49 فرمان سیدضیاء
قوانین بلدیه در روزهای اول سده
سید ضیاء‌الدین‌طباطبایی حدود 90 روز ریاست‌الوزرای ایران بود و 2ماه اداره تهران را به‌دست گرفت اما در این دو‌ماه قوانینی 49 گانه را در شهر الزامی کرد که برخی از آنها در همان زمان اندک اجرا شد و برخی از آنها هیچ‌گاه اجرا نشد. نگاهی به برخی از این فرمان‌ها، نشان می‌دهد وضعیت تهران در روزهای اول 1300 چگونه بوده است.
1. هیچ‌کس حق ندارد خاک خاکروبه دکان و خانه خود را پشت دکان و خانه خود و یا در معبر و جوی آب بریزد.
2. هیچ‌کس حق ندارد پوست میوه‌ای را که می‌خورد در معبر اندازد.
3. هیچ بقال و خوراکی‌فروشی حق ندارد روی امتعه خود را باز بگذارد و حکما که باید روی آنها را با تنظیف بپوشانند.
4. قصاب باید در دکان خود را با توری سیمی پوشانیده، روی گوشت‌های خود تنظیف بکشند.
5. در دکان دواخانه‌دارها باید رنگ سفید بشوند.
6. قهوه‌چی‌ها و چلوی‌ها و پزنده‌ها و دیزی‌پز و امثال آنها باید سکو‌های دکاکین خود را برداشته و جای آن میز و صندلی بنهد.
7. شاگردان و دکان‌داران قصابی باید روپوش سفید به تن بکنند. همچنین پزنده‌ها و قهوه‌چی‌ها هنگام کار باید روپوش سفید داشته باشند.
8. جلوی در حمام نباید لنگ کشیده شود و همچنین ریسه‌کردن لنگ به دوطرف جرز و دیوار خارجی حمام قدغن است و دلاک و کارگر حمام باید با لباس تمام از حمام خارج شده و جهت خرید و کارهای دیگر، نباید با لنگ از حمام بیرون بیایند.
9. گزفروش و حلوا فروش و معجونی و گلاب‌شکری و بامیه‌ای و امثال آن باید برای متاع خود جعبه آیینه شیشه‌ای درست بکنند.
10. ماست‌بند و لبنیاتی باید روی کل اجناس خود را با روپوش سفید بپوشانند.
11. سلمانی‌های دوره‌گرد و حجامت‌چی‌ها و زالویی‌ها باید کلا کار خود را تعطیل کنند و سلمانی‌های دکان‌دار باید برای ضدعفونی‌کردن ابزار خود چراغ الکلی داشته باشند و فرچه و ظرف صابون خود را برای هر مشتری باید شسته و تمیز بکنند. همچنین از پادو تا صاحب دکان باید در ساعات کار روپوش سفید به تن داشته باشد و لنگ‌های قرمز خود را کنار گذاشته و از لنگ سفید استفاده کنند و در و دیوار دکان خود را رنگ بزنند.
12. در همه دکاکین شهر باید رنگ سبز بشود مگر دواخانه‌ها که سفید خواهند بود.
13. هیچ دکان‌دار و طواف و دوره‌گرد نباید برای عرضه و فروش متاع خود داد بزند و هیچ بساطی از تره‌بار فروش تا خرده‌فروش نباید در شهر بساط بکند.
14. معرکه‌گیری و فال‌بینی و رمالی و دعانویسی و جن‌گیری و پرده‌گردانی و گدایی و کلاشی ممنوع است و متخلفان به انواع مجازات محکوم می‌شوند.
15. گوسفند‌فروش‌ها باید برای فروش گوسفند خود آغل و طویله داشته باشند و نباید آنها را در معابر عرضه بکنند. کشتار حیوانات از گوسفند و مرغ و خروس در معابر و انظار اکیدا ممنوع است و عامل آن به اشد مجازات محکوم می‌شود.
