه قره‌باغ رفت که طبق بازدید به‌عمل‌آمده طی چند روز گذشته چند خمپاره و راکت به مناطق داخل خاک ایران اصابت کرده است.