دوراهی خانه‌های 25متری

پریسا امیرقاسم‌خانی- خبر‌نگار

طرح ساخت خانه‌های کوچک‌اندازه بین 25تا 40مترمربع، که از سال گذشته در هیأت دولت مطرح شد و مدیریت شهری به‌عنوان تسهیلگر از طرح حمایت کرد، به مراحل اجرایی خود نزدیک‌تر شده است. اخبار رسیده به همشهری نشان می‌دهد که اکنون طرح در کمیسیون زیربنایی دولت در حال پیگیری بوده و چکش‌کاری نهایی آن در حال انجام است. با این حساب چندی دیگر از طرح خانه‌هایی با مقیاس پایین رونمایی خواهد شد.
این طرح در اصل به‌عنوان یک ضرورت برای پاسخ به نیاز بازار مسکن و مواجهه با شرایط سخت اقتصادی و کاهش توان خرید مسکن مردم ایجاد شده است که البته مخالفان و موافقانی هم دارد.
با این حال خبر می‌رسد که توافقاتی میان شهرداری تهران و چند شرکت خصوصی تحت نظارت وزارت راه و شهرسازی شکل گرفته تا اساسا کار برای عرضه این نوع مسکن که در دنیا مدلی مرسوم به‌حساب می‌آید، جدی‌تر از گذشته مطرح شود. نکته اینجاست که در طراحی مسکن‌های کوچک‌اندازه، مهم‌ترین اصل باید بر استفاده بهینه از فضای موجود استوار شود به‌گونه‌ای که طراحان مطرح دنیا، دیوارهای ریلی و پنجره‌های نوین برای اینگونه خانه‌ها درنظر گرفته‌اند. با وجود دیوارهای ریلی که قابلیت جابه‌جایی دارند، می‌توان فضاهایی از خانه را مثل فضای اصلی آشپزخانه که نیمه‌های شب کارایی چندانی ندارند به اتاق خواب اختصاص داد. با امکان پنجره‌های کشویی مدرن هم می‌توان درصورت نیاز بالکنی کوچک را در جلوی آن به‌وجود آورد.

جلوگیری از بلوکه شدن سرمایه در شمال تهران
اگر طرح ساخت خانه‌های کوچک‌اندازه در هیأت دولت تصویب شود، به‌زودی قابلیت اجرا خواهد داشت که تأثیر بسزایی در بازار مسکن ایفا می‌کند.
عبدالرضا گلپایگانی، معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران در این‌باره به همشهری گفت: مسکن پیشنهادی کوچک‌اندازه برای تهران با هدف تسهیل ساخت مسکن، مناسب اقشار کم‌درآمد و جوانان است. در این طرح شهرداری به‌عنوان حلقه تکمیل‌کننده زنجیره تولید مسکن در تهران، به سرمایه‌گذاران حوزه مسکن کمک می‌کند تا تغییر جهت بدهند؛ تغییری که هم جلوی بلوکه شدن و انباشت سرمایه در شمال تهران را بگیرد و هم مسکن مورد نیاز مردم ساخته شود. او افزود: مخالفان معتقد هستند شهرداری از این طرح قصد بهره‌برداری سیاسی دارد. ولی شهرداری در دوره کنونی رویکرد سیاسی به مسائل شهری ندارد و تیم مدیریتی دنبال کار سیاسی نیستند. معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران تأکید کرد: طبق قانون، وزارت راه و شهرسازی متولی تأمین مسکن شهروندان است، اما چون مسکن یک نیاز است و طبق قانون اساسی به‌عنوان یکی از حقوق مردم درنظر گرفته شده است، همه در برابر این حق مسئول هستند. به همین ترتیب شهرداری هم در جایگاه خودش در این زمینه احساس مسئولیت می‌کند.
گلپایگانی گفت: اکنون قیمت مسکن آنقدر بالا رفته که به تملک دهک‌های پایین در شهر تهران نمی‌شود فکر کرد. ولی اگر مسکن ارزان یا کوچک‌اندازه تولید بشود، این اتفاق می‌افتد یا اقشار پایین‌تر می‌توانند آن را اجاره کنند. او افزود: در تهران یک جریان بسیار قدرتمند اقتصادی در حوزه املاک وجود دارد. تا جایی که در ابتدای سال 95بیش از 300هزار واحد مسکونی خالی عمدتاً در شمال تهران شناسایی شد، این رقم در برخی آمارها تا 400هزار مورد هم تخمین زده می‌شود. گلپایگانی ادامه داد: اگر این عدد را در یک و نیم میلیارد تومان به‌عنوان میانگین قیمت واحد مسکونی ضرب کنیم، می‌بینیم رقم 60هزار میلیارد تومان در جایی هزینه شده که نیاز به مسکن وجود نداشته است.
 او گفت: در تامین مسکن مورد نظر، شهرداری به‌دنبال مدل‌هایی که بر سرمایه دولت متکی باشد، نیست. ما تصمیم داریم برخی محدودیت‌هایی که از منظر ضوابط و مقررات وجود دارد را تسهیل کنیم تا سرمایه‌گذار خودش برای سرمایه‌گذاری رغبت پیدا کند و پیش‌بینی ما این است که این طرح جواب می‌دهد چرا که تقاضا برای واحدهای کوچک وجود دارد. گلپایگانی افزود: برخی می‌گویند شهرداری می‌خواهد قوطی کبریت برای مردم بسازد و این با فرهنگ ایرانی هماهنگ نیست. درحالی‌که اگر به محلاتی که از شهرهای تاریخی ایران باقی مانده‌اند، برویم می‌بینیم مثلاً در بافت قدیمی سمنان یا در همین تهران قدیم خانه‌های بسیار کوچکی وجود داشته است. تصور ما از فرهنگ سکونت ایرانی درست نیست، در سنت سکونت ایرانی همه خانه‌ها اعیانی نبوده است.