16. هر الاغ را زیادتر از 25 من و هر قاطر را از 40 من و هر شتر را از 70 من نباید بار بکنند و باید الاغ‌داران مانند مصالح‌فروشان و هیزم‌کشان و زغال‌فروشان و خاکروبه‌کشان الاغ‌های خود را قطار بکنند.
17. ]...[ (ادرار) و غایظ در معابر و کنار و گوشه‌ها ممنوع و شامل مجازات است.
18. هر دکان‌دار و خانه‌دار باید هر صبح و عصر جلوی خانه و دکان خود را آب و جارو بکند. لاشه‌کش‌های قصاب‌خانه باید روی لاشه‌های خود را تا زیر شکم یابو تنظیف کشیده، خود را با روپوش سفید حمل لاشه بکنند.
19. ولگردی و قماربازی و حقه‌بازی ممنوع باشد و زنان و پسران خودفروش باید جمع‌آوری و کارشان تعطیل بشود. سینماها و تئاترها و کلوب‌ها و قمارخانه‌ها و فاحشه‌خانه‌ها و عزب‌خانه‌ها و میخانه‌ها و شیره‌کش‌خانه‌ها و پیاله فروشی‌ها باید بسته و از کارشان جلوگیری بشود.
20. تریاک‌کشیدن و شیره‌کشیدن و استعمال چرس و بنگ ممنوع است و باید معتادان سخت برای کشیدن به دارالشفاها مراجعه بکنند و همچنین منقل و وافور باید از قهوه‌خانه‌ها و اماکن جمع‌آوری و دارندگانشان تنبیه شوند. فواحش باید دستگیر شوند و به «شهرنو» اسکان داده و از شهر و گوشه و کنار جمع بشوند.
21. باید هر لنگه بار که وارد شهر و از آن خارج می‌شود اخذ عوارض بشود؛ قانونی که شامل خارکشان و پشکل‌جمع‌کن‌ها نیز شده و از هر گونی پشکل، 10شاهی عوارض گرفته شد.
22. خارج و داخل مساجد باید پاکیزه باشد و از کسب و کار کسبه در آنها جلوگیری و درهایشان فقط باید مواقع نماز باز شود.
23. بر همه دکان‌دارها واجب است که ظهر و غروب جلوی دکان خود صدا به اقامه اذان بکنند.
24. روزه‌خواری در انظار ممنوع باشد و هیچ خوراکی‌فروشی و پزنده نباید در‌ماه رمضان دکان خود را باز بکند.
25. هیچ سورچی اعم از گاری‌چی و کالسکه‌چی و درشکه‌چی و واگن‌چی نباید اسب و الاغ خود را شلاق زده و سیخانک بکند.
26. دزدی و جیب‌بری و دخل‌زنی و خال سیاه‌بندی و باج‌گیری و بقچه‌گردانی و امثال آن اکیدا قدغن باشد و عاملان آن باید دستگیر و مجازات بشوند.
27. خمیرگیرها و نانواها و کله‌پز‌ها و حلیمی‌ها که می‌خواهند قبل از اذان به سر کار خود بروند و باید با خود فانوس روشن همراه بکنند و همچنین میراب‌ها که باید شب‌ها با خود فانوس حمل بکنند.
28. بارفروش‌های میادین باید صورت قیمت خرید و فروش خود را روزانه ارائه کرده، اجناس خود را مطابق قیمت بلدیه معلوم بکنند.
29. قداره‌کشی و چاقوکشی و نزاع و عربده‌کشی ممنوع باشد و عامل آن مجازات می‌شود و همچنین آوازخوانی در کوچه و خیابان و در ملاءعام ممنوع و صدای ساز و ضرب از خانه‌ها نباید بلند بشود.
30. پیشخوانی و مناجات از مناره‌های مساجد در نیمه‌شبان ممنوع و فقط باید به اذان تنها اکتفا بشود.
31. ریختن خاک و زباله در مجاری آب قدغن و شستن البسه و ظروف و امثال آن در جوی‌ها و نهرها ممنوع باشد و مستلزم مجازات هستند.
32. پشت اتومبیل و گاری و درشکه و واگن پریدن و از ماشین دودی آویزان شدن ممنوع باشد و باعث اشد‌تنبیهات بدنی می‌شود.
33. وسایل نقلیه اعم از دوچرخه پایی و درشکه و گاری و کالسکه و اتومبیل باید نمره بشوند و دوچرخه‌سوار و سورچی شوفر باید امتحان داده (تصدیق) دریافت بکند.
34. در خیابان‌ها باید عابرین پیاده از پیاده‌رو و سواره‌ها از سواره‌رو یعنی وسط خیابان عبور بکنند.
35. روزنامه‌ها باید از کاریکاتورها زننده و مطالب غیرواقعی اهانت‌آمیز به این و آن خودداری کرده و درصورت تخلف روزنامه‌شان تعطیل می‌شود.
36. اجتماعات در همه جا ممنوع شود و مردم نباید زیادتر از3 نفر جمع‌شده حرف بزنند.
37. مداحی و مرثیه‌خوانی و تعزیه و راه‌انداختن دسته‌های سینه‌‌زنی و زنجیرزنی و مخصوصا قمه‌زنی اکیدا ممنوع است و هیچ واعظ و منبری حق ندارد غیر از مطالب دینی و مسائل مذهبی اظهارنظر بکند و راه‌انداختن دسته‌های عزاداری به شرط سادگی باید با اجازه دولت بوده و از راه انداختن دسته‌های بی‌جواز جلوگیری می‌شود.
38. هیچ کاسب و دکان‌دار حق ندارد سد معبر کرده، اجناس خود را خارج دکان قرار بدهد که بلدیه مأمور جمع‌آوری آنها خواهد بود و متخلف توقیف و جریمه می‌شود.
39. نقل و نقالی و سخنوری و روضه‌خوانی و تعزیه‌خوانی در قهوه‌خانه‌ها ممنوع و متخلف دستگیر و جریمه می‌شود.
40. کلاشی و گدایی و درویشی و قلندری و معرکه‌گیری به هر شکل و صورت ممنوع و بلدیه مأمور جمع‌آوری‌شان است.
41. نابینایان باید بازوبند زرد داشته باشند و شب‌ها با فانوس روشن حرکت بکنند.
42. یهودیان باید برای شناخته‌شدن به جلوی قبای خود وصله سیاه بزنند.
43. ارامنه باید تا 45 روز دکاکین و خانه‌های خود را از داخل شهر به شمال شهر و نقاطی که دولت معلوم می‌کند تغییر بدهند.
44. خرس‌بازی و بز و میمون رقصانی و لوطی عنتری و مارگیری و امثال آن قدغن و از کارشان جلوگیری می‌شود.
45. آب‌انبارهای وقفی کوچه و محله‌ها باید از طرف واقف یا متولی در گذاشته بشود و از اول مغرب باید درشان بسته، بعد از اذان صبح باز بشود.
46. دستورات و مقررات دیگر و همچنین صدور تصویب‌نامه‌ای جهت تامین روشنایی شهر در شب‌ها که بلدیه را موظف گردانید تا هزار و پانصد فانوس دیواری در شهر نصب کرده، چراغ‌هایشان نزدیک غروب روشن و بعد از اذان صبح خاموش بشود؛ دستوری که به سرعت اجرا شده و حلبی‌سازها موظف به ساختن فانوس‌ها و منبع نفت چراغ‌های آنها شده، آهنگرها که پایه‌های آنها را درست و شیشه‌برها که شیشه‌هایشان را انداخته بناها که به جرز و دیوارهایشان نصب بکنند. هر چراغ در فاصله 100 تا 150 قدم از دیگری به جرزهای بازار و کوچه‌ها و بازارهای محله تهران نصب شده برای خدماتشان جهت هر 150 فانوس، یک چراغچی اجیر گرفته شده، رئیس، برایشان مأمور سرپرستی در5 سیر نفت برای هر فانوس و برای هر‌ماه یک لوله و یک فیتیله درصورت سوختن و شکستن تعویض بشود.