نیاز خانه‌های 25متری به معماری با کیفیت
زهراسادات منصوری، کارشناس شهرسازی و مسکن
خانه‌های کوچک‌اندازه مسئله تمام شهرهای بزرگ دنیاست. چون این شهرها مراکز کار و فعالیت به شمار می‌روند. تهران هم به‌عنوان پایتخت جزو همین دسته از کلانشهرهای دنیا قرار می‌گیرد. ما در تهران شاهد آپارتمان‌های کوچک‌اندازه زیادی هستیم که در مراکز کاری و بازار شکل گرفته‌اند، چون در این فضاها به‌علت تراکم جمعیت‌، رفت‌وآمد و... نیاز بیشتری به مسکن وجود دارد. پس بهتر است اسناد بالادستی شهری این مسکن‌ها را جزو ملزومات خود بدانند و برای آن برنامه‌ریزی کنند. البته لزوما معنی‌اش این نیست که باید حتما این مسکن‌ها جای خاصی باشند. می‌توانند در تمام سطح شهر پراکنده شوند. این مسکن‌ها امکان اسکان افراد در مجاورت کارشان را فراهم می‌کند و سفر شهری را هم کم می‌کند و باعث می‌شود آلودگی شهری کم شود. ازطرفی ظرفیتی برای افراد با درآمد پایین‌تر به‌وجود می‌آورد که بتوانند سرمایه‌شان را ذخیره کنند. البته این مسکن‌ها از لحاظ معماری باید شرایط خاصی داشته باشند و کیفیت معماری در آنها بسیار مهم است. چون استاندارد زیستی هر انسان یک حداقلی دارد که در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است. این آپارتمان‌ها در معماری باید دارای فضاهای مکمل برای تسهیلگری زندگی انسان‌ها ازجمله فضاهای همسایگی، جایی برای گفت‌وگو، لابی، باشگاه‌های ورزشی، فضای سبز، نور کافی و... داشته باشند یا توصیه می‌شود همه واحدها در ساختمان کوچک‌اندازه نباشند و... 

خانه خوابگاه نیست
اسکندر مختاری، معمار و شهرساز
خانه، جایی برای آرامش است، ولی یک خانه 25متری جایی برای آسایش نیست. مسئولان باید توجه کنند خانه خوابگاه نیست. خانه محل استراحت است. جایی که همه نیازهای انسانی در آن بر طرف می‌شود.
در خانه انسان‌ها کارهای شخصی‌شان را انجام می‌دهند، معاشرت می‌کنند و... در بسیاری از کشورهایی که از این الگو استفاده کردند مانند ژاپن یا طرح با شکست مواجه شده و آمار اختلافات و... در آن بالا رفته است یا حداقل در این کشورها فضاهای عمومی زیادی در شهر وجود داشته و در معماری خانه‌ها مشاعات زیادی مانند فضای سبز به‌کار برده‌اند. از طرفی فرهنگ ایرانی که در آن خانه به‌معنای باغچه، حیاط، پشت بام، حوض، گل و گیاه، حیوان و... است با این خانه‌ها سازگار نیست. این خانه‌ها فرهنگ دیگری را می‌طلبند. در شرایط کرونا نیز که در خانه‌ها نیاز به تراس، فضای باز، جریان هوا و... است، این مسئله پیچیده‌تر خواهد شد. بنابراین این خانه‌ها فقط مشکلات اقتصادی جامعه را تقلیل می‌دهند، ولی مشکلات دیگری ازجمله مشکلات شهری را به‌وجود می‌آورند که برای زندگی شهری و شهروند مناسب نیست.

مکث
2 سناریو برای خانه‌های کوچک‌اندازه
 کاوه حاجی‌علی‌اکبری-  مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران

 طرح پیشنهادی شهرداری تهران درباره ساخت خانه‌های کوچک‌مقیاس، سال گذشته در شورای مسکن مورد موافقت رئیس‌جمهوری قرار گرفت و قرار شد طرح آن تهیه شود. بر همین اساس جلسات تخصصی متعددی را که یکی از آنها هم در روزنامه همشهری برگزار شد با موافقان و مخالفان ترتیب دادیم و نظرات تخصصی آنها را هم گرفتیم. در نهایت شهردار تهران این طرح را به وزارت کشور فرستاد و در وزارت کشور چندین جلسه رفت و برگشت نیز با حضور معاونین شهرسازی کلانشهرها برگزار شد. در آخر طرح به مرحله نهایی رسید و از طریق وزیر کشور به هیأت وزیران ارسال شد که طبق آخرین خبرها، این طرح در کمیسیون زیربنایی دولت در حال پیگیری است. محتوای این طرح دو بخش است. در بخش اول واحدهای کوچک مسکونی در همه جای شهر ساخته و در قبال آن تسهیلات ویژه‌ای ارائه می‌شود. در بخش دوم اما، خانه‌های کوچک‌اندازه در اراضی متعلق به دولت یا نهادهای دولتی و حمایتی ساخته می‌شود که این طرح پس از تصویب و ابلاغ کمک زیادی به تامین مسکن اقشار مختلف می‌کند.